Υπάρχοντα δεδομένα: Η αγγειογένεση, δηλαδή ο σχηματισμός νέων αγγείων από
προϋπάρχοντα, είναι προσαρμοστικός μηχανισμός του οργανισμού και ρυθμίζεται από
μία λεπτή ισορροπία προ- και αντι-αγγειογενετικών παραγόντων. Στους συμπαγείς
όγκους, η ισορροπία αυτή καταργείται με υπερίσχυση των προ-αγγειογενετικών σημάτων
που βοηθούν στην ανάπτυξη και εξάπλωσή τους. Τα Hodgkin και Μη Hodgkin
λεμφώματα είναι κακοήθειες του λεμφικού ιστού, με ιδιαίτερα βιολογικά και
ανοσολογικά χαρακτηριστικά, των οποίων ο βαθμός εξάρτησης από την αγγειογένεση
είναι άγνωστος.
Σκοπός μελέτης: Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν να μελετήσει το ρόλο της
αγγειογένεσης στα Hodgkin και στα Β Μη Hodgkin λεμφώματα. Μετρήθηκε η ιστική ή
περιφερική έκφραση δραστικών μορίων και υποδοχέων κύριων αγγειογενετικών οδών
και η πυκνότητα των μικροαγγείων σε παθολογικούς λεμφαδένες. Εξετάστηκε η σχέση
της αγγειογένεσης με την πολλαπλασιαστική ικανότητα των κακοήθων κυττάρων και την
περιφερική έκφραση κυτοκινών αντιπροσωπευτικών της φλεγμονώδους και
ανοσολογικής αντίδρασης του οργανισμού.
Υλικά & Μέθοδοι: Στο προοπτικό σκέλος της μελέτης έγινε συλλογή ορών από 60
νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με Hodgkin λέμφωμα. Προσδιορίστηκαν με την τεχνική της
ενζυμικής ανοσοαπορρόφησης (ELISA) τα μόρια: VEGF (vascular endothelial growth
factor), υποδοχέως VEGF R2, HGF (hepatocyte growth factor), bFGF (basic fibroblast
growth factor), angiogenin, angiopoietin-2, MMP-2 (metalloproteinase-2), IL-8, TNFα,
IL-6, IL-10 και IL-12. Επιπλέον, έγινε συλλογή ορών από 49 νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς
με Μη Hodgkin λέμφωμα και προσδιορισμός των VEGF, angiogenin, IL-8, IL-6, IL-2
και IL-16. Τα ίδια μόρια μετρήθηκαν σε υποομάδα των ασθενών μετά το τέλος
συμβατικής θεραπείας και σε υγιείς μάρτυρες.
Στο αναδρομικό σκέλος της μελέτης μετρήθηκε με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας η
πυκνότητα των μικροαγγείων (με το αντίσωμα CD31) και της έκφρασης των VEGF,
PDGFRα (platelet derived growth factor receptor α), HIF-1α (hypoxia inducible factor
1α), Ki-67 και p53 σε 65 λεμφαδένες Hodgkin.
Αποτελέσματα: Στο Hodgkin λέμφωμα υπάρχει αυξημένη περιφερική έκφραση των
αγγειογενετικών μορίων HGF, VEGF και IL-8 σε σχέση με τους υγιείς, η οποία
μειώνεται μετά από επιτυχή θεραπεία. Υψηλή συγκέντρωση των HGF και IL-8
σχετίζεται με προχωρημένα στάδια της νόσου. Προγνωστική αξία φαίνεται να έχει ο
HGF: τιμή ορού κάτω από 2306 pg/ml σχετίζεται με μεγαλύτερη πιθανότητα πλήρους
ανταπόκρισης στη θεραπεία. Τα επίπεδα της IL-6 σχετίζονται με τα επίπεδα HGF και
VEGF. Η ανοσιακή απάντηση χαρακτηρίζεται από επικράτηση της IL-10 (απάντηση
τύπου Th2).
