This item is provided by the institution :

Repository :
E-Locus Institutional Repository
see the original item page
in the repository's web site and access all digital files if the item*
share



PhD thesis (EN)

2015 (EN)

Παχυσαρκία,χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονή και γνωστικά ελλείμματα
Obesity ,chronic low grade inflammation and cognition impairment

Σπυριδάκη, Ειρήνη Χ.

Μαργιωρής, Ανδρέας
Σίμος, Παναγιώτης
Τσατσάνης, Χρήστος
Βενιχάκη, Μαρία
Δαφέρμος, Βασίλειος
Καραδήμας, Ευάγγελος
Καστανάς, Ηλίας

Η παχυσαρκία οδηγεί σε χρόνιες μεταβολικές διαταραχές όπως αντίσταση στην ινσουλίνη, διαβήτη, αρτηριοσκλήρυνση, υπέρταση καθώς και σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν συνδεθεί με γνωστικές διαταραχές. Ωστόσο, συνεχώς αυξανόμενα δεδομένα δείχνουν ότι η χαμηλή επίδοση των παχύσαρκων ατόμων σε πλειάδα νευροψυχολογικών τεστ είναι ανιχνεύσιμη ακόμα και ανεξάρτητα από την παρουσία των παραπάνω παθολογικών καταστάσεων. Γνωστικά ελλείμματα μη συνδεόμενα με τις κλινικές συνέπειες της παχυσαρκίας έχουν εντοπιστεί τόσο στη μνήμη όσο και στις επιτελικές λειτουργίες. Οι τελευταίες, συνδέονται με την ρέουσα νοημοσύνη και αποτελούν ανώτερες, σύνθετες γνωστικές λειτουργίες που συμβάλλουν στο συντονισμό και απαρτίωση άλλων απλούστερων νοητικών διεργασιών (π.χ. μνήμη, γλώσσα, κινητικές λειτουργίες) για την ολοκλήρωση στοχοπροσανατολισμένων σκέψεων και δράσεων. Η χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονή (chronic low grade inflammation, CLGI) αποτελεί μια από τις πρώτες επιπτώσεις της παχυσαρκίας και συνεισφέρει σημαντικά στην ανάπτυξη όλων των άλλων παθοφυσιολογικών συνεπειών της. Δεδομένα από πολλαπλές πηγές την εμπλέκουν στην παθολογική μείωση γνωστικών ικανοτήτων όπως είναι η άνοια ή η ήπια γνωστική διαταραχή σε ηλικιωμένα άτομα, ακόμα και ανεξάρτητα από την παράλληλη ανάπτυξη μεταβολικών ή καρδιαγγειακών προβλημάτων. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι υπάρχουν αυξημένες ενδείξεις που συνδέουν την CLGI με χαμηλές γνωστικές επιδόσεις σε υγιή άτομα μέσης ή και νεαρής ηλικίας. Μια υπόθεση για τη σχέση της παχυσαρκίας με τις γνωστικές ικανότητες είναι ότι η πρώτη μπορεί να οδηγήσει είτε άμεσα είτε έμμεσα, σε διαταραχές στην λειτουργία του εγκεφάλου, οι οποίες εκδηλώνονται με μειωμένη γνωστική επίδοση. Εναλλακτικά, και με ix δεδομένο ότι οι επιτελικές λειτουργίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων της καθημερινής ζωής, μειωμένες επιτελικές ικανότητες (συμπεριλαμβανομένων του σχεδιασμού, της γνωστικής ευελιξίας και της ικανότητας λογικής σκέψης) θα μπορούσαν να ερμηνεύσουν την αυξημένη συσσώρευση λίπους μέσω μακροχρόνιας υιοθέτησης λανθασμένων πρακτικών διατροφής και άσκησης. Η συγκεκριμένη έρευνα εξέτασε τη σχέση ανάμεσα σε ανοσολογικές-μεταβολικές επιδράσεις της παχυσαρκίας και τη γενική γνωστική ικανότητα. Λαμβάνοντας δεδομένα από νέους και μέσης ηλικίας Έλληνες εθελοντές, οι οποίοι δεν παρουσίαζαν κλινικά ανιχνεύσιμα προβλήματα σχετιζόμενα με παχυσαρκία, η μελέτη είχε δύο βασικούς στόχους. Πρώτον, να διερευνήσει την πιθανή αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στην