Διατριβή (Διδακτορική)--Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, 2019.
Η βιβλιοθήκη διαθέτει αντίτυπο της διατριβής σε έντυπη μορφή.
Ekonomos Charalambos was, in the first half of 20th century, one of the most important personalities in the area of psaltic art. He devoted his entire life studying ecclesiastical music. Almost none, in his era, acquired the extensive knowledge that he did on the elements that constitute this science. He fiercely fought the use of western three-part harmony music in the Orthodox Christian churches. To this end, he was, on a rather regular basis, writing articles for the local newspaper “Paphos”. During this period, the three-part harmony music was flourishing and the main representative of this trend was Ioannis Sakellaridis.
He judges that the existence of a manual on the theory of psaltic art (“Theoritikon”) is an immediate necessity. The Theoritikon should refer in detail to all the main and particular aspects of the psaltic science. At the same time, the chanters, by consulting it, would be able to inform and further educate themselves. He also believes that it is essential to construct a musical instrument suitable for the teaching of the intervals of the psaltic music.
In making a comparison between language and music, Ekonomos Charalambos was led to the conclusion that both elements behave in the same way. That is, they are both living organisms which are, through the centuries, evolved and organically fabricated among various peoples’ cultures and traditions. Both language and music contain living cells which are shaped in accordance to the type of relationship between humans.
Ekonomos Charalambos strongly believed that in order to seek out and find the genuine classical Byzantine melody, we must turn to the great composers of the past. This is the only and most appropriate method and path, by which one can acquire the wealth of the psaltic art.
He stresses that we should not use “ison” (i.e. base-tone), with the intention of forming vertical harmonies or chords, as sadly is the case in a lot of psaltic choirs today, or as it was the case with the western-style ecclesiastical chanters of his era. “Ison” must be simple and in comformity with the tonic or with the dominant tone. The volume of the voice of the «ison-keeper» must be analogous to that of the chanter, so that the voice of the chanter will not be over-shadowed or supressed.
Regarding the distance between the tones of the various modes, Ekonomos Charalambos differentiates himself from both the views of Chrysanthos of Madyton, and the Patriarchal Committe of 1881, which, inter alia, corrected the intervals defined by Chrysanthos of Madyton in his «Mega Theoretikon». On this matter, Ekonomos Charalambos made his own measurements, and he seems to agree with the Cypriot Stylianos Hourmouzios.
022/2019
Περιλαμβάνει βιβλιογραφικές αναφορές (σ. 217-225)
Ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος ὑπῆρξε μιὰ ἀπὸ τὶς σημαντικώτερες προσωπικότητες στὸ χῶρο τῆς ψαλτικῆς τέχνης κατὰ τὸ πρῶτο μισὸ τοῦ 20οῦ αἰώνα. Ἀνάλωσε ὁλόκληρη τὴ ζωή του στὴ μελέτη τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. Ἐνεβάθυνε ὅσο λίγοι στὴν ἐποχή του στὰ στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα ἀπαρτίζουν τὴν ἐπιστήμη αὐτή. Πολέμησε μὲ δριμύτητα τὴ χρήση τῆς τρίφωνης δυτικῆς μουσικῆς ἐντὸς τῶν ὀρθοδόξων χριστιανικῶν ἱερῶν ναῶν. Πρὸς τοῦτο ἀρθρογραφοῦσε ἐπὶ τακτικῆς κυρίως βάσεως στὴν τοπικὴ ἐφημερίδα «Πάφος». Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἡ τριφωνία ἦταν σὲ ἔξαρση. Κύριος ἐκπρόσωπος τοῦ εἴδους αὐτοῦ ἦταν ὁ Ἰωάννης Σακελλαρίδης.
Θεωρεῖ ἄμεση ἀνάγκη νὰ ὑπάρξῃ ἕνα Θεωρητικὸ τῆς ψαλτικῆς τέχνης. Αὐτὸ πρέπει νὰ ἀναφέρεται λεπτομερῶς σὲ ὅλα τὰ κύρια καὶ ἐπὶ μέρους θέματα τῆς ἐπιστήμης αὐτῆς. Παράλληλα οἱ ἱεροψάλτες θὰ μποροῦν νὰ ἀνατρέχουν σὲ αὐτὸ τὸ Θεωρητικὸ πρὸς καταρτισμὸ καὶ ἐνημέρωσή τους. Πιστεύει ἐπίσης ὅτι εἶναι ἀπαραίτητο νὰ κατασκευαστῇ ἕνα μουσικὸ ὄργανο, κατάλληλο γιὰ τὴ διδασκαλία τῶν τονιαίων διαστημάτων τῆς ψαλτικῆς.
Ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος, κάνοντας μιὰ σύγκριση, ἀντιπαραβάλλει τὰ δύο μεγέθη, γλῶσσα καὶ μουσική. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἀντιπαράθεση καταλήγει στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ μουσικὴ λειτουργεῖ μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, ὅπως ἀκριβῶς καὶ ἡ γλῶσσα. Εἶναι καὶ τὰ δύο ζωντανοὶ ὀργανισμοί, οἱ ὁποῖοι διαμορφώνονται ὀργανικὰ μέσα στὴν παράδοση τῶν διαφόρων λαῶν διὰ μέσου τῶν αἰώνων. Καὶ τὰ δύο μεγέθη περιέχουν ζωντανὰ κύτταρα, τὰ ὁποῖα διαπλάθονται μὲ τὴ σχέση τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους.
Πίστη ἀκράδαντη τοῦ Οἰκονόμου Χαραλάμπους εἶναι ὅτι γιὰ νὰ ἀναζητήσουμε καὶ νὰ βροῦμε τὴν κλασσικὴ βυζαντινὴ μελῳδία, ἐπιβάλλεται νὰ ἀνατρέξουμε στοὺς μεγάλους δημιουργοὺς τοῦ παρελθόντος. Αὐτὸς εἶναι ὁ ὀρθόδοξος καὶ μοναδικὸς τρόπος καὶ δρόμος, διὰ μέσου τοῦ ὁποίου μπορεῖ κάποιος νὰ κάνῃ κτῆμά του τὸν πλοῦτο, ποὺ περιέχει ἡ ψαλτικὴ τέχνη.
Ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος τονίζει ὅτι δὲν πρέπει νὰ χρησιμοποιοῦμε ἰσοκράτημα, τὸ ὁποῖο νὰ σχηματίζῃ κάθετες ἁρμονικὲς συνηχήσεις ἢ συγχορδίες, ὅπως δυστυχῶς συμβαίνει σήμερα σὲ πλῆθος ψαλτικοὺς χοροὺς ἢ ὅπως ἔκαναν οἱ τριφωνιστὲς δυτικότροποι ἱεροψάλτες τῆς ἐποχῆς του. Τὸ ἰσοκράτημα πρέπει νὰ εἶναι ἁπλὸ ἐπὶ τοῦ κυριεύοντος ἢ δεσπόζοντος φθόγγου. Ἡ ἔνταση τοῦ ἤχου τῆς φωνῆς τοῦ ἰσοκράτη πρέπει νὰ εἶναι ἀνάλογη μὲ αὐτὴ τοῦ ἱεροψάλτη, ἔτσι ὥστε αὐτὴ νὰ μὴ καλύπτῃ ἢ σκιάζῃ τὴ φωνὴ τοῦ ἱεροψάλτη.
Ὅσον ἀφορᾶ στὶς ἀποστάσεις μεταξὺ τῶν φθόγγων στοὺς διάφορους ἤχους, ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος διαφοροποιεῖται τόσο ἀπὸ τὶς ἀπόψεις τοῦ Χρυσάνθου τοῦ ἐκ Μαδύτων, ὅσο καὶ τῆς πατριαρχικῆς ἐπιτροπῆς τοῦ 1881, ἡ ὁποία μεταξὺ ἄλλων διώρθωσε τὰ διαστήματα, ποὺ καθώρισε στὸ Μέγα Θεωρητικὸ ὁ Χρύσανθος ὁ ἐκ Μαδύτων. Στὸ θέμα αὐτό, ἀφοῦ ὁ Οἰκονόμος Χαράλαμπος ἔκανε τὶς δικές του μετρήσεις, φαίνεται νὰ συμφωνῇ μὲ τὸν Στυλιανὸ Χουρμούζιο τὸν Κύπριο.
Το ηλεκτρονικό αντίτυπο της διατριβής θα αποδεσμευτεί μετά τις 01/12/2021
