The subject of my master's thesis is the presentation and comparison of two texts that have been recorded in the history of literature as satirical parodies of liturgical texts. According to the specific classification of the two texts, the theories regarding the literary genres of satire and parody will be mentioned. The first text, Σπανός (Spanos)
or Η Ακολουθία του Σπανού, belongs to the late Byzantine period (14th
/15th century). The unknown author of Σπανός (Spanos) parodies, in addition to liturgical texts, secular documents and popular beliefs. The target of the satirical parody was a hairless person, who is not named. The text was widely circulated up to four centuries after it was
written. The second text, Ακολουθία Ετεροφθάλμου, was written and published in 1793. Its author was Διονύσιος (Dionisios), Bishop of Πλαταμώνος (Platamonos) and the recipient and main target of the satirical parody was Χριστόδουλος ο εξ Ακαρνανίας or Παμπλέκης (Pablekis), who belonged to the second generation of Greek enlighteners, and secondarily the enlighteners, Voltaire and Rousseau. At the time when Διονύσιος wrote the Ακολουθία Ετεροφθάλμου, a strong anti-Enlightenment movement had been created by the Patriarchate of Constantinople and conservative circles, due to the French Revolution, which was considered the result of Enlightenment ideas. As a consequence of this, the last decade of the 18th century was marked by a flurry of pamphlets, to which the Ακολουθία Ετεροφθάλμου was also ascribed, which fought against Enlightenment
ideas. The occasion for the writing of the Ακολουθία Ετεροφθάλμου was the philosophical views of Χριστόδουλος Παμπλέκης in his work, Περί Φιλοσόφου, as well as his oral teaching. For this reason, it is considered appropriate to refer to the ideological movement of the European Enlightenment and subsequently to the Neo Hellenic Enlightenment and its representatives up to the second generation, as well as to the historical context of the last decade of the 18th century. By comparing the two texts under examination, their similarities and differences will be presented and we will come to conclusions, with the main one being Διονύσιος' personal affection for Χριστόδουλος.
158 σ.
Βιβλιογραφία: σ. 150-156
Αντικείμενο της μεταπτυχιακής διπλωματικής μου εργασίας είναι η παρουσίαση και η σύγκριση δύο κειμένων που έχουν καταγραφεί στην ιστορία της λογοτεχνίας ως σατιρικές παρωδίες λειτουργικών κειμένων. Σύμφωνα με την ειδολογική κατάταξη των δύο κειμένων θα αναφερθούν οι θεωρίες σχετικά με τα λογοτεχνικά είδη της σάτιρας
και της παρωδίας. Το πρώτο κείμενο, Σπανός ή Ακολουθία του Σπανού, ανήκει στην υστεροβυζαντινή περίοδο (14ος/15ος αι.). Ο άγνωστος συγγραφέας του Σπανού παρωδεί, εκτός από λειτουργικά κείμενα, κοσμικά έγγραφα και λαϊκές δοξασίες. Στόχος της σατιρικής παρωδίας ήταν κάποιος σπανός, ο οποίος δεν κατονομάζεται. Το κείμενο γνώρισε μεγάλη διάδοση μέχρι και τέσσερις αιώνες από τη συγγραφή του. Το
δεύτερο κείμενο, Ακολουθία Ετεροφθάλμου, γράφτηκε και εκδόθηκε το 1793. Συγγραφέας του ήταν ο Διονύσιος Επίσκοπος Πλαταμώνος και αποδέκτης και κύριος στόχος της σατιρικής παρωδίας ήταν ο Χριστόδουλος ο εξ Ακαρνανίας ή Παμπλέκης, που ανήκε στη δεύτερη γενιά των Ελλήνων διαφωτιστών, και δευτερευόντως οι διαφωτιστές, Βολταίρος και Ρουσσώ. Την περίοδο που έγραψε ο Διονύσιος την
Ακολουθία Ετεροφθάλμου είχε δημιουργηθεί ένα ισχυρό αντιδιαφωτιστικό κίνημα από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τους συντηρητικούς κύκλους, εξαιτίας της Γαλλικής Επανάστασης, η οποία θεωρήθηκε αποτέλεσμα των διαφωτιστικών ιδεών.
Απόρροια αυτού ήταν η τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα να σημαδευτεί από έναν καταιγισμό φυλλαδίων, στα οποία προσγράφεται και η Ακολουθία Ετεροφθάλμου, που μάχονταν τις διαφωτιστικές ιδέες. Αφορμή της συγγραφής της Ακολουθίας
Ετεροφθάλμου ήταν οι φιλοσοφικές απόψεις του Χριστόδουλου Παμπλέκη στο έργο του Περί Φιλοσόφου, καθώς και η προφορική του διδασκαλία. Γι’ αυτό, κρίνεται σκόπιμο να γίνει αναφορά στο ιδεολογικό κίνημα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και εν συνεχεία στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό και στους εκπροσώπους του μέχρι και τη
δεύτερη γενιά, καθώς και στο ιστορικό πλαίσιο της τελευταίας δεκαετίας του 18ου αιώνα. Με τη σύγκριση των δύο υπό εξέταση κειμένων θα παρουσιαστούν οι ομοιότητες και οι διαφορές τους και θα καταλήξουμε σε συμπεράσματα, με κυριότερο την προσωπική εμπάθεια του Διονυσίου για τον Χριστόδουλο.
Democritus University of Thrace
