Τα τελευταία τριάντα χρόνια στην Ιταλία τα ζητήματα σχετικά με το τέλος της ζωής ανήκουν στα πιο αμφισβητούμενα στο πεδίο του Βιοδικαίου. Αναδεικνύοντας κρίσιμα ηθικά, νομικά και πολιτικά διλήμματα, δίχασαν βαθιά την ιταλική κοινωνία, την επιστημονική κοινότητα και τον πολιτικό κόσμο. Σε αυτό το περιβάλλον, το ιταλικό κοινοβούλιο προτίμησε τη σιωπή, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τη νομολογία των δικαστηρίων. Εκείνη είναι που σταδιακά καθόρισε το νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση πολλών αιτημάτων αναγνώρισης της ελευθερίας αυτοκαθορισμού και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στην τελευταία φάση της ζωής. Στο άρθρο αυτό επιχειρείται, πρώτα, μια παρουσίαση αυτής της νομολογιακής εξέλιξης, με αναφορά σε τρεις αποφάσεις-σταθμούς, στις οποίες βασίζεται η νομική αντιμετώπιση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται ειδικά η υπόθεση Cappato, που προετοίμασε το έδαφος για την ιστορική απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου της Ιταλίας 242/2019, με την οποία κρίθηκε αντισυνταγματική η ποινικοποίηση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας από το άρθρο 580 του ιταλικού Ποινικού Κώδικα. Το δικαστήριο τόνισε ορισμένες κρίσιμες προϋποθέσεις που αποκλείουν εν προκειμένω την ποινικοποίηση: την αυτόνομη, ελεύθερη βούληση του ενδιαφερόμενου προσώπου, τον αναπότρεπτο χαρακτήρα της ασθένειας, την ανάληψη θεραπευτικής προσπάθειας για τη σωτηρία της ζωής, την αδυναμία του προσώπου να υποφέρει σωματική και ψυχική ταλαιπωρία και την διανοητική του ικανότητα να αυτοκαθορίζεται. Μεταξύ των πολλών σχετικών νομικών ζητημάτων, η πρόσφατη υπόθεση Trentini ανέδειξε την ανάγκη ανάλυσης του όρου της θεραπευτικής προσπάθειας, που πρέπει να περιλαμβάνει τη φαρμακευτική αγωγή, αλλά και κάθε άλλο μέσον σωτηρίας της ζωής. Συμπερασματικά, το άρθρο επιχειρεί να μελετήσει τη διάδραση μεταξύ νομοθετικής και δικαστικής λειτουργίας στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων σε αναφορά με τα σημαντικότερα ζητήματα ερμηνείας των σχετικών συνταγματικών διατάξεων, συμπεριλαμβανομένων των πρωτοβουλιών νέας νομοθεσίας που έχουν εκδηλωθεί, καθώς επίσης και της διενέργειας πιθανού δημοψηφίσματος.
(EL)
In the last three decades, the dilemma of End-of-Life is one of the most disputed bio-juridical questions Italy is confronting with. By raising highly sensitive ethical, legal and political dilemmas, it has deeply divided the Italian society, the scientific community and the political arena. In the context of a raging controversy, the Italian Parliament has opted for silence. Thus, an evolutive, judicial route has marked the legal frame in response to numerous, concrete demands of recognition of the freedom of self-determination and value of dignity in the final phase of life. In this review article, an overview of the judicial evolution of the complex mosaic of end-of-life issues will be firstly offered through three cases, pillars on which the latest judicial evolution on assisted suicide lays its foundations. Secondly, the issue of assisted suicide will be singularly addressed through the examination of the Cappato case which has outlined the path for the historical ruling of the Italian Constitutional Court, no'242 of 2019 on the constitutional illegitimacy of the crime of assistance to suicide under article 580 of the Italian Criminal Code. Precisely, the Court has pointed out several, concurrent requirements in presence of which an active conduct directly connected with suicide is not criminally relevant: the autonomous and free formation of the individual will, the irreversible nature of the disease, the ongoing practice of a life-saving treatment, the intolerability of the physical or psychological sufferings and the mental capacity to self-determination. Among the numerous, emerging, interpretative questions, the latest Trentini case, in which the requirement of life-saving treatment has been interpreted as inclusive of pharmacological therapy and of every material, sanitary life-saving assistance, will be further evaluated. Conclusively, a cross section of the fragile interplay between the legislative power and the judiciary power will be depicted in reference to the main open interpretative questions related to the enforcement of the constitutional ruling and a portrait of the upcoming scenerios, as the existing legislative drafts and the prepositive referendum question, will be concisely examined.
(EN)
