Οι οργανοκασσιτερικές ενώσεις είναι τοξικές ουσίες που διοχετεύονται στο υδάτινο περιβάλλον με τη χρήση των υφαλοχρωμάτων και αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τους θαλάσσιους οργανισμούς. Μετά την πάροδο 62 ετών από την πρώτη εφαρμογή τους, οι αρνητικές επιπτώσεις που προκάλεσαν στα μαλάκια εξακολουθούν να εμφανίζονται, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το φαινόμενο imposex στα γαστερόποδα. Το imposex, δηλαδή η εμφάνιση αρσενικών αναπαραγωγικών χαρακτήρων σε θηλυκά άτομα, χρησιμοποιείται ευρέως ως βιοδείκτης της ρύπανσης από τον τριβουτυλοκασσίτερο (ΤΒΤ). Τα είδη Hexaplex trunculus και Nassarius nitidus εμφανίζουν ευαισθησία στην έκθεση στο ΤΒΤ και ως εκ τούτου χρησιμοποιούνται για την βιοπαρακολούθηση της ρύπανσης των υδάτων. Στην παρούσα έρευνα, χρησιμοποιήθηκαν ιζήματα και δείγματα H. trunculus που είχαν συλλεχθεί από περιοχές της Σαρδηνίας, Τυνησίας και Πορτογαλίας με σκοπό την εκτίμηση της επιβάρυνσης των συγκεκριμένων περιοχών από το ΤΒΤ. Παράλληλα, μελετήθηκαν δείγματα N. nitidus από την Πορτογαλία προκειμένου να επιλεχθεί το πιο ευαίσθητο είδος-βιοδείκτης της ρύπανσης από το ΤΒΤ. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι παρά την απόφαση κατάργησής του, ο τριβουτυλοκασσίτερος εξακολουθεί να επιβαρύνει το υδάτινο περιβάλλον, προκαλώντας imposex, η έκταση του οποίου είναι ανάλογη με τις δραστηριότητες ναυσιπλοΐας. Επιπλέον, παρέχονται ενδείξεις συνεργιστικής επίδρασης του TPhT στην εξέλιξη του φαινομένου. Στο H. trunculus το imposex ξεκινά με την εμφάνιση είτε πέους είτε σπερματικού αγωγού σε θηλυκά άτομα και μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε στειρότητα, ενώ, παράλληλα, προκαλούνται παραμορφώσεις στο αναπαραγωγικό σύστημα σε θηλυκά και αρσενικά άτομα. Η συσχέτιση του μήκους του πέους με τη συγκέντρωση των οργανοκασσιτερικών ενώσεων στους ιστούς των γαστερόποδων είναι σημαντική και παρέχει τη δυνατότητα γρήγορης εκτίμησης της συσσώρευσής τους στον οργανισμό. Ωστόσο, χρειάζονται περαιτέρω μελέτες προκειμένου να εξακριβωθεί ο πιο ευαίσθητος βιοδείκτης ως προς την έκθεση στο ΤΒΤ ανάμεσα στα δύο είδη.
(EL)
Organotin compounds are toxic substances released into the marine environment through antifouling paints. Sixty two years following their first application, the negative impacts caused on molluscs are still evident, as illustrated by imposex, which is the masculinization of female prosobranch gastropods. This phenomenon is widely used as a biomarker of tributyltin (TBT) pollution. Hexaplex trunculus and Nassarius nitidus are gastropods that show significant sensitivity against organotin pollution and are, therefore, used as bionidicators for monitoring TBT pollution in coastal waters. In the present study sediment samples and specimens of H. trunculus collected from Sardinia, Tunisia and Portugal were used for the assessment of the intensity of imposex and the organotin contamination of these areas. At the same time, individuals of the species N. nitidus from Portugal were studied, in order to determine which one is the most sensitive gastropod featuring imposex as a response to TBT contamination. Morphological and chemical analyses revealed that, despite its complete ban, TBT continues to be present in the marine environment and to cause imposex. Its intensity is related to the degree of shipping activities. Moreover, the results suggested a possible synergistic effect of TPhT in the development of imposex. In H. trunculus the first sign of imposex is the appearance of a penis or a penis duct in females and may lead to sterility in the final stage. Furthermore, genital track malformations can be developed in both sexes. The positive correlation of penis length with the organotin compounds concentration in gastropods' tissues enables a rapid assessment of their accumulation in the tissues of organisms. However, more detailed studies are necessary in order to determine which one of the two species would be the most sensitive bioindicator to TBT exposure.
(EN)
