Στόχος της μελέτης είναι η αποτίμηση του νεοσύστατου θεσμού των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών (ΣΕΜ) στην Ελλάδα κατά τα πρώτα 2 χρόνια λειτουργίας του (Ν.3852/2010 – Άρθρο 78). Συγκεκριμένα, αρχικά αναλύθηκε το θεωρητικό υπόβαθρο του θεσμού και περιγράφηκε το σχετικό ευρωπαϊκό πλαίσιο με ιδιαίτερη αναφορά στη νομοθεσία, τους υποστηρικτικούς μηχανισμούς και τα χρηματοδοτικά μέσα. Για την πλήρη περιγραφή και αποτίμηση του θεσμού στην Ελλάδα, και ειδικότερα όσον αφορά στη θεσμική πορεία, τον πολιτικό συντονισμό, το ρόλο της δημόσιας διοίκησης και τις πραγματοποιηθείσες δράσεις για την ανάδειξή του, χρησιμοποιήθηκε πρωτογενές και δευτερογενές υλικό κυρίως από το Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο είναι το καθ’ ύλιν αρμόδιο Υπουργείο για την εφαρμογή και παρακολούθηση της υλοποίησης του εν λόγω θεσμού. Στη συνέχεια, προκειμένου να εντοπιστούν και να αναδειχτούν οι ιδιαίτερες πτυχές του θεσμού των ΣΕΜ, επιλέχθηκαν οι Δήμοι της Περιφέρειας Αττικής και διενεργήθηκε έρευνα πεδίου, η οποία χωρίστηκε σε 3 μέρη: στο 1ο μέρος έγινε ανάλυση του πληθυσμού των 66 Δήμων της Περιφέρειας Αττικής, όσον αφορά στο συνολικό πληθυσμό, αλλά και στον πληθυσμό των αλλοδαπών. Η στατιστική ανάλυση στηρίχτηκε σε πρωτογενή και δευτερογενή στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και σε βάσεις δεδομένων του Υπουργείου Εσωτερικών, καθώς και στην αναζήτηση τυχόν συσχετίσεων των πληθυσμιακών δεδομένων με τη σύσταση ή μη των ΣΕΜ. Στο 2ο μέρος επιλέχθηκαν οι 33 Δήμοι της Περιφέρειας Αττικής που έχουν συστήσει ΣΕΜ και διανεμήθηκε πρότυπο ερωτηματολογίου στους Προέδρους του οικείου ΣΕΜ. Στο 3ο μέρος επιλέχθηκε ο Δ.Αθηναίων ως μελέτη περίπτωσης, καθώς αποτελεί μοντέλο για την οργάνωση του εν λόγω θεσμού (βέλτιστη πρακτική) και διενεργήθηκε προσωπική συνέντευξη με τη βοήθεια Οδηγού Ημι-δομημένης Συνέντευξης.
Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έδειξε ότι, στην Περιφέρεια Αττικής το ποσοστό των νόμιμα διαμενόντων πολιτών τρίτων χωρών ανέρχεται σε 8,66%. Η μεγαλύτερη πληθυσμιακή συγκέντρωση αλλοδαπών εντοπίζεται στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών (13,21%) και η μικρότερη στο Βόρειο Τομέα Αθηνών (4,88%). Όσον αφορά στην κατανομή του αλλοδαπού πληθυσμού στους Δήμους της Περιφέρειας Αττικής, αυτή κυμαίνεται από 3-17%. Όσον αφορά στην κατανομή των αλλοδαπών ανά ιθαγένεια στους Δήμους της Περιφέρειας Αττικής αυτή φαίνεται να είναι αρκετά ομοιόμορφη μεταξύ των Δήμων και σε συμφωνία με το τί ισχύει εν γένει σε εθνικό επίπεδο. Δηλαδή οι Αλβανοί πολίτες διατηρούν την πρωτοκαθεδρία στα ποσοστά και ακολουθούν εθνικότητες από την Ανατολική Ευρώπη, την Ασία, τη Βόρεια
iii
Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Παρατηρείται ότι οι Δήμοι έχουν μεγάλη διακριτική ευχέρεια ως προς τη σύστασή ΣΕΜ (έως τέλη του 2012, 33 από τους 66 Δήμους είχαν συστήσει ΣΕΜ). Κατόπιν διερεύνησης των αιτιών που πιθανώς συντέλεσαν στη σύσταση ή η ΣΕΜ σε ένα Δήμο, προέκυψαν τα εξής:
1) Δεν αποδεικνύεται συσχέτιση ανάμεσα στο ποσοστό αλλοδαπών και τη σύσταση ΣΕΜ στους Δήμους.
