Η περιοχή της Μεσαράς γεωγραφικά βρίσκεται στο νότιο τμήμα του ΝομούΗρακλείου, κατέχει δε αρκετά μεγάλη και εύφορη έκταση.
Η επιλογή του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, ως χρονολογία της ιστορικής έρευνας, είναι ενδεικτική της προόδου της εκπαίδευσης στην Κρήτη, όσο και στην περιοχή της Μεσαράς. Αιτία τα προνόμια τα οποία είχαν κατακτήσει οι Κρητικοί μετά από συνεχείς επαναστάσεις, που επέτρεπαν την ακώλυτη καλλιέργεια των γραμμάτων, σε αντίθεση με άλλες ιστορικές περιόδους, όπου εκπαίδευση και εκπαιδευτικοί βρισκόταν υπό διωγμό. Είναι η εποχή που τα παλιά σχολεία καταργούνται και στη θέση τους ιδρύονται νέα, μεγαλύτερα, επιστημονικά πληρέστερα, αλλά κυρίως ελεγχόμενα για το τι διδάσκεται και το πώς διδάσκεται. Οι μέθοδοι διδασκαλίας εκσυγχρονίζονται, το μορφωτικό επίπεδο των δασκάλων βελτιώνεται σταδιακά, ενώ σύγχρονα σχολικά βιβλία βοηθούν το έργο των δασκάλων. Οι Κρητικοί, Ελληνόφωνοι και Τουρκόφωνοι στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο για να μορφωθούν, ενώ η ελληνική γλώσσα κυριαρχεί πλέον παντού, τονώνοντας την εθνική συνείδηση των σκλαβωμένων χριστιανών. Το μοναστηριακό ζήτημα ήταν ένα από τα κορυφαία θέματα του 19ου αιώνα και η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια του προοδευτικού χριστιανικού στοιχείου, να
αντιπαρατεθεί - φανερά πλέον - με το ντόπιο εκκλησιαστικό και κοινωνικό κατεστημένο. Οι μηνιαίες απολαβές των επαρχιακών δασκάλων του Τμήματος Ηρακλείου ήταν πολύ χαμηλές και κατώτερες άλλων κλάδων εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Η αντιμισθία όμως των δασκάλων στα υπόλοιπα Τμήματα της Κρήτης ήταν σαφώς χειρότερη. Οι κακοπληρωμένοι δάσκαλοι, έπρεπε να αντιμετωπίσουν νοοτροπίες επαρχιωτών, που σε καμιά περίπτωση δεν αποδέχτηκαν
το σχολείο να επιβαρύνει οικονομικά τον ήδη φτωχό οικογενειακό κορβανά. Οι συνθήκες διαβίωσης των εκπαιδευτών, καθώς η πορεία του δασκαλικού επαγγέλματος στα χωριά της Μεσαράς, φαντάζει δύσκολη, επίπονη και προβληματική τις περισσότερες φορές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και παραδείγματα αγαστής συνεργασίας δασκάλων και τοπικών κοινωνιών. Και τούτο γιατί ο θεσμός του δασκάλου ήταν κάτι το καινούργιο, κάτι το δύσκολο ίσως να γίνει ακατανόητο από ανθρώπους αγράμματους και σκλαβωμένους, γεγονός που πολλές φορές οδήγησε σε συγκρούσεις και δημιούργησε ανυπέρβλητα προβλήματα. Το εύρος της συμμετοχής του μαθητικού πληθυσμού στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι ανάλογο των προσπαθειών που καταβάλλονται για συστηματοποίηση και θεσμοθέτηση των εκπαιδευτικών ζητημάτων με την ίδρυση
σχολείων, αλλά και της ποιοτικής αναβάθμισης της εκπαίδευσης, που στηρίζεται με νομοθετήματα και πολιτικές αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας. Τα συχνά επαναστατικά κινήματα και οι πολιτικές μεταβολές που απορρέουν από αυτά, επηρεάζουν άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά την πορεία της εκπαίδευσης. Οι μαθητές έρχονταν στο σχολείο αντιμέτωποι με πολύ περισσότερα πράγματα και όχι
μόνο με τη διδασκαλία των μαθημάτων. Η πειθαρχία, η ενασχόληση με ένα νέο αντικείμενο για την παιδική τους ηλικία, αυτό της μάθησης, η πειθαρχία στο σχολείο, η υπακοή στους αυστηρούς κανόνες της τάξης και στο δάσκαλο, η σκληρότητα των πειθαρχικών ποινών, η πίεση (και πολλές φορές καταπίεση) από πλευράς οικογενειών για συμμετοχή ή μη στα μαθήματα, αποτελούσαν ανασταλτικούς παράγοντες όχι μόνο μάθησης, αλλά και συμμετοχής στη σχολική ζωή.
(EL)
