Ισραηλιτική κοινότητα Θεσσαλονίκης: 1945-1950

 
δείτε την πρωτότυπη σελίδα τεκμηρίου
στον ιστότοπο του αποθετηρίου του φορέα για περισσότερες πληροφορίες και για να δείτε όλα τα ψηφιακά αρχεία του τεκμηρίου*
κοινοποιήστε το τεκμήριο




2018 (EL)

Ισραηλιτική κοινότητα Θεσσαλονίκης: 1945-1950

Νάρ, Λέων

Τμήμα Βαλκανικών Σλαβικών & Ανατολικών Σπουδών (ΜΔ)

Η μελέτη φιλοδοξεί να αναδείξει, μεταξύ άλλων, τις πιθανές αιτίες της ολιγωρίας της ελληνικής πολιτείας, αφού με μια σειρά νόμων επιβεβαιώνεται, τελικά, η «διαφορετική» αντιμετώπιση των μελών της Κοινότητας. Τα ζητούμενα αυτά είναι σίγουρα πολύ ενδιαφέροντα και απαντώνται σταδιακά, μαζί με άλλα, όπως: α) την ενδεχόμενη συνέργεια των πολιτικών και τοπικών αρχών με τη γερμανική διοίκηση κατά τη διάρκεια της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη, β) τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έδρασε η Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών (στο εξής Υ.Δ.Ι.Π.), η οποία κατάσχεσε στην ουσία τα περιουσιακά στοιχεία της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, γ) τη μεταφορά των περιουσιών των μελών της Κοινότητας σε «μεσεγγυούχους» Έλληνες πολίτες με «επίσημες» διαδικασίες του ελληνικού κράτους, πιο συγκεκριμένα με το νόμο 205/1943. Η έρευνα στοχεύει να αναδείξει τα εμπόδια που συναντούσε η επανένταξή των Θεσσαλονικιών Εβραίων στη συλλογικότητα της πόλης. Να εκτιμήσει τις προσπάθειές τους να οργανώσουν και πάλι τις κοινοτικές τους δομές, κατά το πρότυπο λειτουργίας της προπολεμικής περιόδου, ορίζοντας, μεταξύ άλλων, με ακρίβεια τα κριτήρια της οικονομικής ενίσχυσης και περίθαλψης των απόρων της και τις προσπάθειες που πραγματοποιούνταν για την επαναλειτουργία των εκπαιδευτικών της δομών, πάντα με τη βοήθεια της Joint Distribution Committee (στο εξής Joint), του βασικού αρωγού στις δύσκολες μεταπολεμικές συνθήκες. Αλλά και να μελετήσει παράλληλα την εκλογική δραστηριότητα των μελών της Κοινότητας, καθώς διαμορφώνονται πλέον συγκεκριμένες ενδοκοινοτικές τάσεις. Το αρχειακό υλικό εξασφαλίζει τη δυνατότητα μελέτης του τρόπου με τον οποίο η Ι.Κ.Θ. αντιμετώπισε, πέρα από την επίσημη πολιτεία, όσους επιζώντες είχαν, αποδεδειγμένα, ύποπτο ρόλο στη διάρκεια της Κατοχής. Αλλά ακόμη και τις σχέσεις της Ι.Κ.Θ. με το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Συντονισμού και Γνωματεύσεων (στο εξής Κ.Ι.Σ.Σ.