Τέσσερα αινιγματικά αντικείμενα από την ισλαμική συλλογή του Μουσείου Μπενάκη
(EL)
Quelques objets surprenants en textile non tissé dans les réserves du musée Bénaki
(EN)
Gagneux - Granade, Marguerite
Ozoline, Anastasia
Τα πλεγμένα αντικείμενα που εξετάζονται στην παρούσα μελέτη μαρτυρούν σημαντικά τεχνικά στάδια στην ιστορία του υφάσματος, τα οποία εμφανίστηκαν διαδοχικά αλλά και συνυπήρξαν. Στο πλαίσιο αυτό τα συγκεκριμένα έργα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από εθνολογική άποψη. Στα αντικείμενα με αρ. ευρ. 16113 και 16115 χρησιμοποιήθηκε κλωστή περιορισμένου μήκους που, περασμένη σε βελόνα τύπου ραπτικής, δημιούργησε διαπλοκή από θηλιές. Η παλαιότερη αυτή τεχνική πλεξίματος προέρχεται τόσο από τη ραπτική, όσο και από την ψαθοπλεκτική. Με πολλές διαφορές μεταξύ τους, τα δύο αυτά αντικείμενα αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα του είδους που ο R. d’Harcourt ονόμασε το 1934 «δίχτυ με βελόνα» (είναι πλεκτά με την αυστηρή έννοια του όρου. Εδώ χρησιμοποιήθηκε κλωστή “απεριόριστου” μήκους, δηλαδή που δεν είχε κοπεί από πριν, με την οποία ο τεχνίτης δημιούργησε με τα χέρια θηλιές σε δύο βελόνες τύπου πλεξίματος. Τα δείγματα του Μουσείου Μπενάκη είναι από τα παλαιότερα του είδους και βρέθηκαν στα ερείπια του μουσουλμανικού Καΐρου. Ωστόσο, δεν μας επιτρέπουν να θεωρήσουμε ότι το πλεκτό κατάγεται από την Αίγυπτο ή ότι σχετίζεται με κάποια πληθυσμιακή κοινότητα. Σχετικά με τη χρήση των τεσσάρων παραπάνω αντικειμένων, η λειτουργία του γαντιού με αρ. ευρ. 16113 είναι προφανής: το αντικείμενο χρησίμευε για την προστασία των χεριών στο κυνήγι, στην εργασία και από το κρύο. Αντίστοιχα δείγματα πλεκτικής έχουν βρεθεί ανάμεσα σε κάλτσες της κοπτικής Αιγύπτου (από τον 4ο αι.), αλλά και σε γάντια από περιοχές της Βόρειας Ευρώπης (9ος-10ος αι.). Η πυκνοϋφασμένη βαμβακερή ταινία με αρ. ευρ. 16115 θα μπορούσε να έχει διακοσμητική χρήση, ανήκοντας σε μαξιλάρι, κουρτίνα ή κεφαλόδεσμο. Παραπλήσια μοτίβα ψαροκόκκαλου (chevron) σε αντικείμενα που μοιάζει να έχουν την ίδια τεχνική έχουν εντοπιστεί σε απομακρυσμένες χρονικά και γεωγραφικά περιοχές (δαντέλες από την Ιρλανδία (19ος αι.), σκούφοι από το Κονγκό (20ός αι.). Η χρήση των σωληνοειδών πλεκτών με αρ. ευρ. 16114 και 16117 παραμένει άγνωστη. Οι ερμηνευτικές τους προσεγγίσεις ως πορτοφολιών ή παιδικών καλτσών δεν στηρίζονται σε επαρκή τεκμηρίωση. Παρόμοια δείγματα έχουν ανευρεθεί μόνο στην Αίγυπτο. Περίπου 40 αντικείμενα με τις χρωματικές επιλογές του πλεκτού αρ. ευρ. 16117 (μπλε και υπόλευκο) φυλάσσονται σε μουσεία της Αμερικής και της Ευρώπης, και τέσσερα στο Μουσείο Μπενάκη.
(EL)
