Η παρούσα εργασία στοχεύει στη διερεύνηση της ανάπτυξης αναγνωστικών, γλωσσικών και γνωστικών δεξιοτήτων στους μαθητές του Δημοτικού σχολείου. Έμφαση δόθηκε στη σχέση της Προσοχής και των Επιτελικών Λειτουργιών (κυρίως της ικανότητας εκτέλεσης λογικών συλλογισμών) με την αναγνωστική επίδοση, τόσο σε τυπικούς μαθητές όσο και σε μαθητές που εμφανίζουν ενδείξεις Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ/Υ). Ειδικότεροι στόχοι αποτέλεσαν: α) Η αποσαφήνιση των αντιφατικών διεθνών αναφορών για την ανεξάρτητη συμβολή της Προσοχής και των Επιτελικών Λειτουργιών στην Αναγνωστική Κατανόηση, β) ο έλεγχος της υπόθεσης ότι η επίδραση της προσοχής στην κατανόηση ενός γραπτού κειμένου διαμεσολαβείται από τη συλλογιστική ικανότητα στο γενικό μαθητικό πληθυσμό, γ) η εκτίμηση ενδεχόμενων γνωστικών και ακαδημαϊκών ελλειμμάτων στους υπότυπους ΔΕΠ/Υ, δ) ο προσδιορισμός των γνωστικών λειτουργιών που σχετίζονται με την εμφάνιση διάχυτων δυσκολιών μάθησης σε μαθητές με ενδείξεις ΔΕΠ/Υ.
Οι δύο πρώτοι στόχοι εξετάστηκαν σε δείγμα 645 μαθητών των Γ'- Ε' τάξεων, ηλικίας 98-134 μηνών (Μελέτη 1) και οι επόμενοι σε 923 μαθητές των Α'- Ε' τάξεων, ηλικίας από 75-134 μηνών (Μελέτη 2), με σταθμισμένα τεστ επίδοσης.
Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανεξάρτητη συμβολή της προσοχής και των επιτελικών λειτουργιών στην ικανότητα κατανόησης ενός γραπτού κειμένου. Επίσης, προβάλλουν την άμεση αλλά και έμμεση συμβολή της Προσοχής στην Αναγνωστική κατανόηση και παρουσιάζουν την Αναγνωστική Ευχέρεια ως τη μοναδική μεταβλητή που μπορεί να μετριάσει την επίδραση της προσοχής και της συλλογιστικής ικανότητας στην Αναγνωστική κατανόηση. Επιπλέον, τα αποτελέσματα επεκτείνουν προηγούμενες αναφορές για σημαντικά ελλείμματα στις γνωστικές, αριθμητικές και αναγνωστικές δεξιότητες στους μαθητές με ενδείξεις Ελλειμματικής Προσοχής. Τέλος, επισημαίνεται ότι οι γνωστικές
λειτουργίες συμβάλλουν στη διάκριση των μαθητών με διάχυτες σχολικές δυσκολίες από τους μαθητές με τυπική σχολική επίδοση, ανεξάρτητα από την παρουσία συμπτωμάτων ελλειμματικής προσοχής. Η συγχρονική φύση της μελέτης δεν επιτρέπει την επιβεβαίωση αιτωδών σχέσεων μεταξύ ελλειμμάτων στις Επιτελικές Λειτουργίες και μαθησιακών δυσκολιών. Ωστόσο, τα ευρήματα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στη διαμόρφωση καινοτόμων για τα δεδομένα της Ελλάδας παρεμβάσεων για τη διαχείριση δυσκολιών στην Αναγνωστική Κατανόηση, την αντιμετώπιση διάχυτων ελλειμμάτων στη σχολική επίδοση και τη βελτίωση των σχολικών δεξιοτήτων μαθητών με ελλειμματική προσοχή.
(EL)
Development of Cognitive and Academic Abilities in Greek Elementary School Students
The development of language and reading skills is closely linked to the maturation of
cognitive abilities. This study focuses on Attention and Executive skills (EFs) and their
connection with the development of language and reading skills among elementary school
students, with emphasis on reading comprehension. In the context of two studies we
examined: the effect of Attention and EFs on Reading Comprehension controlling for printrelated
skills, the direct and indirect effects of attention, the factors that may moderate these
effects of cognitive abilities on Reading Comprehension, and the cognitive and academic
performance of children demonstrating teacher-rated ADHD-related symptoms.
A battery of tests assessing Sustained Attention, Short-term Memory (STM), EFs, and
academic skills was administered to a representative sample of, largely untreated, Greek
elementary school students (N= 597 and N=923, respectively). Attention and EFs contributed
significant additional variance to the prediction of Reading Comprehension after controlling
for efficiency, accuracy, morphosyntactic and vocabulary knowledge. Attention-related
abilities contributed to Reading Comprehension indirectly through EFs. The only factor that
moderated the effects of EFs on Reading Comprehension was Reading Efficiency. Significant
deficits in EFs and STM were restricted to the groups of students displaying inattention
symptoms.
Results demonstrated a close link between EFs, other than inhibition and set-shifting,
everyday symptoms of inattention, and achievement in math and word-level reading skills.
Reduced performance on EF measures was identified as the most important factor that
distinguished between students with pervasive academic difficulties and their typically
achieving peers, regardless of the presence of inattention symptoms. Considering the crosssectional
nature of the present study, our results provide some support to the hypothesis that
14
EF deficits are causally related to developmental academic difficulties, and may set a firm
basis for implementing a cognitive approach to the management of students with Reading
Comprehension difficulties and severe inattention symptoms.
(EN)