Η ανοσοϊστοχημική έκφραση των VEGF και p53 στα αντιδραστικά κύτταρα του
Hodgkin λεμφώματος αυξάνει στα αρχικά στάδια της νόσου. Σε σχεδόν όλες τις
περιπτώσεις τα νεοπλασματικά κύτταρα εμφανίζουν έντονη χρώση του PDGFRα και στις
μισές περιπτώσεις ασθενή χρώση του HIF-1α. Η πυκνότητα των μικροαγγείων στους
Hodgkin λεμφαδένες δεν είναι αυξημένη σε σύγκριση με φυσιολογικούς λεμφαδένες
αλλά συμβαδίζει με το ποσοστό των Ki-67 θετικών αντιδραστικών κυττάρων.
Τα Β Μη Hodgkin λεμφώματα χαρακτηρίζονται από αυξημένα επίπεδα των
αγγειογενετικών μορίων VEGF και IL-8 στην περιφέρεια, ενώ η angiogenin βρίσκεται σε
φυσιολογικά επίπεδα. Η φλεγμονώδης αντίδραση συνίσταται σε αύξηση της IL-6. Η
ανοσιακή απάντηση χαρακτηρίζεται από αύξηση της IL-2 (Th1 απάντηση).
Συμπεράσματα: 1. Στο Hodgkin λεμφαδένα υπάρχει αυξημένη ιστολογική έκφραση
αγγειογενετικών παραγόντων. 2. Αυξημένη έκφραση των παραγόντων αυτών υπάρχει και
στον ορό Hodgkin και Μη Hodgkin ασθενών. 3. Η απελευθέρωση στην περιφέρεια
αγγειογενετικών παραγόντων συμβαδίζει στενά με την απελευθέρωση φλεγμονωδών
κυτοκινών υποστηρίζοντας τη συμμετοχή της φλεγμονώδους απάντησης ως μηχανισμού
ενίσχυσης των αγγειογενετικών σημάτων. 4. Οι διαφορετικές επικρατούσες
αγγειογενετικές οδοί μεταξύ Hodgkin και Μη Hodgkin πιθανώς επηρεάζονται από την
ανοσολογική απάντηση του οργανισμού σε κάθε λέμφωμα. Αυτό υποστηρίζει η διαφορά
του ανοσολογικού προφίλ που επέδειξε κάθε λέμφωμα με επικράτηση απάντησης τύπου
Τh2 στα Hodgkin και Τh1 στα Μη Hodgkin. 5. Η πυκνότητα των μικροαγγείων στους
Hodgkin λεμφαδένες δεν είναι μεγαλύτερη απ’ότι των φυσιολογικών, υποδηλώνοντας
επιπρόσθετους ρόλους (πέρα από την αγγειογένεση) για τα αγγειογενετικά μόρια που
εκφράζονται στα νεοπλασματικά κύτταρα. Τέτοιοι ρόλοι ενδεχομένως είναι η θετική
ενίσχυση της λεμφαγγειογένεσης, της φλεγμονώδους αντίδρασης και της
ανοσοκαταστολής στα Hodgkin λεμφώματα. 6. Η συσχέτιση της μικροαγγείωσης με το
Ki-67 των αντιδραστικών κυττάρων υποδεικνύει τροφικό ρόλο της αγγειογένεσης
περισσότερο για τα πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα του μικροπεριβάλλοντος παρά για την
ανάπτυξη του κακοήθους κλώνου. 7. Φάνηκε ότι οι προεξάρχουσες αγγειογενετικές οδοί
στο Hodgkin λέμφωμα είναι αυτές των HGF και PDGF, γεγονός που ενδέχεται να
αξιοποιηθεί μελλοντικά στην επιλογή εξειδικευμένης αντιαγγειογενετικής θεραπείας.
(EL)
Background: Angiogenesis denotes the formation of new blood vessels from preexisting
ones. It is an adaptive mechanism of the human body and is controlled by a fine
balance between pro- and anti-angiogenic factors. In solid tumours, the balance is lost in
favour of proangiogenic signals promoting the growth and dissemination of the tumour.
Hodgkin and Non Hodgkin lymphomas are lymphoid malignancies with unique
biological and immunological features. The degree of dependence of lymphomas on
angiogenesis is currently unknown.
