Τα μεταβατικά μέταλλα όπως ο σίδηρος και ο χαλκός είναι απαραίτητα για τη ζωή, ωστόσο, όταν βρίσκονται σε περίσσεια, έχουν τοξικές συνέπειες για το κύτταρο. Συνεπώς, η κυτταρική πρόσληψη και ενδοκυτταρική κατανομή τους αποτελούν διαδικασίες στενά ελεγχόμενες και ρυθμιζόμενες, με σκοπό την επίτευξη ομοιοστασίας. Οι ευκαρυωτικοί οργανισμοί, από τους μύκητες μέχρι τα φυτά και τα θηλαστικά, έχουν αναπτύξει πολύπλοκους μηχανισμούς ομοιοστασίας των δύο μετάλλων, οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντική συντήρηση. Στην παρούσα μελέτη, εξετάζουμε τον αντίστοιχο μηχανισμό ενός οργανισμού μοντέλου, του σακχαρομύκητα, στο επίπεδο της μεταγραφικής ρύθμισης, χρησιμοποιώντας τρία βασικά γονίδια αναφοράς, τα FRE1, FRE2 και CTR1. Τα δύο πρώτα κωδικοποιούν απαραίτητες για την πρόσληψη των δύο μετάλλων αναγωγάσες της πλασματικής μεμβράνης και επάγονται μεταγραφικά από την έλλειψη σιδήρου μέσω του σιδηροεξαρτώμενου ενεργοποιητή Aft1. Το FRE1 επάγεται επιπλέον από την έλλειψη χαλκού μέσω του χαλκοεξαρτώμενου ενεργοποιητή Mac1. Το CTR1 κωδικοποιεί το βασικό μεταφορέα χαλκού της πλασματικής μεμβράνης και επάγεται μεταγραφικά επίσης από την έλλειψη του μετάλλου μέσω του Mac1. Διερευνήσαμε το μηχανισμό της εξαρτώμενης από τον παράγοντα Aft1 μεταγραφικής ενεργοποίησης χρησιμοποιώντας το γονίδιο FRE2 ως βασικό μοντέλο, καθώς αυτό επάγεται αποκλειστικά και σε υψηλά επίπεδα από τον παράγοντα αυτόν. Βρήκαμε ότι οι τύπου HMG-box χρωματινικοί αρχιτεκτονικοί παράγοντες Nhp6a/b και ο μεταγραφικός συγκαταστολέας Ssn6 αποτελούν βασικούς συνενεργοποιητές της μεταγραφής του. Ο Nhp6 αλληλεπιδρά άμεσα με τον Aft1, συγκεκριμένα με το αμινοτελικό μισό του που περιλαμβάνει την περιοχή πρόσδεσης στο DNA, διευκολύνοντας την πρόσδεσή του πάνω στον υποκινητή του γονιδίου. Ο Ssn6 επίσης αλληλεπιδρά άμεσα με το αμινοτελικό μισό του Aft1 και στρατολογείται στον υποκινητή FRE2 μόνο όταν οι Aft1 και Nhp6 είναι παρόντες, έχοντας βασικό και αποκλειστικά θετικό ρόλο στη μεταγραφική ενεργοποίηση. Ο ρόλος των Nhp6 και Ssn6 στην επαγόμενη από τον Aft1 μεταγραφή είναι ειδικός για το συγκεκριμένο υποκινητή, στον οποίο, σε συνθήκες επαγωγής, διαπιστώσαμε ότι γίνεται χρωματινική αναδιοργάνωση που εξαρτάται από τους παράγοντες αυτούς. Τα δεδομένα της παρούσας μελέτης παρέχουν την πρώτη βιοχημική ένδειξη in vivo ότι μια πρωτεΐνη τύπου HMG-box διευκολύνει την πρόσδεση στο DNA ενός ειδικού μεταγραφικού ενεργοποιητή του σακχαρομύκητα και ότι επίσης επάγει τη στρατολόγηση του Ssn6 πάνω σε έναν υποκινητή. Συνεπώς, η αποκρινόμενη στη διαθεσιμότητα σιδήρου μεταγραφική ενεργοποίηση στο σακχαρομύκητα, γίνεται μέσω πολλαπλών αλληλεπιδράσεων μεταξύ του ειδικού σιδηροεξαρτώμενου παράγοντα Aft1 και γενικών μεταγραφικών συρρυθμιστών όπως οι Nhp6 και Ssn6. Διερευνήσαμε επίσης το μηχανισμό λειτουργίας του χαλκοεξαρτώμενου μεταγραφικού ενεργοποιητή Mac1. Η περιοχή ενεργοποίησης του Mac1 περιλαμβάνει δύο λειτουργικά διακριτά επαναλαμβανομενα μοτίβα κυστεϊνών, τα REPI και REPII. Έχει βρεθεί ότι το πρώτο είναι υπεύθυνο για τη χαλκοεξαρτώμενη ρύθμιση της ενεργότητας του παράγοντα. Εμείς βρήκαμε ότι το δεύτερο ρυθμίζει την ικανότητα πρόσδεσής του στο DNA. Συγκεκριμένα, δείξαμε, in vitro, ότι έχει αρνητική επίδραση στην προσδετική του ικανότητα πάνω στον υποκινητή CTR1, η οποία, in vivo, αντισταθμίζεται από το γεγονός της πρόσδεσής του ως διμερούς πάνω σε δύο διαδοχικά στοιχεία-στόχους του υποκινητή. Ο ειδικός ρόλος της περιοχής REPII υποδηλώνει ότι, in vivo, η λειτουργία του Mac1 ενδεχομένως τροποποιείται από δομικές διαμορφώσεις που επηρεάζουν τις ιδιότητες πρόσδεσής του παράγοντα στο DNA και που πιθανώς οφείλονται σε μοριακές αλληλεπιδράσεις της συγκεκριμένης περιοχής με άλλες πρωτεΐνες ή μέταλλα. Αποκαλύψαμε, τέλος, ένα νέο ρόλο του Aft1, κατασταλτικό, στη μεταγραφή του εξαρτώμενου από τον Mac1 γονιδίου CTR1, ο οποίος βασίζεται σε έμμεση στρατολόγηση και όχι άμεση πρόσδεσή του στον υποκινητή του γονιδίου. Ο ρόλος αυτός ενδεχομένως υποδηλώνει αλληλεπίδραση μεταξύ των παραγόντων Aft1 και Mac1 πάνω στο συγκεκριμένο υποκινητή. Μια τέτοια αλληλεπίδραση δεν είναι απίθανη με δεδομένη την αλληλεξάρτηση των μεταβολισμών σιδήρου και χαλκού στη ζύμη, η οποία συμβάλλει στην κυτταρική ομοιοστασία των δύο μετάλλων.