2) Αποδεικνύεται ελαφρά συσχέτιση ανάμεσα στην πολιτική παράταξη (από την οποία προήλθε ο Δήμαρχος/η πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου) και τη σύσταση ΣΕΜ, καθώς οι Δήμοι με κεντροδεξιό χαρακτηρισμό τείνουν να συστήνουν ΣΕΜ, ενώ οι Δήμοι με κεντροαριστερό-αριστερό χαρακτηρισμό τείνουν να μη συστήνουν ΣΕΜ. Βέβαια, τα επιμέρους χαρακτηριστικά και οι ιδιαίτερες προεκτάσεις της διαφαινόμενης πολιτικής βούλησης δεν ήταν δυνατόν να προκύψουν ούτε να διερευνηθούν στο πλαίσιο της παρούσας ανάλυσης.
Από την επεξεργασία των ερωτηματολογίων προέκυψαν τα εξής:
1) Η αντιπροσώπευση των μεταναστών στο ΣΕΜ κρίνεται προβληματική ή/και ελλειμματική.
2) Οι Δήμοι θεωρούν ότι η ελλιπής χρηματοδότηση, η ανεπάρκεια του Δήμου σε διαχειριστική ικανότητα και η απουσία ενημέρωσης και καθοδήγησης αποτελούν τις βασικότερες δυστοκίες του θεσμού.
3) Ελάχιστοι Δήμοι έχουν να επιδείξουν ένα ενεργητικό και δραστήριο ΣΕΜ.
4) Για τους Δήμους, το ζήτημα της κοινωνικής ένταξης των αλλοδαπών είναι πρωτίστως εθνικό και δευτερευόντως τοπικό, καθώς η πλειοψηφία δεν θεωρεί ότι ένας Δήμος μπορεί να διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στο θέμα της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών.
5) Όσον αφορά στη βιωσιμότητα του θεσμού, παρόλο που σε κανέναν Δήμο δεν παρατηρήθηκε αρνητική αντίδραση της τοπικής κοινωνίας, οι μισοί Δήμοι εμφανίζονται αισιόδοξοι και οι άλλοι μισοί απαισιόδοξοι.
(EL)
ABSTRACT
The aim of the study is to assess the newly established institution of Migrant Integration Councils (MIC) in Greece during the first two years of their operation (Law 3852/2010 - Article 78). More specifically: initially, the theoretical background of the institution was analyzed and the relevant European framework, as far as legislation, support mechanisms and funding is concerned, was described. For the full description and evaluation of the institution in Greece, regarding the institutional course, the political coordination, the role of public administration and the funded projects, primary and secondary data mainly derived from the Ministry of Interior, which is the main coordinator for the implementation and evaluation of the new institution, were used. Then, in order to identify and draw attention to the particular aspects of the institution of MIC, the Municipalities of the Region of Attica were selected and a field research was conducted, which was divided into 3 parts: in the 1st part, the 66 Municipalities of the Attica Region were selected and a statistical analysis of the overall population and the foreign population was conducted. The analysis was based on statistical primary and secondary data, which derived from the Hellenic Statistical Authority and the databases of the Ministry of Interior, as well as on the examined correlations between population data and the establishment of MIC. In the 2nd part, the 33 Municipalities of the Attica Region that have already established the MIC were selected and a questionnaire was distributed to the Presidents of the relevant MIC. In the 3rd part, the Municipality of Athens, which constitutes a role model in the implementation and organization of the relative institution (best practice), was selected and personal interviews were conducted with the help of a semi-structured interview guide.
Statistical analysis of the data showed that in Attica the percentage of legally living third country nationals amounts to 8.66%. The largest percentage of foreign population is located in Central Athens (13.21%) and the lowest in the Northern Sector of Athens (4.88%).The distribution of foreign population in the Municipalities of Attica ranges from 3-17%. As far as the distribution of foreigners by citizenship in the Municipalities of Attica is concerned, it appears to be fairly even among municipalities, and in agreement with what is generally the case at national level, ie Albanian citizens show the biggest rates and are followed by nationalities from Eastern Europe, Asia, North Africa and the Middle East. It is further observed that, the Municipalities have wide discretion in establishing the MIC (until end of 2012, 33 of the 66 Municipalities of Attica had already established their MIC). After investigating into the main causes that may have influenced the establishment or not of a
v
MIC, the following were revealed: 1) A strong correlation between the percentage of foreign population in the Municipality and the establishment of the relative MIC is not proved 2) a slight correlation between the political party (that supports the Mayor / the majority of the Board) and the establishment of the MIC is shown, as central-right-wing Municipalities tend to establish a MIC, whereas central-left-wing or left-wing Municipalities tend to do otherwise. However, deeper aspects and implications of what seems to be a specific “political will” cannot be further examined in this context.
The processing of the questionnaires led to the following main conclusions:
1) The representation of immigrants in the MIC is problematic and / or deficient.
2) Municipalities consider that poor funding, lack of their own administrative capacity and information and guidance shortage are the basic shortcomings of the new institution.
3) Very few municipalities have an energetic and motivated MIC.
4) For the Municipalities, the issue of migrants’ social integration is primarily national and secondarily local, as the majority of them does not believe that a Municipality can play an important role in the social integration of immigrants.
5) As far as the sustainability of the institution is concerned, although none of the Municipalities has stated a negative reaction of the local community, only half of them appear optimistic about its future action and development.
(EN)
