ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ «Κρίση; Ποια κρίση...» Η άλλη Ελλάδα, οι euKaipies και οι 6uvai0rmes ins ΤΟΥΠ.κ. ιωακειμιδη Ρ^^ αναβρέθηκα πρόσφατα (πρώτη φορά ηη μετά την όξυνση της κρίσης) στο χωριό της ιδιαίτερης καταγωγής μου, στα Χύδηρα Λέσβου. Οταν το άφησα για πρώτη φορά, πριν από μερικές δεκαετίες, το ορεινό αυτό χωριό θα πρέπει να ήταν από τα πιο φτωχά του ελληνικού χώρου, χωρίς απολύτως τίποτα, ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, συγκοινωνιακή σύνδεση κ.λπ. Ζούσε ^■■■Η απ^ υποτυπώδεις αγροτικές δραστηριότητες ως μια ιδιαίτερα κλειστή κοινότητα. Σήμερα τα Χύδηρα Λέσβου είναι ίσως ένα από τα πλέον οικονομικώς ανεπτυγμένα και ευημερούντα χωριά της ελληνικής επικράτειας, που μάλιστα φιλοξενεί το μοναδικό ψηφιακό μουσείο του περίφημου ζωγράφου Γ. Ιακωβίδη (Χυδηριώτητην καταγωγή), έργο του N. Παπαδημητρίου και του επώνυμου ιδρύματος που έχει αναπτύξει τόσο σημαντική πολιτιστική και εκπαιδευτική δραστηριότητα. To πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι κάτοικοι του χωριού εμφανίζονται και είναι ευτυχισμένοι. Ακούγεται απίστευτο να υπάρχουν ευτυχισμένοι Ελληνες σήμερα, κι όμως είναι πραγματικό. To λένε άλλωστε ανοιχτά οι ίδιοι. Στο ερώτημα «πώς περνάτε τώρα με την κρίση;» n σχεδόν καθολική απάντηση ήταν «ποια κρίση, εμείς περνάμε μια χαρά». Αλλωστε n καθημερινή κατανάλωση ούζου από βαθείας πρωίας μέχρι νυκτός κάτω από τον πλάτανο της πλατείας το επιβεβαίωσε (και n κατανάλωση δεν ήταν «για να πάνε τα ντέρτια κάτω»). Η γενική παραδοχή ήταν ότι μέχρι στιγμής τουλάχιστον n κρίση δεν είχε αγγίξει το χωριό, ούτε περικοπές συντάξεων ούτε συρρίκνωση επιδοτήσεων από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ούτε υψηλή φορολογία (ποια φορολογία δηλαδή). Δεν ξέρω τι θα έδειχνε n στατιστική καταγραφή της οικονομικής ανάπτυξης για το χωριό (κατά κεφα¬ λήν εισόδημα), αν και τα εξωτερικά σύμβολα της ανάπτυξης (σπίτια, αυτοκίνητα κ.λπ.) ήταν ορατά. Αλλά ένας δείκτης ευτυχίας (n διαμόρφωση του οποίου επιχειρείται τελευταία) θα κατέγραψε - είμαι βέβαιος - ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις. Πολλά γενικότερης σημασίας συμπεράσματα θα μπορούσε να εξαγάγει κάποιος από την «περίπτωση Χύδηρα». Πρώτον, παρά την κρίση στην οποία βρισκόμαστε και παρά τα όσα επικριτικά γράφουμε και λέμε για το παρελθόν, n Ελλάδα σημείωσε αλματώδη βήματα ανάπτυξης τις τελευταίες δεκαετίες, είτε λόγω της συμμετοχής στην EE είτε λόγω σχεδιασμένης πολιτικής, είτε... είτε... Οποιος (όπως ο γράφων) έζησε στα Χύδηρα πριν από δεκαετίες και τα ξαναγνωρίζει τώρα, το διαπιστώνει εύκολα: n ανάπτυξη συνιστά οπτικό φαινόμενο, «μιλά από μόνο του». Ας μη μηδενίζουμε συνεπώς τα πάντα. Η πολιτική και οι πολιτικοί δεν απέτυχαν σε όλα, όπως συχνά-ττυκνά και εξόχως απλουστευτικά λέγεται τελευταία. Δεύτερον, n κρίση φαίνεται να πλήττει πρωτίστως τα αστικά κέντρα και τους ανθρώπους που κατοικούν ή εξαρτώνται απ' αυτά μέσω των οικονομικών δραστηριοτήτων. Και τούτο είναι λίγο πολύ φυσικό. Δεν ξέρω εάν και σε ποιον βαθμό n «περίπτωση Χύδηρα» είναι μια πολύ εξαιρετική, μεμονωμένη κατάσταση. Ισως να είναι με την έννοια ότι δεν εξαρτάται από τουριστικές ύ βιομηχανικές δραστηριότητες. Και στο μέτρο που αγροτικές κοινότητες δεν εξαρτώνται από τις δραστηριότητες αυτές φαίνεται ότι δεν έχουν πληγεί, ακόμη τουλάχιστον, από την κρίση. Τρίτον, ίσως μια κάποια απάντηση στην κρίση θα ήταν n επιστροφή στην αγροτική ζωή, οικονομία, κοινότητα... Μπορεί να μοιάζει αφελές ή ρομαντικό, αλλά n επιστροφή αυτή φαίνεται να προσφέρει καλύτερες ευκαιρίες επιβίωσης (με την καλλιέργεια της γης) και πάντως υψηλότερες και υγιεινότερες συνθήκες ζωής και ευτυχίας. Και για να μην παρεξηγηθώ, δεν εισηγούμαι επιστροφή στη βουκολική, αγροτική, ωραία Ελλάδα του παρελθόντος. Μια ιδέα για την επιμέρους αντιμετώπιση της κρίσης διατυπώνω. Τέταρτον, και με βάση όλα τα παραπάνω, φαίνεται ότι n Αθήνα, όπως έχει αναπτυχθεί με την υπερσυγκέντρωση πληθυσμού, οικονομικών δραστηριοτήτων κ.λπ., συνιστά από μόνη της ένα πολύμορφο πρόβλημα και έναν παράγοντα που τροφοδοτεί ποικιλοτρόπως Η ανάπτυξη συνιστά οπτικό φαινόμενο, «μιλά από μόνο του». Η πολκική και οι πολιτικοί δεν απέτυχαν σε όλα, όπω$ συχνά-πυκνά και εξόχω* απλουστευτικά λέγεται τελευταία την κρίση. Η Αθήνα θα πρέπει να μικρύνει σε προοπτική χρόνου. Να μικρύνει σε μέγεθος κατοίκων, οικονομικών, εκπαιδευτικών, πολιτικών, πολιτιστικών δραστηριοτήτων. No μικρύνει, όχι απλά να αποκεντρωθεί, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό. Πέμπτον, στο μέτρο που n ευημερία/ευτυχία μιας κοινότητας εξαρτάται από τις επιδοτήσεις της Ενωσης, τίθεται (ξανά) ένα ζήτημα: πώς και πού καταβάλλονται οι επιδοτήσεις αυτές και σε τι ακριβώς συμβάλλουν; Ο νοών νοείτω... Φ εύγοντας από τα Χύδηρα σκέφτηκα: ευτυχώς που το χωριό είναι ορεινό και δεν το επισκέπτονται κάποιοι από τους γνωστούς γερμανούς «φίλους» μας. θα έγραφαν πολλά... Ο Π.Κ. Ιωακειμίδηί είναι καθηγηττΪ5 του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλοί του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ. «Κρίση; Ποια κρίση...» ΤΟΥΠ.κ. ιωακειμιδη
