Η αναλυτική προσοχή του άρθρου επικεντρώνεται στους συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους συλλαμβάνεται και χρησιμοποιείται η μεθοδολογική έννοια της αναστοχαστικότητας, καθώς και στον («ανοσοποιητικό») ρόλο που πραγματικά διαδραματίζει στην ποιοτική έρευνα και την κοινωνική θεωρία. Εξετάζοντας τις κυρίαρχες (κριτικές και κονστρουκτιβιστικές) αναστοχαστικές προσεγγίσεις, θα μπορούσε κανείς να διαπιστώσει με ευκολία τη σύνδεση των μεταθεωρητικών προσπαθειών με το ιδεώδες της «ισχυροποίησης της κοινωνικής θεωρίας» (Bourdieu, Harding). Ωστόσο, η επιδίωξη αυτού του ιδεώδους τείνει πάντοτε στην παράκαμψη της «γνωστικής κυκλικότητας» (Maturana/Varela, Luhmann), με στόχο τη συντήρηση του επιστημονικού εξουσιαστικού κύρους (authority), του «επιστημονικού μεγαλοϊδεατισμού» (Hammersley). Ενθαρρύνοντας τη συνειδητή αυτο-τοποθέτησή μας στον επιτελεστικό «κύκλο της αναπαράστασης», αποφεύγουμε οριστικά τις παγίδες της (δήθεν «ισχυρής») θετικιστικής σκέψης.
(EL)
The methodological conception of reflexivity is often associated to qualitative research, multi-level meta-theoretical analyses and, in general, epistemological questions and answers. However, common («strong») reflexive thinking about knowledge and culture tends to arrogantly exclude alternative theorizations and to implicitly ignore the irreducibility of the «ethical dimension». The «reinvention» of this crucial dimension, within contemporary sociology and critical research, entails the substantial incorporation of the «weak» performative circular reasoning (Maturana/Varela, Luhmann), as well as a new reflexive ethos and aesthetic of epistemic humility. The issue here is indeed the fruitful pluralist maximization of both ethical and cognitive possibilities. In this respect, the innovative «it could be otherwise» clause of radical intellectual inquiry remains central to our theoretical world and self-accounts.
(EN)
