Το κοινωνικό κεφάλαιο είναι μια ιδιαίτερα σημαντική έννοια, καθώς
συνοψίζει κατά τη γνώμη μου τις περισσότερες παραμέτρους, που συνθέτουν τον
κοινωνικό ιστό μιας κοινωνίας. Αλλά και η υγεία, όμως, ιδιαίτερα με το κοινωνικό
μοντέλο προσδιορισμού της, είναι μια εξίσου πολυσύνθετη έννοια. Η πιθανή
συσχέτιση των δύο εννοιών και η περαιτέρω ανάπτυξή τους αποτέλεσε το έναυσμα
της παρούσας διατριβής.
Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της επίδρασης του
ατομικού κοινωνικού κεφαλαίου στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού και του
καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Επιμέρους στόχοι είναι η μελέτη των αναγκών
υγείας των γυναικών, η μέτρηση της αυτο-αναφερόμενης γυναικολογικής υγείας, σε
σχέση με την εκπαίδευση του ερευνητή και η οικολογία της αυτo-αναφερόμενης
υγείας.
Κοινωνικό Κεφάλαιο και Πρόληψη του Καρκίνου του Μαστού και του
Τραχήλου της Μήτρας
Ο καρκίνος του μαστού και του τραχήλου της μήτρας συγκαταλέγεται
ανάμεσα στις κυριότερες αιτίες θανάτου για τις γυναίκες. Οι λόγοι που ωθούν τις
γυναίκες να ακολουθούν τις εξετάσεις πρόληψης δεν σχετίζονται μόνο με ατομικά ή
ιατρικά χαρακτηριστικά, αλλά και με το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό
περιβάλλον που ζουν. Η παρούσα μελέτη εξετάζει ποσοτικά το κοινωνικό κεφάλαιο
σε ατομικό επίπεδο, -συνολικό και επιμέρους- σε σχέση με την επίδραση που έχει στη
γνώση αλλά και στη διενέργεια των εξετάσεων πρόληψης του καρκίνου του μαστού
και του τραχήλου της μήτρας. Συνολικά, μελετήθηκαν, μέσα από προσωπικές
συνεντεύξεις, 125 γυναίκες ηλικίας 35- 75 ετών, από ένα πληθυσμό 592 γυναικών,
σύμφωνα με τις εγγραφές στους τελευταίους εκλογικούς καταλόγους, κατά τα έτη
2007- 2008, στον πρώην δήμο Γοργολαΐνη.
Στην ανάλυση των αποτελεσμάτων, διαπιστώθηκε ότι η γνώση των οδηγιών
πρόληψης του καρκίνου του μαστού και του τραχήλου της μήτρας μειώνεται με την
ηλικία (OR: 0,41, 95%CI: O,18–0,95) και αυξάνεται ανά μονάδα αύξησης
(βαθμολογία) του κοινωνικού κεφαλαίου (OR 1,08, 95%CI: 1,00-1,17). Οι ίδιοι
παράγοντες επηρεάζουν θετικά τη διενέργεια του test PAP και της μαστογραφίας
(ηλικία: OR: 0,54, 95%CI: 0,36-0,81; κοινωνικό κεφάλαιο: OR: 1,08, 95%CI 1,02-
1,15).
Σύμφωνα με την έρευνά μας, η γνώση και η διενέργεια των προληπτικών
γυναικολογικών εξετάσεων σχετίζεται θετικά με τις υψηλές τιμές του συνολικού
κοινωνικού κεφαλαίου καθώς και των συνιστωσών του όπως η ανταποδοτικότητα, η
συμμετοχή, η ασφάλεια και η οικογενειακή και κοινωνική υποστήριξη.
Αυτο-αναφορά της Πρόληψης του Γυναικείου Καρκίνου, σε Σχέση με την
Επαγγελματική Ταυτότητα του Ερευνητή:
Η αυτο-αναφερόμενη υγεία είναι ένας εύκολος τρόπος, για να διαπιστωθεί η
συνέπεια απέναντι στις εξετάσεις πρόληψης του καρκίνου του μαστού και του
τραχήλου της μήτρας . Εντούτοις, η αξιοπιστία της μεθόδου είναι σε αμφισβήτηση. Ο
τρόπος που οι γυναίκες απαντούν σε ερωτήσεις για θέματα πρόληψης επηρεάζεται
από κοινωνικούς, δημογραφικούς, γνωστικούς και πολιτισμικούς παράγοντες.
Παράλληλα, και η επαγγελματική ταυτότητα του ερευνητή είναι σημαντική.
