Η διατροφή αποτελεί βασική βιολογική ανάγκη για τη διατήρηση στη ζωή. Στις περιοχές, όπως η Ισπανία, όπου η διαθεσιμότητα των τροφίμων δεν υπόκειται σε περιορισμούς, η ανάδειξη της σημασίας της υγιεινής και της ποιότητας των τροφίμων επιβάλλει το βασικό πλαίσιο λειτουργίας της εφοδιαστικής αλυσίδας. Οι απόψεις των καταναλωτών για την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων δεν είναι πάντα ταυτόσημες και συχνά δεν ακολουθούν τους αντίστοιχους ορισμούς των εννοιών αυτών.
Η παρούσα εργασία αποσκοπεί στην αποτύπωση των απόψεων των καταναλωτών στην Ισπανία για τα συστήματα των επιχειρήσεων σχετικά με την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίμων. Η διερεύνηση αυτών των απόψεων περιλαμβάνει τους ακόλουθους τομείς:
α. Τα χαρακτηριστικά των τροφίμων που επηρεάζουν την αγοραστική συμπεριφορά
β. Τους παράγοντες που συμβάλλουν στην ικανοποίηση των καταναλωτών
γ. Τους παράγοντες που συμβάλλουν στην πιστότητα των καταναλωτών
δ. Τη χρήση των σημάτων ποιότητας (QMS) και ασφάλειας (FSMS) τροφίμων από τα καταστήματα/επιχειρήσεις τροφίμων
ε. Την ψευδαίσθηση του ελέγχου και της συμμόρφωσης των τροφίμων
στ. Το βαθμό εμπιστοσύνης των καταναλωτών προς την Εφοδιαστική Αλυσίδα και την Πολιτεία
Η μεθοδολογία που επιλέχθηκε ήταν η έρευνα βάσει ερωτηματολογίου επί συγκεκριμένων αντικειμένων όπου υπήρχε η δυνατότητα βαθμολόγησης με 7βάθμια κλίμακα Likert . Το ερωτηματολόγιο συντάχθηκε στην ελληνική, στην ισπανική και στην αγγλική γλώσσα και διανεμήθηκε σε μεσαίο δείγμα (η=293) του πληθυσμού που διαμένει στην ευρύτερη περιοχή της Περιφέρειας Μαδρίτης και προέρχεται από διαφορετικές περιφέρειες της χώρας και από άλλες χώρες.
Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από 26 πεδία κλειστού τύπου, που καλύπτουν τους προαναφερόμενους τομείς, και από 7 πεδία δημογραφικών στοιχείων που περιλαμβάνουν το φύλο, την ηλικιακή ομάδα, τη βαθμίδα εκπαίδευσης, τον τομέα εργασίας, το μέσο μηνιαίο εισόδημα, τον αριθμό μελών του συντηρούμενου οικογενειακού πυρήνα και την πληθυσμιακή κατηγορία του δήμου διαβίωσης.
Η ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων που συγκεντρώθηκαν έγινε για κάθε λειτουργικό ορισμό (μεταβλητή) με αριθμητικά μέτρα περιγραφικής στατιστικής (descriptive statistics) και περιληπτικής παρουσίασης δεδομένων, με ιστογράμματα και θηκογράμματα. Οι συγκρίσεις μεταξύ των ομάδων καταναλωτών, ώστε να διαπιστωθεί αν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές ως προς τις απαντήσεις, έγιναν με ελέγχους χ2-test, T-test και ANOVA.
Οι δυσχέρειες που αντιμετωπίστηκαν οφείλονται στο πλήθος και την αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος. Το κόστος της έρευνας ήταν επίσης ένας περιοριστικός οικονομικός παράγοντας. Κατά τη διεξαγωγή της έρευνας διαπιστώθηκε η διστακτικότητα των ερωτηθέντων να απαντούν σε ερωτήσεις που αφορούν στην οικογενειακή τους κατάσταση και το εισόδημά τους.
Τα ευρήματα της έρευνας αποτυπώνουν την κατηγοριοποίηση των καταναλωτών βάσει ορισμένων «προτύπων» αγοραστικής συμπεριφοράς ενώ παράλληλα επιβεβαιώνουν, στο σύνολό τους, την υψηλή εμπιστοσύνη τους προς την εφοδιαστική αλυσίδα. Τα δεδομένα δείχνουν επίσης μια σαφή δυσπιστία προς τα φερόμενα σήματα ποιότητας και τις διαδικασίες πιστοποίησης ποιότητας των επιχειρήσεων τροφίμων και διατροφής-εστίασης. Γίνεται έτσι κατανοητό ότι εκτός από τους γνωστούς παράγοντες που επιδρούν στη συμπεριφορά των καταναλωτών, όπως η εκπαίδευση και η μόρφωσή τους, υπεισέρχονται και άλλοι εσωτερικοί κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες.
