Η συγκεκριμένη μελέτη επανεξετάζει την έννοια της δημιουργικότητας στο πλαίσιο της προσχολικής εκπαίδευσης αναδεικνύοντας το νόημά της στο πλαίσιο του «ελεύθερου» παιχνιδιού στο νηπιαγωγείο υπό το πρίσμα της κοινωνιο-πολιτισμικής θεωρίας και της θεώρησης των παιδιών ως δρώντων προσώπων στην συνδιαμόρφωση της καθημερινής τους εμπειρίας (νέα κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας). Η δημιουργικότητα έχει κυρίως συνδεθεί στις μέχρι τώρα έρευνες με τη γνωστική ικανότητα που συνδέεται με συγκεκριμένες ποιότητες της σκέψης όπως η παραγωγή νέων ιδεών, η πρωτοτυπία και η ευελιξία κατά τη διάρκεια επίλυσης προβλημάτων. Στο πλαίσιο της κοινωνιο-πολιτισμικής θεωρίας η δημιουργικότητα των παιδιών δεν αντιμετωπίζεται στην παρούσα εργασία σαν ατομικό χαρακτηριστικό ορισμένων παιδιών αλλά πλαισιώνεται ως αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων των παιδιών μεταξύ τους και με το εκπαιδευτικό περιβάλλον κατά τις οποίες τα παιδιά κατασκευάζουν δικά τους ενδιαφέροντα, δραστηριότητες με νόημα γι’ αυτά και διαπραγματεύονται τους κανόνες και τα όρια που περιορίζουν τη δράση τους. Υπό αυτή την έννοια, δημιουργικότητα θεωρείται η ικανότητα των παιδιών να διαμορφώσουν το πλαίσιο της δράσης τους αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, επιλέγοντας λύσεις και τρόπους αντίστασης στις ενήλικες επιλογές, με τρόπο που εξυπηρετεί τις επιθυμίες τους στο παιχνίδι. Στο πλαίσιο της νέας κοινωνιολογίας της παιδικής ηλικίας αναγνωρίζεται η ικανότητα των παιδιών να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων και να επηρεάζουν το περιβάλλον που μεγαλώνουν. Σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο η συγκεκριμένη έρευνα μελετά τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά μπορεί να είναι δημιουργικά στη διάρκεια του ελεύθερου παιχνιδιού αλλά και το πώς οι αξίες, ο τρόπος οργάνωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας και οι κανόνες της τάξης μπορούν να παρέμβουν στις ευκαιρίες που έχουν τα παιδιά να είναι δημιουργικά στο παιχνίδι τους. Η συλλογή δεδομένων βασίστηκε σε επιτόπιες παρατηρήσεις και συνεντεύξεις με τα παιδιά και τις εκπαιδευτικούς σε δύο τάξεις νηπιαγωγείου. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η δημιουργικότητα των παιδιών εκδηλώνεται κατά τις προσπάθειες των παιδιών να αλλάξουν το πλαίσιο του παιχνιδιού (χρόνος, χώρος, κανόνες, σενάρια) είτε μέσω της προσαρμογής στους κανόνες των ενηλίκων ή μέσα από τη δόμηση νέων νοημάτων και ενδιαφερόντων, τρόπων και δραστηριοτήτων. Η έρευνα αυτή καταλήγει με προτάσεις για εκπαιδευτικούς σε σχέση με το πώς να αναγνωρίζουν τη δημιουργικότητα των παιδιών και πώς να υποστηρίζουν σχετικές ευκαιρίες για την ανάπτυξή της.
(EL)
Creativity has mostly been associated with a cognitive capacity linked with specific qualities of thought such as the production of new ideas, originality, imagination and flexibility during problem solving. This study highlights creativity within a socio-cultural theoretical perspective as displayed during children’s free play in early childhood settings. By employing a socio-cultural perspective, this paper questions: a) the ways in which children may be creative during free-play activities and b) the ways in which teachers’ values, organization of educational practice and classroom rules intervene in the opportunities and ways in which children express creativity during play. Ethnographic observations and interviews with the children and early childhood teachers took place in two early childhood settings, characterized by different teachers’ priorities, time and space organization of free play. Creativity and play are linked by identifying children’s meaningful and intended interactions to change the context of play (time, space, rules, scenaria) through either the adaptation of adult values and concerns or the construction of new meanings, forms and activities that add to the existing culture. The paper concludes with tentative proposals for teachers on how to recognize the potential of children’s creativity within play and support related opportunities.
(EN)
