OL αυτόχθονες πολιτισμοί, όπως ο αρχαιοελληνικός, συνδέονται άμεσα με το γεωλογικό δυναμικό και το φυσικογεωγραφικό περιβάλλον του ευρύτερου χώρου στον οποίο έχουν αναπτυχθεί, και κυρίως με την εξέλιξη του μετά την τελευταία παγετώδη περίοδο (18.000 ΒΡ) (Before Present, πριν από σήμερα = π.α.σ.). Στο γεωλογικό δυναμικό υπάγονται τα ηφαίστεια, οι σεισμοί, ο ορυκτός πλούτος και το υπόγειο νερό. Στο φυσικογεωγραφικό δυναμικό ενός τόπου εντάσσονται κυρίως το έδαφος, το κλίμα, το ανάγλυφο και η κατανομή ξηράς και θάλασσας. Ο τρίτος παράγοντας είναι το ανθρώπινο δυναμικό και κυρίως η θρησκεία, οι γνώσεις και το πολιτικό σύστημα. Ο ευρύτερος ελλαδικός χώρος, εκεί δηλαδή που αναπτύχθηκε ο προϊστορικός και ιστορικός αρχαιοελληνικός πολιτισμός (Ελλαδικός χώρος, Αιγαίο και παράλια Μικράς Ασίας), από γεωτεκτονική άποψη αποτελείτο Ελληνικό Τόξο και χαρακτηρίζεται από έντονη τεκτονική, σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα. Ένας από τους βασικότερους παράγοντες που συνέβαλαν στην ανάπτυξη του Ελληνικού πολιτισμού, είναι το κλίμα και οι μεταβολές του, ιδιαίτερα τα τελευταία 18.000 χρόνια και κυρίως οι επιπτώσεις των μεταβολών αυτών στη διαμόρφωση των ακτογραμμών και γενικά των παράκτιων περιοχών. Το κλίμα είναι γνωστό ότι μεταβάλλεται περιοδικά και ότι τα κυριότερα αίτια αυτής της περιοδικότητας είναι αστρονομικά (θεωρία Milankowitch). Έτσι, κατά το Τεταρτογενές, έχουν παρατηρηθεί διαδοχικές παγετώδεις και μεσοπαγετώδεις περίοδοι, λόγω αυξομείωσης της ηλιακής ακτινοβολίας που δέχεται η Γη. Η τελευταία παγετώδης περίοδος τελειώνει πριν από 18.000 έτη περίπου, επειδή, για τους ίδιους αστρονομικούς λόγους, η μέση θερμοκρασία της Γης άρχισε σχεδόν απότομα να αυξάνεται. Εξαιτίας αυτής της αύξησης, τεράστιες μάζες παγετώνων που είχαν συσσωρευτεί στις ηπείρους άρχισαν να τήκονται, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων υδάτων, που μέχρι τότε ήταν δεσμευμένο στους παγετώνες, με επακόλουθο την βαθμιαία άνοδο της στάθμης της παγκόσμιας θάλασσας, που γύρω στο 18.000 ΒΡ βρισκόταν περί τα 125 μέτρα χαμηλότερα από σήμερα. Η άνοδος αυτή προκάλεσε βαθμιαία την κατάκλυση πολλών περιοχών που σήμερα αποτελούν τον πυθμένα του Αιγαίου μέχρι ένα βάθος γύρω στα 125 μέτρα, και αυτό συνέβη μέσα σε λίγες χιλιάδες χρόνια, ήτοι μεταξύ του 18.000 και του 6.000 χρόνια πριν από σήμερα περίπου. Ο προϊστορικός άνθρωπος λοιπόν, που κατοικούσε στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, ενώ μέχρι πριν 18.000 χρόνιαζούσε για δεκάδες χιλιάδες χρόνια σ' ένα γεωπεριβάλλον δυσμενές μεν, αλλά σχετικά σταθερό, μετά το 18.000 ΒΡ, εξαιτίας της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της Γης, γίνεται μάρτυρας κοσμογονικών μεταβολών, ιδιαίτερα όσον αφορά την μεταβολή του παράκτιου τοπίου, αφού χρόνο με το χρόνο κατακλύζονταν, αργά μεν, αλλά σταθερά οι παράκτιες περιοχές, με μεγάλες σχετικά μέσες ταχύτητες, αφού κάτω από ορισμένες συνθήκες πρέπει να ξεπερνούσαν τα 5 εκατοστόμετρα το χρόνο. Εάν μαζί μ' αυτές τις μεταβολές των ακτογραμμών λάβουμε υπόψη και τη σεισμικότητα, την ηφαιστειότητα και τα σύνδρομα φαινόμενα (παλιρροιακά κύματα, απότομες καταβυθίσεις ή ανυψώσεις παράκτιων περιοχών λόγω σεισμών, κατολισθήσεις, καταπτώσεις βράχων κ.