0
Ο θεσμός των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) αποτελεί μια από τις πιο σύγχρονες και πρωτοπόρους δομές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Εφαρμόζοντας ενεργητικές εκπαιδευτικές μεθόδους και τεχνικές μάθησης και αξιοποιώντας τις γνώσεις και την κατάρτισή τους στις Αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, οι εκπαιδευτές/τριες που εργάζονται στα ΣΔΕ υλοποιούν ευέλικτα προγράμματα μάθησης. Μέσα από αυτά ο κάθε εκπαιδευόμενος/η οδηγείται μετά από πολλά χρόνια εγκατάλειψης της τυπικής εκπαίδευσης σε μονοπάτια πρωτόγνωρα, γεμάτα από ανταλλαγή βιωμάτων ζωής, αλλά και προσωπικών αναζητήσεων.
Μέσα σ’ αυτό το μαθησιακό περιβάλλον υφίσταται έντονα στις μέρες μας η ανάγκη εκπαίδευσης εκτός των άλλων ενδιαφερομένων, και των μεταναστών και των Ρομά. Αυτό οφείλεται στην αυξημένη εισροή των μεν στην Ελλάδα, καθώς και στην αλλαγή στάσης και νοοτροπίας των δε απέναντι στην εκπαίδευση.
Σκοπός της παρούσας ερευνητικής προσπάθειας είναι να διερευνηθούν οι απόψεις των εκπαιδευτών ενηλίκων του ΣΔΕ Βόλου αναφορικά με το ρόλο της πολιτισμικής ετερότητας στη μαθησιακή διαδικασία στα τμήματα ενηλίκων εκπαιδευομένων. Για τη διερεύνηση του θέματος επιλέχθηκε η ποιοτική προσέγγιση. Η συλλογή των πληροφοριών πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο της ημιδομημένης συνέντευξης που διεξήχθη στο ΣΔΕ Βόλου, στην οποία συμμετείχαν συνολικά έντεκα εκπαιδευτές/τριες. Από τις απαντήσεις των συνεντευξιαζόμενων προκύπτουν ορισμένες πολύ χρήσιμες διαπιστώσεις για τα άτομα που διδάσκουν ή πρόκειται να διδάξουν σε δομές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων με υψηλά ποσοστά πολιτισμικής ετερότητας. Πιο συγκεκριμένα, δόθηκαν απαντήσεις σε τέσσερα καίρια ερευνητικά ερωτήματα σχετικά με α) την αντιμετώπιση του φαινομένου της πολιτισμικής ετερότητας και τις δυσκολίες που δημιουργούνται εξαιτίας αυτού, β) το ρόλο του εκπαιδευτή/τριας σε ένα μεικτό τμήμα, γ) τις μεθόδους και τεχνικές που εφαρμόζονται στην εκπαιδευτική πράξη και δ) τις αντιδράσεις και συμπεριφορές των συνεκπαιδευόμενων.
Η διαχείριση φαινομένων πολιτισμικής ετερότητας σε μεικτά τμήματα καθίσταται μια έντονη πρόκληση για τους περισσότερους εκπαιδευτικούς. Όπως αποδεικνύεται όμως από τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών της βιβλιογραφίας, που συνάδουν με τα δεδομένα της παρούσας έρευνας, η εφαρμογή ενεργητικών – βιωματικών τεχνικών μάθησης και η αξιοποίηση των Αρχών της Εκπαίδευσης Ενηλίκων μπορεί να συμβάλλει στην επιτυχή εκπαιδευτική διεργασία στα τμήματα ενηλίκων με πολιτισμική ετερότητα. Όπως αναφέρουν οι συνεντευξιαζόμενοι/ες της παρούσας ερευνητικής προσπάθειας, η διδασκαλία σ’ ένα ΣΔΕ αποτελεί μια πολυδιάστατη και πολυσήμαντη διαδικασία, εφόσον στο ρόλο του εκπαιδευτή/τριας εμπεριέχονται: η κατάρτιση του μαθησιακού συμβολαίου κατά την έναρξη των μαθημάτων, ορίζοντας σε όλους ισότιμα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, η από κοινού επιλογή του περιεχομένου της ύλης, η διερεύνηση των αναγκών του κάθε εκπαιδευομένου/ης, ο σεβασμός στα εμπόδια και τις δυσκολίες τους, η καθοδήγηση στο δρόμο προς την κατάκτηση της γνώσης, η κατανόηση και η υποστήριξη σε κάθε βήμα της προσπάθειάς τους, το κάλεσμα για συμμετοχή και έκφραση απόψεων και συναισθημάτων, η αξιοποίηση ενεργητικών τεχνικών (όπως ομάδες εργασίας, καταιγισμός ιδεών, παιχνίδι ρόλων, προσομοίωση κά.), η χρήση του διαλόγου για την επίλυση διαφωνιών, η προσπάθεια μετασχηματισμού αποκρυσταλλωμένων δυσλειτουργικών αντιλήψεων και στάσεων, αλλά και στερεοτυπικών ρατσιστικών συμπεριφορών όλων των συμμετεχόντων.