Aim: The aim of the current study was to examine the role of angiogenesis in Hodgkin
and B cell Non Hodgkin lymphomas. In order to achieve this, the histological and
peripheral expression of a series of active molecules and their receptors as well as the
microvessel density was measured in affected lymphomas. The relation of angiogenesis
to the peripheral expression of representative inflammatory and immunomodulatory
cytokines was also determined.
Materials & Methods: In the prospective part of this study, serum was collected from 60
newly diagnosed Hodgkin patients and used to determine the concentration of: VEGF
(vascular endothelial growth factor), receptor VEGF R2, HGF (hepatocyte growth
factor), bFGF (basic fibroblast growth factor), angiogenin, angiopoietin-2, MMP-2
(metalloproteinase-2), IL-8, TNFα, IL-6, IL-10 και IL-12 by the ELISA method. Serum
was also collected from 49 newly diagnosed patients with Non Hodgkin Lymphoma for
the measurement of VEGF, angiogenin, IL-8, IL-6, IL-2 and IL-16. The aforementioned
molecules were determined in a subgroup of patients at the end of standard treatment and
in a group of normal controls.
In the retrospective part of this study, the histological expression of microvessel density
(using an anti-CD31 antibody), VEGF, PDGFRα (platelet derived growth factor receptor
α), HIF-1α (hypoxia inducible factor 1α), Ki-67 and p53 was assessed in 65 Hodgkin
lymph nodes by immunohistochemistry.
Results: In Hodgkin lymphomas there is increased peripheral expression of the
angiogenic molecules HGF, VEGF and IL-8 in comparison to healthy controls, which
decreases after effective treatment. Increased levels of HGF and IL-8 are associated with
advanced stages of disease. Prognostic value is attributed to HGF as serum levels below
2306 pg/ml are associated with a higher probability of complete response to treatment.
The inflammatory response comprises an increase in the levels of TNFα and IL-6. IL-6
levels show a positive association with HGF and VEGF levels. The immunological
response is characterized by a predominance of IL-10 (indicative of a Th2 response) and
depressed levels of IL-12.
Immunohistochemical expression of VEGF and p53 in the reactive cells of Hodgkin
lymphoma was found at the initial stages of the disease. Neoplastic cells show strong
staining of PDGFRα in the majority of cases and weak staining of HIF-1α in half of the
cases examined. Microvessel density is not increased in Hodgkin in comparison to
normal lymph nodes but increases in parallel to the Ki-67 positivity of reactive cells.
B Non Hodgkin lymphomas have increased peripheral levels of VEGF and IL-8, whereas
angiogenin is within the normal range. The inflammatory response is characterized by an
increase in IL-6, whereas the increase in IL-2 is indicative of a Th1-type immunological
reaction.
Conclusions: 1. Increased histological expression of key angiogenic factors is observed
in Hodgkin tissues. 2. There is also an increase in the levels of angiogenic factors in the
serum of Hodgkin and Non Hodgkin patients. 3. The release of angiogenic factors in the
periphery relates to the release of inflammatory cytokines supporting a role of
inflammation as a positive feedback in angiogenic signalling. 4. The difference in
prevailing angiogenic signals between the two lymphomas may be associated with the
specific immunological reaction. This is supported by the difference in cytokine profile
seen between Hodgkin (dominant Th2) and Non Hodgkin (dominant Th1 reaction)
lymphoma. 5. The microvessel density in Hodgkin lymph nodes is not increased in
comparison to normal lymph nodes implying alternative roles (rather than vessel
formation) for overexpressed angiogenic molecules. Such roles may be the positive
control of lymphangiogenesis, inflammation and immunosuppression. 6. The relation of
microvessel density to Ki-67 in reactive cells implies that increased blood supply is
important mainly for the reactive dividing compartment rather than the malignant
Hodgkin clone itself. 7. The dominant angiogenic pathways in Hodgkin lymphoma are
HGF and PDGF, which may prove useful for the selection of specific anti angiogenic
treatment in the future.
(EN)