Στόχος αυτού του πονήματος είναι να συμβάλει στην άμβλυνση των δυσμενών όρων που γεννά η λογική των επιδόσεων στο υπαρκτό σχολείο, ένα κοινωνικό φαινόμενο που δημιουργεί προβλήματα σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, και που η θεραπεία τους είναι τόσο σύνθετη -και εξ αυτού δυσεπίλυτη- όσο και το φαινόμενο που τα εγέννησε. Στο πρώτο μέρος (θεωρητικό πλαίσιο), θα επιχειρήσουμε να ανιχνεύσουμε τα δομικά στοιχεία του περιεχομένου των κυρίαρχων προτύπων που συνδέονται με την λογική των επιδόσεων στις σύγχρονες κοινωνίες και να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς που οδηγούν στην κοινωνικά αποδεκτή ανάγνωση και εσωτερίκευση εννοιών -της κοινωνικής επιτυχίας, κυρίως- και της αντίστοιχης υιοθέτησης και ανάπτυξης μορφών συμπεριφοράς, που σχετίζονται με τις προσπάθειες κατάκτησής της. Η εξέταση, στην συνέχεια, θα επικεντρωθεί στο επί μέρους πεδίο κοινωνικών σχέσεων, το σχολείο, και στο τι ακριβώς διαδραματίζεται εκεί, σε σχέση με την ως άνω επικρατούσα λογική. Θα επιχειρηθεί η απομόνωση και εξέταση εκείνων των δομικών-συστατικών στοιχείων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που προκαλούν ψυχονοητικές αλλοιώσεις στις συνειδήσεις των μαθητών, υποσκάπτοντας την ψυχοσωματική τους ισορροπία, ακυρώνοντας τα παιδαγωγικά τους οφέλη και εγκλωβίζοντας αρκετούς εξ αυτών σε προβληματικές καταστάσεις. Θα εξετασθούν εκείνες οι παραδοχές, οι οποίες ενσταλαζόμενες στον τρόπο του νοείν των μαθητών, μέσα από την κοινωνικοποίηση, και ενσαρκούμενες στην λογική των επιδόσεων, στον ανταγωνισμό και στην κοινωνική επιλογή, αποτελούν εν δυνάμει απειλή ανατροπής της ψυχοσωματικής τους ευστάθειας και γενεσιουργό παράγοντα φαινομένων προβληματικής συμπεριφοράς, έως (σε κάποιες περιπτώσεις μαθητών) και πλήρους εκτροπής, διαδικασίας στιγματισμού και εν τέλει φθίνουσας κοινωνικής τους τροχιάς. Η λογική των επιδόσεων στο υπαρκτό σχολείο και οι εξ αυτής πυροδοτούμενες εκφάνσεις αποκλίνουσας συμπεριφοράς συνιστούν αναπόσπαστο τμήμα μιας ευρύτερης κοινωνικής πραγματικότητας διεπόμενης από αντιφάσεις και προβλήματα που σηματοδοτούν μια παρακμιακή πολιτισμική ατμόσφαιρα, με υποβαθμισμένες την παιδεία, την καλλιέργεια του κριτικού στοχασμού, την δικαιοσύνη, τον αλληλοσεβασμό και την αλληλεγγύη. Εξ ορισμού σύνθετο και πολυδιάστατο ζήτημα. Το φαινόμενο των αποκλίσεων, ιδίως όταν αυτές πληθαίνουν, αποκαλύπτει τους τριγμούς της υφιστάμενης κοινωνικής δομής. Οι θεσμοί και το αξιακό σύστημα τείνουν προς πτώχευση. Ψήγματα συγκρατημένης αισιοδοξίας θα μπορούσε να κομίσει μόνον η μεταστροφή του σύγχρονου αξιακού προσανατολισμού και ο εμπλουτισμός της στείρας ορθολογιστικής μετάδοσης γνώσεων -μέσα από την πνευματική και ψυχική καλλιέργεια του ανθρώπου. Ευτυχώς, αν και λίαν δυσπρόσιτο, χρονοβόρο όσο και ακανθώδες, δεν είναι αδύνατον. Ευτυχώς, υπάρχουν ακόμη άνθρωποι και ομάδες που σκέπτονται και δεν εφησυχάζουν. Προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται με τις μικρές της δυνάμεις και αυτή εδώ η εργασία. Στο δεύτερο μέρος (ερευνητικό πλαίσιο), επιχειρείται προσέγγιση (επεκτεινόμενη σε γονείς και φοιτητές) του τρόπου, διά του οποίου προσλαμβάνουν την λογική των επιδόσεων οι πρωταγωνιστές της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ήτοι, εκπαιδευτικοί και μαθητές, αλλά και του πως την βιώνουν, υιοθετώντας αντίστοιχες συμπεριφορές. Αποτυπώνεται σαφής επίγνωση της πλειονότητας των ως άνω ομάδων, περί υπάρξεως σοβαρού εκπαιδευτικού και ευρύτερου κοινωνικού προβλήματος, καθώς και έντονη διάθεση για εξεύρεση διεξόδου. Αναδύονται απρόσμενες πτυχές, ως προς τις εν τω βάθει οπτικές τους για τις αξίες αλληλεγγύης-συνεργασίας -και τις αντιλήψεις περί επιδόσεων-ανταγωνισμού. Εικόνα ανθρώπων, που αν και δεσμευμένοι στις παραμέτρους του σύγχρονου τρόπου ζωής, νοσταλγούν μια δικαιότερη κοινωνία, που το εκπαιδευτικό της σύστημα θα προωθεί τις δημιουργικές, αλληλοσυμπληρούμενες και αμιλλώμενες επιδόσεις, έχοντας ως σταθερό γνώμονα την παιδαγωγική αντιμετώπιση προβλημάτων γνωστικής και συμπεριφορικής υφής. Για τον δύσβατο και κοπιώδη αυτόν δρόμο, που θα οδηγήσει την κατάσταση των πραγμάτων σε ευνοϊκότερες εκφάνσεις του κοινωνικού βίου για τον άνθρωπο, κινητήρια δύναμη δεν δύναται να είναι άλλη, από την σταθερή και επίμονη καλλιέργεια της παιδείας.