Η παρούσα εργασία μελετά το βαθμό συμφωνίας των απαντήσεων, σχετικά
με την αυτο-αναφερόμενη γυναικολογική υγεία (χρήση των εξετάσεων πρόληψης του
γυναικείου καρκίνου), σε δύο έρευνες που διεξήχθησαν την ίδια χρονική περίοδο
(2006- 2007), από δύο διαφορετικούς ερευνητές (κοινωνική λειτουργό και γενική
γιατρό). Συνολικά, μελετήθηκε ένα κοινό δείγμα, 114 γυναικών, ηλικίας 35- 75 ετών.
Με τη χρήση του συντελεστή Kappa διαπιστώθηκε ότι υπάρχει μικρή
συμφωνία (Kappa= 0,189, p&λτ0,001), μεταξύ των γυναικών, στη γενική ερώτηση για
το αν έχουν κάνει γυναικολογικές εξετάσεις. Στις επιμέρους ερωτήσεις, για το αν
έχουν κάνει μαστογραφίες και test pap, ο βαθμός συμφωνίας των απαντήσεων ήταν
υψηλότερος αλλά και πάλι χαμηλός (Kappa= 0,386 και 0,235). Αντίστοιχα οι
γυναίκες παρουσίασαν υψηλότερα ποσοστά δήλωσης στο ζήτημα της διενέργειας
μαστογραφίας (64,4%) στη γενική γιατρό, ενώ όταν ο ερευνητής ήταν κοινωνική
λειτουργός δήλωναν χαμηλότερα ποσοστά (35,6%). Το ίδιο ισχύει και για τη γενική
γιατρό στη δήλωση για τη διενέργεια του test pap. Το ποσοστό, όταν ήταν στ γιατρό
ήταν 52,6%, ενώ στην κοινωνική λειτουργό ήταν 47,3%.
Δεν υπάρχει διαφορά στα δημογραφικά χαρακτηριστικά των γυναικών που
έδωσαν κοινές απαντήσεις και στις δύο έρευνες, σε σχέση με εκείνες που έδωσαν
διαφορετικές απαντήσεις (ηλικία p=0,255, οικογενειακή κατάσταση p=0,522, αριθμός
παιδιών p=0,436). Το ίδιο ισχύει και για παραμέτρους, όπως η εκπαίδευση (p=0,140),
το εισόδημα (p=0,806) και η εργασιακή κατάσταση (p=0,759).
Συμπερασματικά, καταλήγουμε ότι ο ρόλος του ερευνητή είναι κομβικός στην
μέτρηση της αυτο-αναφερόμενης γυναικολογικής υγείας. Η σχέση ενσυναίσθησης
που αναπτύσσει με τις γυναίκες βελτιώνει τη μεταξύ τους επικοινωνία και καλλιεργεί
ένα κλίμα εμπιστοσύνης, ενθαρρύνοντάς τες να δώσουν απαντήσεις αντικειμενικές
και όχι εκείνες που στοχεύουν να κερδίσουν την εύνοιά του. Η διαφορετική
επιστημονική προσέγγιση και επαγγελματική εκπαίδευση των ερευνητών, της
γενικού γιατρού και της κοινωνικής λειτουργού, δημιουργούν διαφοροποίηση στις
απαντήσεις που δίνονται για θέματα διενέργειας των εξετάσεων πρόληψης του
γυναικείου καρκίνου.
Οικολογία της Αυτο-αναφερόμενης Υγείας
Ο προσδιορισμός της αυτο-αναφερόμενης υγείας επηρεάζεται από ατομικές,
κοινωνικό-οικονομικές, δημογραφικές και πολιτισμικές παραμέτρους. Η εγκυρότητά
της εξαρτάται από τον τρόπο που οι άνθρωποι αξιολογούν και ερμηνεύουν την
κατάσταση της υγείας τους.
Η παρούσα μελέτη εξετάζει την οικολογία της αυτο-αναφερόμενης υγείας, σε
σχέση με το κοινωνικό κεφάλαιο και τις συνιστώσες του καθώς και τη γνώση και τη
συμμόρφωση στις ιατρικές οδηγίες για τις εξετάσεις πρόληψης του γυναικείου
καρκίνου. Εξετάζει ένα κοινό δείγμα 114 γυναικών, από δύο συγχρονικές έρευνες,
που έγιναν στον πρώην ορεινό δήμο Γοργολαΐνη , τη χρονική περίοδο από 2007 έως
2008.