Γ), που ιδρύθηκε μεταπολεμικά στην Αθήνα, καθώς και την ακριβή οριοθέτηση του οξύτατου δημογραφικού προβλήματος που αντιμετώπιζε ο ελληνικός εβραϊσμός. Καταγράφονται, επίσης, τα προβλήματα που έπρεπε άμεσα να αντιμετωπιστούν (στέγης, τροφής και επαγγελματικής αποκατάστασης), τα θέματα περίθαλψης των αρρώστων, καθώς και άλλων έκτακτων ζητημάτων που παρουσιάζονταν καθημερινά. Πολύ συχνά οι επανακάμψαντες στην πόλη έβρισκαν τα σπίτια τους κατειλημμένα από καταπατητές και έτσι κάποιες εβραϊκές οικογένειες μοιράζονταν δωμάτια του ίδιου διαμερίσματος και άλλες κοιμούνταν σε χώρους που διέθετε η Κοινότητα, οι οποίοι δεν πληρούσαν, ωστόσο, ούτε καν τις στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής, όπως οι εγκαταστάσεις του πρώην Ορφανοτροφείου Αλλατίνη. Η αξιολόγηση των συνθηκών καταστροφής και λεηλασίας του παλιού νεκροταφείου της Κοινότητας, που συντελέστηκε στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, πάνω στα ερείπια του οποίου χτίστηκε η μεγαλύτερη πανεπιστημιούπολη της Ελλάδας, είναι ένα ακόμη ζητούμενο που η έρευνα αναδεικνύει, όπως και η παράθεση νέων στοιχείων για την εκτεταμένη δημόσια χρήση των πλακών του κατεστραμμένου νεκροταφείου. Παράλληλα, η μελέτη φιλοδοξεί να καλύψει αρκετά ερευνητικά κενά, διευρύνοντας τις θεματικές που παραμένουν, ακόμη και σήμερα, συσκοτισμένες και εν πολλοίς ξεχασμένες, προσεγγίζοντας τα γεγονότα και μέσα από την οπτική της μικροϊστορίας. Η έρευνα αναδεικνύει τα στοιχεία της νέας ταυτότητας που έπρεπε να διαμορφώσουν οι Ισραηλίτες της Θεσσαλονίκης, σε σχέση και με τους υπόλοιπους συμπολίτες τους, με τα οποία καλούνταν αναγκαστικά να προσαρμοστούν. Συμπολίτες, από τους οποίους άλλοι είχαν δείξει το ανθρωπιστικό τους πρόσωπο την περίοδο της γερμανικής κατοχής, είτε κρύβοντας είτε περιθάλποντας Ισραηλίτες της Θεσσαλονίκης, και άλλοι που είτε από αδιαφορία ή από προσωπικό οικονομικό όφελος δεν ενδιαφέρθηκαν για την τύχη των συνανθρώπων τους. Η μελέτη παρακολουθεί διαδρομές και επιλογές (οικογενειακές, κοινωνικές κ.ά.) πολλών από αυτούς που επέστρεφαν σταδιακά στη γενέθλια πόλη, (άλλοι από τα στρατόπεδα εξόντωσης, άλλοι από την Αντίσταση και άλλοι από τους τόπους όπου είχαν κρυφτεί). Επίσης, εξετάζει τις πιθανές αιτίες που οδήγησαν πολλούς Θεσσαλονικείς Εβραίους στη μετανάστευση (κυρίως στις Η.Π.Α. και στο Ισραήλ) στα τέλη της δεκαετίας του ’40 και στις αρχές της δεκαετίας του ’50. Τα εμπόδια που συναντούσε η επανένταξη των Σαλονικιών Εβραίων στη συλλογικότητα της πόλης όσο και τα προβλήματα που έπρεπε άμεσα να αντιμετωπίσουν, αναδείχθηκαν ερευνητικά και ιστοριογραφικά τα τελευταία χρόνια. Πολύ πρόσφατα, άλλωστε, άρχισε να συζητείται εκτενέστερα, πέρα από τα όρια των συνεδρίων και των παντός είδους επιστημονικών συναντήσεων, και το κίνητρο της αδιαφορίας των πολιτών της Θεσσαλονίκης για τη τύχη των συμπολιτών τους τόσο στα μέσα όσο και στα τέλη της δεκαετίας του ’40. Η έρευνα φιλοδοξεί να δείξει ότι η ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης δεν σταμάτησε με τη γενοκτονία, παρά το ανεπανόρθωτο πλήγμα που αυτοί υπέστησαν. Κύριος στόχος, λοιπόν, είναι αφενός να παρουσιαστούν νέα πορίσματα έρευνας και αφετέρου να αξιοποιηθούν αυτά που έχουν ήδη δημοσιοποιηθεί, ιδωμένα όμως κάτω από διαφορετικό πρίσμα. Η Ι.