Λίαν καλώς ποιήσας, ως αληθής επιστήμων, περί πλείστου ποιούμενος την αλήθειαν, ο διευθυντής της ενταύθα Αμερικ. σχολής κ. Baldstain ανεκοίνωσε προ τινος διά της «Εφημερίδος» ότι πρόωρος εστιν η δημοσιευθείσα εν ταις εφημερίσιν είδησις περί ανευρέσεως του τάφου του Αριστοτέλους εν Ερετρία. Ει και αδύνατον εστι να προεικάση τις τα μέλλοντα να προέλθωσιν εις φως εκ των γενομένων ανασκαφών εν Ερετρία, ουχ ήττον όμως υπάρχουσι διδόμενά τινα, πείθοντα ότι αδύνατόν είναι να ευρεθή τάφος του Αριστοτέλους εν Ερετρία• ο δε ανακαλυφθείς μετά του ονόματος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ανήκει εις άλλον τινά Αριστοτέλη, κατά πάσαν πιθανότητα Ερετριέα. Ουδείς άλλος ίσως των αρχαίων επί τοσούτον ηδικήθη υπό του πανδαμάτορος χρόνου, όσον ο Αριστοτέλης• διότι τα τρία τέταρτα των συγγραμμάτων αυτού απωλέσθησαν και ουδενός άλλου ίσως τοσαύται βιογραφίαι εγράφησαν υπό των αρχαίων και πάσαι απωλέσθησαν, όσαι του Αριστοτέλους. Πάσαι αι περισωθείσαι πληροφορίαι των αρχαίων, οις παρακολουθούσιν οι νεώτεροι, ομωφώνως αναφέρουσιν ότι ο Αριστοτέλης απέθανεν εν Χαλκίδι, επομένως και ετάφη εν αυτή. Ο Αριστοτέλης κατά την δευτέραν εν Αθήναις διατριβήν, (335-322 π.χ) εξέχων των συγχρόνων κατά πάντα, εφείλησσε [sic] τον φθόνον των Αθηναίων και ιδία των εχθρών αυτού και εσυκοφαντήθη επί ασεβεία. Επειδή δε προέβλεπεν ότι και αυτόν ανέμενεν η τύχη του Σωκράτους, φρόνιμον εθεώρησε να απέλθη των Αθηνών εις τον πλησιέσττατον [sic] ασφαλή τόπον προς αποφυγήν του επικειμένου κινδύνου και ως τοιούτον εξελέξατο την Χαλκίδα, ένθα ερωτώμενος τις εστιν η των Αθηναίων πόλις, απεκρίθη Παγκάλη• αλλ’ εν αυτή. Όχνη επ’ όχνη γηράσκει και Σύκον επί σύκω. Σκωπτικώς παρωδήσεις τον στίχον του Ομήρου, ον λίαν ορθώς ερμηνεύει ο Ευστάθιος εν τοις επομένοις: «Το δε σύκον επί σύκω απέχρησε ποτε τω Σταγειρόθεν σοφώ εις σκώμμα των Αθηναίων, ως χαιρόντων συκοφαντία, ότε Σωκράτην υπεξήγαγον κωνείω του βίου• μελατήσας γαρ υποχωρήσαι τότε ο Σταγειρίτης είπεν, εξ Ομήρου τρυγήσας την οπώραν της εν λόγω χάριτος ως ουκ’ εάν μείνη παρά τοιαύτη πόλει, εν η γηράσκει σύκον επί σύκω, τουτέστι όπου τα της συκοφαντίας διηνεκεί και αδιάδοχα και τω μακρώ του χρόνου συμπαρεκτεινόμενα.» Και ο Ισοκράτης δε κατά τον Αίλιμχον παραβάλλων την πόλιν των Αθηναίων προς τας εταίρας, ταύτα περίπου λέγει «Και ουν και την Αθηναίων πόλιν ενεπιδημήσαι μεν είναι ηδίστην, και κατά γε τούτων πασών των κατά την Ελλάδα διαφέρειν• ενοικήσαι δε ασφαλή μηκέτι είναι. Ηνίττετο δε διά τούτων τους επιχωριάζοντας αυτή συκοφάντας και τας εκ των δημαγωγούντων επιβουλάς.» Ερωτώμενος δε διατί απέλιπε τας Αθήνας και έφυγεν εις Χαλκίδα απεκρίνατο κατά Αιλιανόν «ότι ου βούλεται αθηναίους δις εξαμαρτείν εις φιλοσοφίαν, το περί Σωκράτην πάθος αινιττόμενος και τον καθ’ εαυτόν κίνδυνον.» Ο δε Ωριγένης εκτενέστερον αναγράφων το πράγμα ιστορεί ότι ο Αριστοτέλης ιδών ότι έμελλε να συγκροτηθή δικαστήριον κατ’ αυτού ως κατά ασεβούς διά τινα δόγματα της φιλοσοφίας αυτού, τα οποία εθεώρησαν ασεβή οι Αθηναίοι, έφυγεν εις Χαλκίδα απολογηθείς προς τους γνωρίμους και λέγων «Απίωμεν από των Αθηνών, ίνα μη δεύτερον εις φιλοσοφίαν ασεβήσωσι.» Ταύτα μεν ήσαν τα αίτια, δι’ α ο Αριστοτέλης, τελευτήσαντος κατά το προηγούμενον έτος (323) του Αλεξάνδρου, του μαθητού και κραταιοτάτου προστάτου αυτού και εκ τούτου συνταχθέντων εν Αθήναις των πραγμάτων, δεν ηδύνατο να μείνη εν ασφαλεία εν Αθήναις και ως φιλόσοφοι, διδάσκων και ως Μακεδών μέτοικος και ξένος. Προυτίμησε δε ως άσυλον και καταφύγιον την Χαλκίδα πλην της εγγύτητος, και διά τους επομένους λόγους. Πρώτον μεν διότι η μήτηρ• αυτού Φαιστίς προαποθανούσα ήδη κατήγετο εκ των των αποικησάντων την Στάγειρον Χαλκιδέων κατά το περισωθέν επίγραμμα περί του ονόματος αυτής. «Φαιστίδος ην μητρός και Νικομάχου γενετήρος των Ασκληπιαδών, δίος Αριστοτέλης.» (ακολουθεί) Μ. Γ. Δήμιτσας.
