The purpose of this study was to explore and describe the various forms of immediate nonverbal communication that Secondary school teachers use- in combination with verbal communication- and how they potentially operate as factors of more effective communication between them and their students.The incentive for this study was the particular interest globally manifested in recent years for the special role of nonverbal communication. According to recent research, the use of nonverbal communication, meaning the signals’ expression via body language, occupies more than 70% of the total human communication capacity, positively contributing to the understanding of the sent message (Miller, 2000. Richmond & McCroskey, 2000, ref. Stamatis, 2012). Therefore, the exchange of nonverbal messages in the classroom is a useful tool for the teacher, who will utilize them properly, in order to be able to develop a healthy relationship with the student and foster a climate of trust and cooperation from both sides.Because the majority of nonverbal behavior is more often not immediately perceived, the possibility of encoding and decoding of nonverbal messages in the classroom was left so far on each teacher’s intuition and experience. This relevance is supported by the educational system, which places special emphasis on speech and teaching of verbal communication.The study focuses on the concept of “educational immediacy”, which is defined as the behavior that brings teacher and students closer in the sense of perceived distance and is divided into verbal and nonverbal. The term is based on “the principle of immediacy”, which is theoretically founded by the science of Social Psychology and refers to behaviors of approach or avoidance driven by the perceived distance among communicators (Mehrabian, 1971, ref. Richmond, 2001:66). More specifically, nonverbal immediacy, which is the subject of this study, refers to behaviors, such as smiling, gestures, eye contact and relaxed body posture.The findings of investigations so far indicate the direct link between immediacy and student’s performance, as well as the improvement of communication climate and interpersonal relationships between teachers and students. However, in Greek educational reality little research activity has been developed around this concept. Particularly in Secondary Education, exploring the codes of nonverbal immediacy in terms of teachers is a searching challenge, given the specificities of students’ age grade.As a part of the present research the self-evaluation scale was utilized as a methological tool for research data’s collection and more specifically the scale of Richmond V.P, McCroskey, J.C., & Johnson, A.E. (2003), consisting of 26 closed questions, adapted to9Greek educational reality. The processing of responses was based on the results revealed by the application of self-evaluation scale measurement NonVerbal Immediacy Scale- Self Report (NIS-S). The participants’ sample consists of secondary teachers serving in schools in South Peloponnese and particularly in public High and Senior Schools under the Directorate of Secondary Education of Laconia.Teachers were asked to answer questions relating to demographic elements, as well as to their views on various forms of nonverbal communication that they develop during instruction, which compose the meaning of nonverbal immediacy. The results showed that teachers perform low levels of nonverbal immediacy, with men teachers to exhibit a surprisingly minimal advantage over women. They also showed that due to limited nonverbal immediacy the psychological climate of the class is open to future improvement through the organization of training programs in nonverbal communication for both candidate and serving teachers.
Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να διερευνήσει και να περιγράψει τις διάφορες μορφές άμεσης μη λεκτικής επικοινωνίας που αξιοποιούν οι εκπαιδευτικοί της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην τάξη –συνδυαστικά με τη λεκτική επικοινωνία- και πώς αυτές λειτουργούν εν δυνάμει ως παράγοντες αποτελεσματικότερης επικοινωνίας μεταξύ αυτών και των μαθητών τους.Έναυσμα για την επιλογή του συγκεκριμένου θέματος στάθηκε το έντονο ενδιαφέρον που εκδηλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία χρόνια για τον ιδιαίτερο ρόλο της μη λεκτικής επικοινωνίας. Σύμφωνα με σύγχρονες έρευνες, η χρήση της μη λεκτικής επικοινωνίας, δηλαδή της έκφρασης σημάτων με τη γλώσσα του σώματος, καταλαμβάνει περισσότερο από το 70% του συνόλου της επικοινωνιακής ικανότητας του ανθρώπου, συμβάλλοντας θετικά στην κατανόηση του αποστελλόμενου μηνύματος (Miller, 2000. Richmond & McCroskey, 2000, αναφ. Σταμάτης, 2012). Ως εκ τούτου, η ανταλλαγή μη λεκτικών μηνυμάτων στην τάξη αποτελεί για τον εκπαιδευτικό, που θα τα αξιοποιήσει κατάλληλα, ένα χρήσιμο εργαλείο, προκειμένου να είναι σε θέση να αναπτύξει μία υγιή σχέση με το μαθητή και να καλλιεργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης και συνεργασίας από την πλευρά και των δύο.Επειδή το μεγαλύτερο μέρος της μη λεκτικής συμπεριφοράς δε γίνεται τις περισσότερες φορές άμεσα αντιληπτό, η δυνατότητα κωδικοποίησης και αποκωδικοποίησης των μη λεκτικών μηνυμάτων στη σχολική τάξη εναπόκειτο ως τώρα στη διαίσθηση και την αποκτηθείσα πείρα καθενός εκπαιδευτικού. Η εν λόγω σχετικότητα ενισχύεται και από το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στο λόγο και τη διδασκαλία της λεκτικής επικοινωνίας.Η εργασία εστιάζεται στην έννοια της «εκπαιδευτικής αμεσότητας», η οποία ορίζεται ως η συμπεριφορά που φέρνει τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές πιο κοντά υπό την έννοια της αντιληπτής απόστασης και διακρίνεται σε λεκτική και μη λεκτική. Ο όρος βασίζεται στην «αρχή της αμεσότητας», η οποία θεμελιώνεται θεωρητικά από την επιστήμη της Κοινωνικής Ψυχολογίας και αναφέρεται σε συμπεριφορές προσέγγισης ή αποφυγής με κριτήριο την αντιληπτή απόσταση μεταξύ των επικοινωνούντων (Mehrabian, 1971, αναφ. Richmond, 2001:66). Πιο συγκεκριμένα, η μη λεκτική αμεσότητα, η οποία αποτελεί αντικείμενο της εργασίας, αναφέρεται σε συμπεριφορές, όπως το χαμόγελο, οι χειρονομίες, η οπτική επαφή και η χαλαρή στάση του σώματος.7Τα πορίσματα των μέχρι τώρα ερευνών καταδεικνύουν την άμεση διασύνδεση μεταξύ αμεσότητας και μαθητικής επίδοσης, καθώς και της βελτίωσης του επικοινωνιακού κλίματος και των διαπροσωπικών σχέσεων μαθητών- εκπαιδευτικών. Ωστόσο, στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα ελάχιστη ερευνητική δραστηριότητα έχει αναπτυχθεί γύρω από τη συγκεκριμένη έννοια. Ιδιαίτερα στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η διερεύνηση κωδίκων μη λεκτικής αμεσότητας από πλευράς εκπαιδευτικού αποτελεί ερευνητική πρόκληση, δεδομένων των ιδιαιτεροτήτων της ηλικιακής βαθμίδας των μαθητών.Στα πλαίσια της παρούσας έρευνας αξιοποιήθηκε ως μεθοδολογικό εργαλείο συλλογής ερευνητικών δεδομένων η κλίμακα αυτοαξιολόγησης των Richmond V.P, McCroskey, J.C., & Johnson, A.E. (2003), αποτελούμενη από 26 ερωτήσεις κλειστού τύπου, προσαρμοσμένες στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα. Η επεξεργασία των απαντήσεων έγινε με βάση τα αποτελέσματα που αναδείχθηκαν από την εφαρμογή της κλίμακας αυτοαξιολόγησης NonVerbal Immediacy Scale- Self Report (NIS-S). Το δείγμα των συμμετεχόντων αποτελείται από εκπαιδευτικούς Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που υπηρετούν σε σχολεία της Νότιας Πελοποννήσου και συγκεκριμένα σε δημόσια Γυμνάσια και Γενικά Λύκεια που υπάγονται στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Λακωνίας.Οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις που αφορούσαν σε δημογραφικά στοιχεία, καθώς και στις απόψεις τους σχετικά με διάφορες μορφές μη λεκτικής επικοινωνίας που αναπτύσσουν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, οι οποίες συνθέτουν την έννοια της μη λεκτικής αμεσότητας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα μη λεκτικής αμεσότητας κατά τη διδασκαλία, με τους άνδρες εκπαιδευτικούς να παρουσιάζουν παραδόξως ένα ελάχιστο προβάδισμα σε σχέση με τις γυναίκες. Έδειξαν, επίσης, ότι λόγω της περιορισμένης μη λεκτικής αμεσότητας το ψυχολογικό κλίμα της τάξης επιδέχεται μελλοντικής βελτίωσης μέσω της διοργάνωσης επιμορφωτικών προγραμμάτων εξάσκησης τόσο των υποψήφιων όσο και των υπηρετούντων εκπαιδευτικών σε θέματα μη λεκτικής επικοινωνίας.
