Στο πλαίσιο των πολιτικών υγείας υποστηρίζεται, ότι ο αποστιγματισμός είναι
ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων της δημόσιας υγείας. Ο στιγματισμός
επιδεινώνει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα καθώς ανυψώνει εμπόδια μεταξύ
αυτών των επαγγελματιών υγείας και των ασθενών. Αντίθετη κατεύθυνση όμως, τα
τελευταία χρόνια, φαίνεται να έχει ο δημόσιος λόγος στην περίπτωση της
καταπολέμησης του καπνίσματος. Η αποκανονικοποίηση του καπνίσματος
σηματοδοτεί το κοινωνικά απαράδεκτο αυτής της συνήθειας και κατ’ επέκταση, των
καπνιστών γεγονός που οδηγεί στο στιγματισμό των καπνιστών. Κάποιοι θεωρούν
ότι στην περίπτωση του καπνίσματος η κινητοποίηση του στίγματος μπορεί να
μειώσει αποτελεσματικά την επικράτηση των συμπεριφορών που συνδέονται με την
ασθένεια και το θάνατο. 1στόσο, η ηθική αποδοχή μιας τέτοιας πολιτικής είναι
προβληματική διότι αντιτίθεται σε κάποιες θεμελιώδεις ηθικές αρχές, κατά πρώτο
λόγο σε αυτήν της αγαθοποιίας και σε αυτήν της μη-πρόκλησης βλάβης και επιπλέον
θέτει ζήτημα καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς στη διαδικασία του
στιγματισμού εμπλέκεται το ανθρώπινο δικαίωμα στην αξιοπρέπεια. Στόχος της
παρούσας εργασίας είναι να απαντηθεί το κατά πόσο, από ηθική σκοπιά, ο
στιγματισμός του καπνιστή θα μπορούσε να αποτελέσει μέσο της πολιτικής της
δημόσιας υγείας για την καταπολέμηση της μάστιγας του καπνίσματος.
Ένα μέρος της δυσκολίας για μια συζήτηση που σχετίζεται με την ηθική αποδοχή
του στιγματισμού σε ζητήματα δημόσιας υγείας εντοπίζεται στην πολλαπλότητα των
σχετικά με αυτό θεωρήσεων και μοντέλων. Αυτή η ασάφεια στην εννοιολόγηση
αφενός καταλήγει σε μια πλειάδα περιγραφικών μοντέλων από όπου μπορεί να
προκύψουν διαφορετικές κανονιστικές εκτιμήσεις. Οι θεωρήσεις των Goffman, των
Jones και Scambler για το στιγματισμό, αλλά και των Link και Phelan οι οποίοι σε
αντίθεση με τους άλλους δίνουν μεγαλύτερη έμφαση και αναγνωρίζουν το
στιγματισμό ως μια κοινωνική διαδικασία που συντηρεί και αναπαράγει τις σχέσεις
εξουσίας και ελέγχου, θα μας δώσουν μια ‘εικόνα’ της προβληματικής του
στιγματισμού και το πώς συναρθρώνεται ο στιγματισμός με το κάπνισμα.
4
Στη διερεύνηση του ζητήματος θα αποδεχτούμε το θεωρητικό πλαίσιο των Powers
και Faden όπου αναγνωρίζεται ότι η κοινωνική δικαιοσύνη είναι στο επίκεντρο της
δημόσιας υγείας και βρίσκεται σε σχέση αλληλεξάρτησης με την ανθρώπινη
ευημερία, η οποία είναι συνάρτηση έξι διαστάσεων (της υγείας, της προσωπικής
ασφάλειας, της λογικής, τoυ σεβασμού, των δεσμών και της αυτοδιάθεσης). Έχοντας
ως αφετηρία αυτή τη θεώρηση και ως βάση εφαρμογής το πλαίσιο των Childress και
των συνεργατών που το χαρακτηρίζει όχι μια απολυταρχική και πλαισιοκρατική
προσέγγιση, αλλά αντίθετα μια πιθανοκρατική προσέγγιση, όπου οι αξίες μπορούν
να καταστούν μαχητές εάν προσδιοριστούν οι δικαιολογητικές συνθήκες
(αποτελεσματικότητα, αναγκαιότητα, αναλογικότητα, αμεροληψία), θα
συμπεράνουμε ότι η χρήση του στιγματισμού του καπνιστή δεν μπορεί να αποτελέσει
μέσο της πολιτικής της δημόσιας υγείας για την καταπολέμηση της μάστιγας του
καπνίσματος.
(EL)
In the context of health policies it is supported that de-stigmatization is vital to the
achievement of public health objectives. Stigmatization exacerbates morbidity and
mortality and raises barriers between health professionals and patients. In recent years
however, the public discourse in the case of tobacco control appears to be growing in
opposite direction. The denormalization of smoking marks the socially unacceptable
habit and thus leading to stigmatization of smokers. Some believe that in the case of
smoking, the mobilization of stigma may effectively reduce the prevalence of
behaviors associated with illness and death. However, the moral acceptability of such
a policy is problematic because it opposes some fundamental ethical principles, first
to that of beneficence and nonmaleficience and further raises the issue of violation of
human rights, the process of stigmatization implicated in human right to dignity. The
aim of this paper is to answer whether, from an ethical perspective, the stigmatization
of smokers could be an instrument of public health policy to combat the scourge of
smoking.
A part of the difficulty for a discussion related to the moral acceptance of stigma in
public health issues is identified in the multiplicity on theoretical frameworks and
models. This vagueness in conceptualizing both ends in a variety of descriptive
models which can arise different normative considerations. The considerations of
Goffman, Jones and Scambler for stigmatization, and Link and Phelan who unlike
others place greater emphasis and recognize stigma as a social process that sustains
and reproduces the relations of power and control, thus giving us a 'picture' of the
problem of stigma and how stigma ties with smoking.
In the investigation of the matter will accept the theoretical framework of Powers
and Faden which recognizes that social justice is at the heart of public health and is
interdependent with human welfare, which is a function of six dimensions (health,
personal safety, reasoning, respect, attachment and self-determination). Starting from
6
this consideration as the basis for applying the framework of Childress and colleagues
that characterizes not an absolutist and contextualist approach but instead a
presumptivist approach, where values can be rebutted if specified the justification
conditions (effectiveness, necessity, proportionality, impartiality), will conclude that
the use of stigmatizing of the smoker cannot be an instrument of public health policy
to combat the scourge of smoking.
(EN)