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων απάντησε πως η εγγραφή και παρακολούθηση μεταναστών και Ρομά εκπαιδευομένων στο ΣΔΕ επηρεάζει θετικά την όλη διαδικασία της μάθησης, εφόσον βέβαια ξεπεραστούν ορισμένες δυσκολίες που αυτή δημιουργεί. Τα προβλήματα επικοινωνίας κατεξοχήν, λόγω ελλιπούς κατάκτησης του γλωσσικού κώδικα και κατόπιν τα προβλήματα ρατσιστικών εκδηλώσεων, λόγω λανθασμένων στερεοτυπικών απόψεων, ξεπερνιούνται σε σύντομο χρονικό διάστημα χάρη στο καλό μαθησιακό κλίμα που δημιουργείται με τη συνδρομή όλων. Από τη μια ο καθοριστικός ρόλος του εκπαιδευτή/τριας, με την εξειδικευμένη γνώση και κατάρτισή του στις Αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων και από την άλλη η ανάγκη των εκπαιδευομένων για αυτοεκτίμηση, αλληλοσεβασμό και αναγνώριση της προσωπικότητας και των ιδιαιτέρων πολιτισμικών τους χαρακτηριστικών, τους οδηγεί στην κατάκτηση του κοινού στόχου: της κατάκτησης της γνώσης με τη συνεργασία και την ανταλλαγή εμπειριών.
The Second Chance Schools (SCSs) is one of the most modern and pioneering adult education structures. The trainers in SCSs apply active learning methods and learning techniques and utilize their knowledge and training in adult education principles when they implement training programs. Through them, each trainee participates in educational activities many years after she/he had abandoned formal education courses and has the chance to share experiences and to fulfill her/his personal educational expectations.
Nowadays, there is a strong need to include immigrants and Roma in such training programmes. This need has arisen by the fact that the number of immigrants who are entering Greece has been increased, and by the fact that a change in the attitude of Roma regarding education has been observed.
The aim of this research is to investigate the attitude of the adult trainers of the SCS of Volos regarding the role of cultural diversity in the learning process in adult trainees’ classes. This issue was qualitatively investigated. The collection of information was carried out by using the semi-structured interview method. The method was applied in the SCS of Volos and eleven trainers participated. The analysis of the answers given by the trainers revealed some very useful information that could be exploited by the people that are acting or are going to act as adult trainers in adult education structures characterized by increased cultural diversity. Specifically, four key research questions have been answered on a) addressing cultural diversity and the difficulties that it generates; b) the role of the trainer in a class characterized by increased cultural diversity; c) the methods and techniques that are applied during the educational processes, and d) the trainees’ responses and behavior.
The management of cultural diversity in classes is a major challenge for most adult trainers. The results of relevant studies found in literature, that are consistent with the findings of the present study, revealed that the application of active and experiential learning techniques and the exploitation of adult education principles can contribute to a successful result of the educational process in adult education classes characterized by cultural diversity. According to the trainers who participated in the interviews conducted in the frame of this research, being an adult trainer in a SCS is a multidimensional and important procedure, as their role includes: development of the learning contract at the beginning of the course that states the rights and obligations of each trainee, joint selection of the course’s content, exploration of the needs of each trainee, respect for their obstacles and their difficulties, providing them guidance towards gaining knowledge, understanding and support them during their efforts, triggering them to participate and express their attitudes and feelings, exploitation of active techniques such as working groups, brainstorming, role playing, simulation, etc, use of dialogue to manage disagreements, attempts to transform non-functional attitudes and stereotypical racist behavior of the trainees.
The majority of the trainers who participated in the interviews replied that the participation of immigrants and Roma trainees in the training programme of the SCS affects positively the learning process, when the difficulties occurred due to their participation are overcome. The communication problems, which is considered as a major issue, that are occurred due to the insufficient language skills, and the problems occurred due to racism, are overcome in a short time period through the suitable learning conditions jointly established by the trainer and the trainees. On the one hand, the decisive role of the trainer, who is characterized by skills and training in adult education, and on the other hand, the need of the trainees for self-esteem, mutual respect and recognition of their personality and their particular cultural characteristics, support the trainees to achieve their common goal: the acquisition of knowledge through cooperation and experience sharing.