Διαπιστώθηκε ότι η καλή υποκειμενική υγεία σχετίζεται θετικά με το
συνολικό κοινωνικό κεφάλαιο (OR: 1,05, 95%CI: 1,00-1,11) και την αξία ζωής (OR:
1,12 95%CI: 1,02-1,23), τα συναισθήματα ασφάλειας (OR: 1,63, 95%CI: 1,08-2,47)
και τις φιλικές οικογενειακές σχέσεις. (OR: 1,72, 95%CI: 1,14-2,61). Το ίδιο ακριβώς
ισχύει και με την κακή υποκειμενική υγεία . Επίσης, οι γυναίκες που ακολουθούν τις
εξετάσεις πρόληψης του γυναικείου καρκίνου έχουν περισσότερες πιθανότητες
καλής αυτο-αναφερόμενης υγείας.
Η οικολογία της αυτο-αναφερόμενης υγείας, σύμφωνα με την παρούσα
μελέτη, είναι δομημένη κοινωνικά, μέσω του κοινωνικού κεφαλαίου, το οποίο
μπορεί να επηρεάσει συμπεριφορές υγείας, όπως την πρόληψη του καρκίνου του
μαστού και του τραχήλου της μήτρας, και να βελτιώσει, έτσι, την αίσθηση της
υποκειμενικής υγείας των γυναικών.
Εκτίμηση των αναγκών Υγείας των Γυναικών:
Το γεωγραφικό πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον που ζουν οι γυναίκες
επηρεάζει την υγεία τους. Η υγεία τους και συνεπώς η εκτίμηση των αναγκών υγείας
τους είναι ένα πολυπαραγοντικό θέμα, το οποίο περιλαμβάνει τόσο εξωτερικούς
υποστηρικτές της υγείας (σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, εκπαίδευση, εισόδημα,
εργασία, φύλο) όσο και εσωτερικούς προσδιοριστές της (μηχανισμοί αντιμετώπισης
του άγχους ).
Η παρούσα μελέτη έγινε, με την μέθοδο της ποιοτικής έρευνας, από τον
Ιανουάριο έως τον Μάρτιο 2007 και χρησιμοποιήθηκε η τεχνική των ημιδομημένων
συνεντεύξεων. Συνολικά επιλέχθηκαν δεκατέσσερα άτομα για συνέντευξη από ένα
ευρύ φάσμα, 30 ατόμων , αρμοδίων για γυναικεία θέματα (υπάλληλοι σε κοινωνικές
υπηρεσίες, σε υπηρεσίες υγείας, διοικητικοί και πολιτικοί προϊστάμενοι).Η ανάλυση
των αποτελεσμάτων έγινε με την μέθοδο της ανάλυσης πλαισίου «Framework
analysis».
Τα κυριότερα συμπεράσματα της παρούσας έρευνας συνοψίζονται στα εξής:
Το υπάρχον Ελληνικό σύστημα πρόνοιας επηρεάζει την υγεία των γυναικών. Δεν
παρέχει διευκολύνσεις σε σχέση με το ρόλο των γυναικών στην κοινωνία και την
οικογένεια και έτσι τις ωθεί να αναλάβουν τον παραδοσιακό ρόλο του φροντιστή.
Παράλληλα, το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον που ζουν οι γυναίκες συνεχίζει
να τους βάζει εμπόδια μέσα από τις υπάρχουσες κοινωνικές νόρμες για τον ρόλο
τους. Έτσι δεν έχουν τις προϋποθέσεις για την πλήρη σωματική και ψυχική ευεξία
τους, σύμφωνα με το κοινωνικό μοντέλο της υγείας.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης, οι γυναίκες δε
μπορούν να ικανοποιήσουν πλήρως τις ανάγκες υγείας τους. Οι υπάρχουσες
υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας δεν επαρκούν. Η μελέτη μας κάνει προτάσεις για
αναμόρφωση της τοπικής κοινωνικής πολιτικής για τις γυναίκες.
(EL)
Social capital is a valuable concept that is consisted of a great variety of social
parameters. Health, according to social model of health, is a very complicated social
issue. Exploration of their possible association is τhe leading causes of this doctorate
thesis.
The aim of this doctorate thesis is to determine the association between
individual social capital with breast and cervical cancer screening guidelines.
Additionally, it assesses women’s’ health needs and explored women’s’ health issues
such as self reported cancer screening adherence and researcher’s profession and the
ecology of self reported health.
Social Capital and Adherence to Breast and Cervical Screening Guidelines:
Breast and cervical cancer are among the leading causes of female mortality.
The reasons that make women adhere, or not, to screening guidelines are not only
related to their individual and health characteristics but are also placed in a wider
social and cultural context.
This cross-sectional study explores the association of individual-level social
capital with breast and cervical cancer screening and the knowledge of relevant
screening tests (Pap test and mammography). A random sample of 120, of the 592
women of the 2001 electoral registers, in the municipality of Gorgolaini, a rural area
in Crete, Greece, was participated in the study. Women were eligible to participate if
they were aged 35-75.