παχυσαρκία και την ρέουσα νοημοσύνη χρησιμοποιώντας ένα μη λεκτικό τεστ επίλυσης λογικών προβλημάτων. Δεύτερον, να συγκρίνει δυο εναλλακτικά μοντέλα σχετικά με την κατεύθυνση της σχέσης παχυσαρκίας-νοημοσύνης, αξιολογώντας τη χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονή ως διαμεσολαβητική μεταβλητή. Παράλληλα ελέγχθηκε η επίδραση ψυχολογικών παραγόντων (συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους), τρόπου ζωής (άσκηση), και άλλων φυσιολογικών παραγόντων (δείκτες μεταβολικής δυσλειτουργίας). Οι συμμετέχοντες στην έρευνα (199 άτομα) ήταν ελεύθεροι σοβαρών και χρόνιων αυτοάνοσων ή/και νοσημάτων του συνδετικού ιστού. Από αυτούς αποκλείστηκαν επιπλέον όσα είχαν ιστορικό παρουσίας ψυχολογικών, νευρολογικών διαταραχών ή/και κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων. Ακόμα, άτομα με πρόσφατο ιστορικό λοίμωξης ή παρουσία λευκοκυττάρωσης δεν συμπεριλήφθηκαν στο τελικό δείγμα (Ν = 188). Οι μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν περιελάμβαναν α) γνωστικές, ψυχολογικές και μετρήσεις φυσικής δραστηριότητας: το τεστ Γενικής Νοητικής Ικανότητας Ενηλίκων (General Ability Measure for Adults, GAMA), μια μη λεκτική δοκιμασία επίλυσης λογικών x προβλημάτων που αξιολογεί τη γενική νοητική ικανότητα και ειδικότερα την ρέουσα νοημοσύνη, η κλίμακα Κατάθλιψης του Beck II, η κλίμακα Ιδιοσυγκρασιακού Άγχους του Spielberger, και το ερωτηματολόγιο σωματικής δραστηριότητας Godin β) Σωματομετρικοί δείκτες: ο Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index, BMI, βάρος/ύψος2), ο λόγος περιφέρειας μέσης/ισχίου (waist-/hip-circumference, WHR) καθώς και το συνολικό ποσοστό λίπους σώματος (body fat percent, BF%) στο σώμα γ) βιοχημικοί δείκτες: C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (hs-CRP), ινωδογόνο, ταχύτητα καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων (ΤΚΕ), αντίσταση στην ινσουλίνη με βάση το μοντέλο ομοιόστασης HOMA-IR και ολική αδιπονεκτίνη ορού. Οι συμμετέχοντες εντάχθηκαν σε τρείς ομάδες: νορμοβαρείς (BMI: 18.5-24.99), υπέρβαροι (BMI: 25-30) και παχύσαρκοι (BMI: ≥30), ενώ για τον καθένα υπολογίστηκε ένας συνολικός σωματομετρικός δείκτης παχυσαρκίας (βασιζόμενος στους BMI, WHR, BF%) καθώς και ένας συνολικός δείκτης φλεγμονής (hs-CRP, ΤΚΕ, ινωδογόνο). Όπως ήταν αναμενόμενο οι τρείς ομάδες διέφεραν σημαντικά ως προς τους σωματομετρικούς, φλεγμονώδεις, μεταβολικούς δείκτες και τη συγκέντρωση αδιπονεκτίνης, με τα παχύσαρκα άτομα να παρουσιάζουν υψηλότερες τιμές σε σχέση με τους νορμοβαρείς και τους υπέρβαρους σε όλους τους παραπάνω δείκτες, με εξαίρεση φυσικά την αδιπονεκτίνη όπου παρατηρήθηκε η αντίστροφή τάση. Δεν βρέθηκαν διαφορές ως προς τις βαθμολογίες στις κλίμακες κατάθλιψης, άγχους και σωματικής δραστηριότητας καθώς και ως προς τον δείκτη συνοσηρότητας. Οι αναλύσεις σε σχέση με τη γνωστική ικανότητα έδειξαν ότι οι παχύσαρκοι συμμετέχοντες παρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερη επίδοση στο τεστ επίλυσης λογικών προβλημάτων συγκριτικά με αντίστοιχους ηλικιακά νορμοβαρείς και υπέρβαρους, ακόμα και ελέγχοντας ως προς τις μεταβλητές της κατάθλιψης, του άγχους, της σωματικής xi δραστηριότητας και τους μεταβολικούς δείκτες (ινσουλίνη, HOMA-IR, αδιπονεκτίνη). Τα ποσοστά των συμμετεχόντων με εκτιμώμενο δείκτη ρέουσας νοημοσύνης εντός φυσιολογικού εύρους υπολογίστηκαν σε 90%, 88% και 78% για τους νορμοβαρείς, τους υπέρβαρους και τους παχύσαρκους, αντίστοιχα. Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες παρουσίασαν βαθμολογίες στο φάσμα της οριακά χαμηλής επίδοσης (70-85 βαθμοί). Επίσης διερευνήθηκαν δύο εναλλακτικά μοντέλα δομικών εξισώσεων, με το πρώτο να υποθέτει μια άμεση επίδραση της παχυσαρκίας (συνολικός σωματομετρικός δείκτης) στη γνωστική ικανότητα (GAMA) ενώ το δεύτερο μοντέλο υπέθετε την αντίστροφη σχέση, με τη μειωμένη γνωστική λειτουργία να είναι αυτή που οδηγεί σε αύξηση του BMI. Κάθε μοντέλο περιελάμβανε μια σειρά από παράλληλες διαμεσολαβητικές μεταβλητές (ψυχολογικοί παράγοντες, σωματική δραστηριότητα, δείκτες μεταβολικής δυσλειτουργίας) και εξέταζε τόσο άμεσες όσο και έμμεσες επιδράσεις ανάμεσα στην παχυσαρκία και την γνωστική λειτουργία. Το πρώτο μοντέλο παρουσίασε σημαντικά καλύτερη προσαρμογή στα δεδομένα σε σύγκριση με το δεύτερο. Επομένως, με βάση τα αποτελέσματα φάνηκε ότι υπάρχει μια αντίστροφη σχέση μεταξύ αυξημένου BMI και ρέουσας νοημοσύνης, με τους παχύσαρκους να παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερη επίδοση σε σχέση με ηλικιακά εξομοιωμένα νορμοβαρή και υπέρβαρα άτομα. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι η σχετιζόμενη με την παχυσαρκία χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονή φαίνεται να συσχετίζεται άμεσα με τα γνωστικά ελλείμματα, ανεξάρτητα από μεταβολικούς (π.χ. αντίσταση στην ινσουλίνη, επίπεδα αδιπονεκτίνης), ψυχολογικούς παράγοντες (συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους) αλλά και τη σωματική δραστηριότητα. Πλέον, γίνεται ολοένα πιο αποδεκτό ότι οι αρνητικές επιδράσεις της παχυσαρκίας στη γνωστική ικανότητα ανακύπτουν πολύ νωρίτερα από ότι πιστεύαμε στο παρελθόν και xii δεν διαμεσολαβούνται αποκλειστικά και μόνο από τις τυπικές κλινικές συνέπειες της, όπως η υπέρταση, ο διαβήτης και η αρτηριοσκλήρυνση. Αντίθετα, μπορεί να προκύπτουν από πολύ πιο πρώιμες παθοφυσιολογικές συνέπειες ενδογενών ανασολογικών διεργασιών που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Αυτές με τη σειρά τους ενδεχομένως να έχουν άμεσες βλαπτικές συνέπειες στον κεντρικό νευρικό σύστημα. Η συχνότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας στην Ελλάδα αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό, τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά. Το γεγονός αυτό εγείρει σοβαρούς προβληματισμούς όχι μόνο για την ανάπτυξη των τυπικών ιατρικών προβλημάτων που σχετίζονται με την παχυσαρκία, αλλά και την εμφάνιση γνωστικών δυσλειτουργιών, με πολύ πιθανή την μελλοντική σοβαρή αύξηση των ποσοστών επιπολασμού άνοιας πρώιμης έναρξης στον ελληνικό πληθυσμό. (EL)

Τύπος Εργασίας--Διδακτορικές διατριβές
text

Δείκτης μάζας σώματος


English

2015-03-31


Σχολή/Τμήμα--Ιατρική Σχολή--Τμήμα Ιατρικής--Διδακτορικές διατριβές




*Institutions are responsible for keeping their URLs functional (digital file, item page in repository site)