Η εργασία αυτή προσφέρει μια βασική προσέγγιση του «χαρακτήρα» των καταναλωτών στην Ισπανία που αφορά στις απόψεις τους για την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίμων στο σύνολό τους, και όχι για κάποια συγκεκριμένη κατηγορία. Μπορεί να αποτελέσει τη βάση για πιο εξειδικευμένη έρευνα σε σχέση με τις απόψεις των καταναλωτών για ειδικότερα μέρη-τομείς της εφοδιαστικής αλυσίδας, τη γεωγραφική διαφοροποίηση αυτών των απόψεων στις διάφορες περιφέρειες της χώρας, καθώς την πληθυσμιακή τους διαφοροποίηση με βάση την πληθυσμιακή σύνθεση κάθε περιοχής.
Η εργασία είναι επίσης δυνατό να αποτελέσει τη βάση για περαιτέρω μελέτη του προγράμματος και των στόχων ενημέρωσης και επιμόρφωσης των καταναλωτών. Η μελέτη μας κατέδειξε ότι υπάρχουν διακριτές κατηγορίες καταναλωτών ως προς αυτό το χαρακτηριστικό με σαφή διαφοροποίηση μεταξύ τους.
Το αποτέλεσμα της έρευνας καταδεικνύει ξεκάθαρα πως ιδιαίτερο στόχο της εκστρατείας ενημέρωσης των καταναλωτών – marketing πρέπει να αποτελεί η επεξήγηση των εννοιών ποιότητας και ασφάλειας τροφίμων καθώς και η διάκριση μεταξύ των ποιοτικών και ασφαλών τροφίμων.
Περιέχει : 16 πίνακες και 11 διαγράμματα - εικόνες
The proper and adequate nutrition constitutes a basic biological need for human survivability. In regions such as Spain, where food availability meets no restrictions, the basic functioning framework of the supply chain processes is significantly imposed by the importance given to food safety and quality standards. The consumers’ perceptions in relation with food safety and quality are scarcely identical and frequently extend beyond the limits described in terminology terms.
The present research paper intends to draw the footprint of consumers’ perceptions in Spain at the extent that they reflect the application of food safety and food quality management systems by the distinctive supply chain actors. The investigation of those perceptions applies to the following fields:
1. Food characteristics that affect the consumers’ decisions
2. Factors influencing the consumers’ satisfaction.
3. Factors contributing in consumers’ loyalty.
4. The use of quality distinctions and indicators of conformity to Quality Management Systems and Food Safety Management Systems by the food producers, industry, and retailers.
5. The deception of food control and conformity to established standards.
6. The level of State and supply chain organizations reliability.
The methodology used was the questionnaire-based research on specific topics where the interviewed people were offered the option to evaluate their answers along a 7leven Likert scale. The questionnaire has been drafted in greek, Spanish and English language. It was then dispatched within a moderate (n=292) sample of Madrid prefecture inhabitants, originating from different areas of Spain and the world.
The questionnaire includes 26 closed type fields, covering the aforementioned items, and 7 demographic data fields including the sex, age group, educational level, labor section, average income, living zone population and the family’s nucleus members.
The quantitative collected data analysis was addressed with descriptive statistics and collective data presentation methods, as well as histograms and box-plots. The comparisons between the consumers’ groups, aiming to determine the statistical variance importance, were held by the use of χ2-test, T-test και ANOVA controls.
The difficulties faced during the research are ought to the size and the objectivity of the sample. The research cost has also been a restrictive factor. While conducting the research, it has been noticed that the interviewed people appeared frequently reluctant to answer questions about their income and their family status.
The conclusions of the research depict the alignment of the consumers in various groups, based on specific consumption behavior standards and simultaneously confirm, as a whole, the high level of confidence to the supply chain. The collected data also show a clear distrust towards the quality signs printed on food packages. Thus, it becomes understood that there are internal social and cultural factors which influence the consumers’ behavior, along with the education and consumers’ skills.
The present paper offers a basic approach to the consumer behavior in Spain, appointing his perceptions of the food quality and safety in general, and does not apply to specific food products’ categories. It can be used as background material for a more scrutinized investigation of the consumers’ opinion regarding specific supply chain actors and the geographical and social variation of the subject beliefs.
This paper can also be used as the base of more sophisticated study of the scope and objectives program regarding consumer education and information campaigns. Among the findings of this study, there are different consumer groups distinguished from one another, based on the specific qualification.
The final conclusions of the research clearly point out the need to further develop the marketing strategies, and extend the effort to inform the consumers on the terms of food quality and safety, as well as the distinction between quality and safe foods.
