Η παρούσα μελέτη εξετάζει τη θέση και τον ρόλο της γυναίκας στην Αντίσταση και στον Εμφύλιο και, πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνει μελέτη περίπτωσης όσον αφορά την περιοχή της Λάρισας. Πρόκειται για ένα θέμα που βρίσκεται συνεχώς στο κέντρο του ενδιαφέροντος των ιστορικών και των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, δεδομένου ότι τόσο η θέση της γυναίκας είναι πολυδιάστατο ζήτημα, όσο και η συγκεκριμένη εποχή μπορεί να παρέχει πλήθος σημαντικών πληροφοριών.
Η δεκαετία του 1940 στην Ελλάδα ξεκινά με τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και σημαδεύεται από τη γερμανική κατοχή αρχικά και έπειτα από τον εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος άφησε μεγάλες πληγές στην ελληνική κοινωνία. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, η ελληνική κοινωνία βίωσε πολύ θλιβερά γεγονότα, ενώ πολύ γρήγορα άρχισε να εκδηλώνεται ένα κύμα αντίστασης με διάφορους τρόπους, τόσο στα αστικά κέντρα όσο και στην ύπαιθρο, το οποίο μακροπρόθεσμα, συνέβαλε σημαντικά στην απελευθέρωση της χώρας. Στη συνέχεια, ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος, ανάμεσα στα δύο κυρίαρχα πολιτικά στρατόπεδα, την Αριστερά από τη μία και τη Δεξιά, από την άλλη.
Η θέση της γυναίκας άρχισε να μεταβάλλεται από τον 19ο αιώνα, με την εμφάνιση των πρώτων κινήσεων και διεκδικήσεων του γυναικείου κινήματος, το οποίο κορυφώθηκε ως τα μέσα του 20ού αιώνα και στο οποίο συνετέλεσε το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ο αγώνας ενάντια στον φασισμό, καθώς και ο εκδημοκρατισμός των μεταπολεμικών κοινωνιών. Στην Ελλάδα, η αρχή της κατοχής βρήκε τις γυναίκες κλεισμένες στο σπίτι, αποκλεισμένες από τον δημόσιο βίο και αφοσιωμένες στην οικογένεια, ενώ λίγες ήταν αυτές που μορφώνονταν και εργάζονταν.
Ωστόσο, με την εκδήλωση των πρώτων κινήσεων αντίστασης, οι γυναίκες άρχισαν να συμμετέχουν ενεργά και μαζικά σε αυτή με διάφορους τρόπους, είτε στον ένοπλο αγώνα είτε όχι. Παρόλο που στην αρχή, αυτό ήταν σκανδαλιστικό, τελικά το αντιστασιακό κίνημα τις αγκάλιασε και τις περιέλαβε στους κόλπους του ως ισότιμα μέλη. Το ίδιο συνέβη και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, όταν οι γυναίκες μαζικά εντάχθηκαν στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας και πολέμησαν με γενναιότητα, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, εκτελέστηκαν. Μία νέα εποχή για τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα είχε ξεκινήσει, η οποία θα είχε ως μετέπειτα αποτελέσματα τη χειραφέτησή της και τη δυναμική της είσοδο στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας.The present study reviews women’ s position and role in Greek resistance and civil war and, more specifically, it includes a case study concerning Larissa. This subject is always in the centre of the researchers’ interest, given the fact that woman’ position is a multidimensional issue and that review of that period can give a lot of important information.
1940 decade in Greece begins with the Greek- Italian war and is marked from the German occupation, at first, and the civil war, which hurt Greek society. During the German occupation, Greeks lived very sad moments, but, very quickly, a resistance wave started expressing with a lot of ways, in the cities and in the countryside. These resistance expressions, in long terms, contributed significantly in the victory and country’s liberation. Then the civil war started, between the parts oh Left and Right.
Women’s position started changing from 19th century, with the beginning of the first movements and claims of the feminist movement, which peaked in the middle of 20th century. The explosion of the 2nd World War, the combat against fascism and the postwar societies’ democratization have contributed importantly to this peak. In Greece, the beginning of the German occupation found women in the house, excluded from the public life and dedicated to their families, while not many of them could take education and work.
However, the same time with the first resistance movements’ expression, women started participating actively and in bulk with lots of ways, in armed combat or not. Although in the beginning, this fact was shocking, finally, the resistance movement included them as equivalent members. The same thing happened and during the civil war, when women participated in bulk in the Greek Democratic Army and fought bravely, were imprisoned, tortured and executed. A new era had began for Greek women, which would have as a result their emancipation and their dynamic entrance in political, social and financial life of the country.
Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: Επιστήμες της Αγωγής: Δημόσιες Χρήσεις της Ιστορίας και της Τοπικής Ιστορίας
University of Western Macedonia