Κ.Θ. είχε να διαχειριστεί αυτή τη δυσάρεστη πραγματικότητα. Δεν ήταν καθόλου εύκολο να συνθέσει την ιστορική διαδρομή των πολλών «απόντων», από τη στιγμή που, εξαιτίας των αλλεπάλληλων καταστροφών και αλλοιώσεων του αστικού ιστού της πόλης, τα θραύσματα της ιστορίας που την αφορούσαν ήταν δύσκολο να αναπλάσουν την ιστορική μνήμη και να ζωντανεύσουν με επάρκεια το παρελθόν. Τη στιγμή μάλιστα που η γενοκτονία των Ελληνοεβραίων πολιτών της Θεσσαλονίκης δεν εξελίχθηκε μόνο με εντολές που προέρχονταν από το Βερολίνο αλλά και με την επισώρευση αρκετών τοπικών πρωτοβουλιών. Στο επίκεντρο του προβληματισμού εξακολουθεί να παραμένει η απορία γιατί οι ελάχιστοι επιζώντες των ναζιστικών στρατοπέδων θανάτου και οι άλλοι που είχαν επιζήσει κρυπτόμενοι σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας δεν μίλησαν νωρίτερα για τα όσα πρωτοφανή είχαν βιώσει, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της κατοχής αλλά και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Οι περισσότεροι από αυτούς παραδέχονταν ότι ήθελαν να σωπήσουν, ιδίως τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, γιατί ήθελαν να λησμονήσουν. Αυτό, βέβαια, είχε ως αποτέλεσμα να στερήσουν από τον υπόλοιπο κόσμο τη γνώση της ανυπόφορης αλήθειας. Σίγουρα, όμως, δεν θα ήταν και λίγοι αυτοί που θα απέφευγαν σκόπιμα να ρωτήσουν, με δεδομένη τη δυσφορία που θα τους προκαλούσαν οι όποιες απαντήσεις. Υπάρχουν, βέβαια, πολλά αναπάντητα ερωτήματα που ξεπερνούν το στόχο που έχει θέσει η συγκεκριμένη έρευνα όπως: Η συνολική εξέταση της μεταπολεμικής πολιτικής που ακολούθησε η Ελλάδα σε σχέση με τους Εβραίους και τις όποιες διεκδικήσεις τους, η μελέτη του μητρώου της ΙΚΘ, η οποία θα συμβάλλει στη συγκέντρωση στοιχείων σχετικών με την καθημερινή ζωή των μελών της Κοινότητας, η έρευνα σχετικά με ζητήματα εσωτερικής διοίκησης και λειτουργίας της Κοινότητας (π.χ. η δράση διαφόρων επιτροπών) καθώς και η εξέταση των δημοσιευμάτων του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου που αφορούν την Ι.Κ.Θ.
Μεταδιδακτορική Έρευνα--Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, 2017.
Η βιβλιοθήκη διαθέτει αντίτυπο της μεταδιδακτορικής έρευνας μόνο σε ηλεκτρονική μορφή.
Περιλαμβάνει βιβλιογραφικές αναφορές (σ. 100-101)

Text


Ελληνική γλώσσα

2017
2018-01-08T16:47:21Z


Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 4.0 Διεθνές



*Η εύρυθμη και αδιάλειπτη λειτουργία των διαδικτυακών διευθύνσεων των συλλογών (ψηφιακό αρχείο, καρτέλα τεκμηρίου στο αποθετήριο) είναι αποκλειστική ευθύνη των αντίστοιχων Φορέων περιεχομένου.