Our results suggest that knowledge of breast and cervical cancer screening
guidelines was negatively associated with age (OR 0.41. 95% CI 0.18 – 0.95) and is
positively associated with total social capital score (OR 1.08, 95%CI 1.00 – 1.17).
Same variables had a positive association with the adherence of test pap and
mammography (age: OR 0.54, 95%CI 0.36-0.81, social capital: OR 1.08, 95% CI
1.02- 1.15).
Our results suggest that knowledge and adherence to breast and cervical
cancer screening guidelines are positively associated with total social capital and its
confounders such as tolerance of diversity, participation in the community, feelings of
safety, and family and friends connections.
Self Reported Cancer Screening Adherence and Researcher Profession:
Self reporting health is an easy method to determine the breast and cervical
screening adherence. However, its validity is questioned. Many individual,
demographic, social and cultural factors and the researcher profession account for
assessing subjectivity health. Also researcher’s profession has a key role.
Study’s objective was to determine whether individuals report in the same way
their test–pap and mammography screening behaviors, when the interviews are
conducted by researchers of different professions, in this case a social worker and a
general practitioner. Two studies assessing adherence to cervical and breast cancer
screening guidelines were conducted during late 2006 - early 2007 in the same sample
of 114 women.
Kappa coefficient was used to measure the agreement of participants’ answers
to the same questions between the two interviewers. There is a slight agreement
(kappa= 0.189, p΄&λτ0.001) between the answers given in the question “Have you ever
had gynecological exams?” in both interviewers. Agreement was also weak
(Kappa=0.386 and 0.235) for self-reported mammography and Pap smear tests,
respectively.
Women overestimated their self-reported adherence to mammography when
the interviewer was a doctor (64.4%) once their responses were matched to those
given to a social worker (35.6%). The same was for test pap. The percentage for
doctor was (52.6%) and for social worker (47.34).
There were no significant differences in major demographic characteristics
between women who provided, or not, the same answers in both interviewers (age p=
0.255, marital status p=0.522, number of children p=0.436, education p=0.140,
income p=0.806 and working status p= 0.759).
Our results suggest that the researcher role is core in self reporting screening
health. Empathy – driven attitude might influence the interaction between
interviewers and women and enable the women to minimize respondents’ bias and to
give responses that reflect more correctly their real screening behaviors
Ecology of Self Reported Health:
Self –reported health is influenced by socioeconomic, cultural, and
demographic variables. So, the validity of health information depends on the way of
interpreting it.
On the present study, selected variables were used, from two cross- sectional
studies carried out in 2007- 2008, in the municipality of Gorgolaini, a rural area in
Crete, Greece. The ecology of self –reported health throughout the social capital and
its subscales and the knowledge and adherence to breast and cervical screening rules
were explored. A common sample of 114 women, participated in these two studies is
used.
Our results suggest that good subjectivity health is positively associated with
total social capital (OR: 1.05, 95%CI: 1.00-1.11) and its parameters value of life (OR:
1.12 95%CI: 1.02-1.23), feelings of safety (OR: 1.63, 95%CI: 1.08-2.47) and family
and friends (OR: 1.72, 95%CI: 1.14-2.61). An almost similar pattern is observed for
bad subjectivity health and total social capital and its subscales. Additionally women
who adhere in screening rules have more possibilities to self rate good health.
According to this study, the ecology of self reported health is socially
constructed through social capitals and its variables and the pathways that influence
health outcomes such as breast and cancer screening adherence. So, adherence of
screening behavior might enable good self- rated health.
Women’s Health Needs Assessment:
Women’s health is constructed according to their social, geographic and
cultural environment. It is influenced by external social determinants of health (such
as welfare state, education, income, work and gender) and by internal (like ways of
coping with anxiety). So an assessment of women’s health needs should be in a
holistic way and take into consideration every aspect of the factors that contribute to
their health.
This was a qualitative research that took place during the period (January-
December 2007) and used semi structured interviews. Fourteen Key informants were
drawn by a broad sample of 30 people, from those working for women in the local
community (social and health professionals, administrators and local politician who
are responsible for the setting of women’s social policy agenda). Data were analysed
by framework analysis.
Our findings suggest that women’s position on Greek welfare system play an
active role on their health. It put barriers on women’s rights and does not enable them
to strength their role in their households and their society. Lack of social services,
forces women to confirm their traditional role as caregivers. Additionally, social and
cultural context put burdens on women to follow social norms about their social role.
So, women have not all the resources to fulfil their needs, according to social model
of health.
Our study indicates that women have many unmet health needs. Existing
public social and health services do not enable them to overcome their difficulties.
Our findings making suggestions for improving women’s health through reforming
the local policy agenda for women.
(EN)