(EL)
Transition metals, like iron and copper, are essential for life but, in excess, they can be toxic for cells. Therefore, their uptake and intracellular distribution are tightly controlled and regulated by cells in order to achieve homeostasis. Eukaryotic organisms, from yeasts to plants and animals, have developed complex mechanisms of metal homeostasis which display a significant conservation. In the present study, we look at the iron and copper homeostasis mechanism of Saccharomyces cerevisiae, a model organism for physiological and genetic studies. We examine this mechanism at the transcriptional level, using three reference genes: FRE1, FRE2 and CTR1. FRE1 and FRE2 encode two plasma membrane metal reductases necessary for iron and copper uptake. Both genes are transcriptionally induced in the absence of iron by the iron-responsive DNA-binding activator Aft1, with FRE1 being additionally induced in the absence of copper by the copper-responsive DNA-binding activator Mac1. CTR1 encodes the main plasma membrane copper transporter and is also transcriptionally induced in the absence of copper by Mac1. We investigated the mechanism of Aft1-mediated transcriptional activation, using FRE2 gene as a model since FRE2 transcription solely depends on Aft1. We found that Nhp6a/b yeast HMG-box chromatin-associated architectural factors and Ssn6 (Cyc8) corepressor are crucial coactivators of FRE2 transcription. Nhp6 interacts directly with the Aft1 N-half, including the DNA-binding region, to facilitate Aft1 binding at FRE2 UAS. Ssn6 also interacts directly with the Aft1 N-half and is recruited on FRE2 promoter only in the presence of both Aft1 and Nhp6, playing a critical explicitly positive role in transcriptional activation. The Nhp6/Ssn6 role in Aft1-mediated transcription is specific for FRE2 promoter context and both regulators are required on this promoter for activation-dependent chromatin remodeling. Our results provide the first in vivo biochemical evidence for nonsequence-specific HMGbox protein-facilitated recruitment of a yeast gene-specific transactivator to its DNA target site and for Nhp6-mediated Ssn6 promoter recruitment. Therefore, in Saccharomyces cerevisiae, transcriptional activation in response to iron availability involves multiple protein interactions between the Aft1 iron-responsive DNA-binding factor and global transcriptional coregulators such as Nhp6 and Ssn6. We also examined the function of Mac1 copper-responsive DNA-binding activator. Mac1 C-terminal activation region includes two functionally distinct cysteine-rich repeats, termed REPI and REPII respectively. It has been shown that REPI is responsible for the copper-dependent regulation of factors activity. We found that REPII modulates the efficiency of Mac1 binding to DNA. In particular, we showed in vitro that REPII negatively affects Mac1 binding on CTR1 promoter, an effect that is compromised in vivo by the fact that Mac1 binds as a dimmer on two consecutive promoter target sites. This REPII domain effect implies that Mac1 function could be altered in vivo by structural modulations affecting its binding properties and possibly resulting from independent molecular interactions between this domain and other proteins or metals. Finally, we revealed a new repressive role of Aft1 in the transcription of the Mac1- dependent CTR1 gene. This role is based on the indirect recruitment and not direct binding of Aft1 on CTR1 promoter and probably implies an Aft1-Mac1 interaction. The latter is not unlikely given the fact that in yeast a link between iron and copper metabolism exists, contributing to cellular homeostasis of the two metals.
(EN)