α.) το φυσικογεωγραφικό σκηνικό, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια ορισμένων περιόδων, πρέπει να ήταν εφιαλτικό. Την περίοδο αυτή, πρέπει να δημιουργήθηκε η Τρίτη γενιά των θεών που προέρχεται από το ζευγάρωμα της Γαίας, της Μεγάλης Μάνας των πάντων, και του Ουρανού: οι Τιτάνες, οι Εκατόγχειρες, οι Κύκλωπες και οι Γίγαντες, πρέπει να αντιπροσωπεύουν της καταστροφικές δυνάμεις της φύσης, αυτές που τον τρομοκρατούν και του παίρνουν τη Γη κάτω από τα πόδια του. Τι άλλο μπορεί να αντιπροσωπεύουν οι Γίγαντες παρά ηφαίστεια όταν, σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, "... έπνεαν πυρ από το στόμα τους...", "...έκραζαν αγριότατα...", "... ακόντιζαν δε στους ουρανούς πέτρες και δέντρα αναμμένα..."; Ο παλαιολιθικός άνθρωπος όμως, έχει ανάγκη να δημιουργήσει κι άλλους θεούς που θα τον προστατεύσουν από τις φυσικές καταστροφές. Έτσι, δημιουργεί την τέταρτη γενιά θεών από το ζευγάρωμα ενός Τιτάνα, του Κρόνου, και μιας Τιτανίδας, της Ρέας. Σ' αυτήν τη γενιά ανήκουν ορισμένοι από τους μεγάλους θεούς και συγκεκριμένα οι 6 πρώτοι, όπως η Δήμητρα, η Εστία, η Ήρα, ο Άδης, ο Ποσειδών και ο Ζευς. Εξάλλου, το ευνοϊκό του κλίματος, εξασφαλίζει στον προϊστορικό άνθρωπο τα βασικά είδη διατροφής του, είτε είναι τροφοσυλλέκτης είτε τροφοπαραγωγός, και μάλιστα χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, κάτι που σημαίνει ότι του αφήνει ελεύθερο χρόνο που του επιτρέπει να κινείται συνεχώς έξω στον ελεύθερο χώρο και του επιτρέπει να συναναστρέφεται άλλους ανθρώπους, που κι αυτοί έχουν ελεύθερο χρόνο. Για να μπορέσει να σταθεί στη μικρή του κοινωνία όμως πρέπει να μάθει να συζητάει, να επιχειρηματολογεί, να αντικρούει, να συμφωνεί ή να διαφωνεί με τον συνομιλητή του. Όλα αυτά τα στοιχεία όμως αποτελούν ουσιαστικά τα βασικά στοιχεία της Δημοκρατίας, του πολιτεύματος του λόγου και του αντίλογου. Εμείς λοιπόν πιστεύουμε ότι οι φυσικογεωγραφικές και γεωλογικές μεταβολές κατά την μυθολογική και γενικά την προϊστορική εποχή έχουν καθορίσει άμεσα ή έμμεσα όλα τα επιμέρους στοιχεία, αλλά κι αυτή την ίδια την εξέλιξη του αρχαιοελληνικού πολιτισμού
(EL)
Native civilizations, as that of the ancient Greeks, are directly connected to the geological and the physicogeographical regime of the regional area in which they have been developed, and mainly to its geoenvironmental evolution since the last glacial period (18,000 BP). Volcanoes, earthquakes and mineral resources, as building materials, the underground water and the various minerals, consist the so called geological regime. Soil, climate, relief, shorelines and coastal areas belong to the physicogeographical regime of an area. The regional territory, where the prehistorical and historical ancient Hellenic civilization has been developed is the Hellenic Peninsula, Aegean Sea and the coasts of Minor Asia, from the geotectonic point of view, composing the Hellenic Arc which is characterized by intense tectonic, seismic and volcanic activity. The main factor contributing to the evolution of the Hellenic civilization is the climate and its fluctuations, mainly during the last 18,000 years, and most essentially the impact of these changes in the displacement of the shorelines and the coastal areas in general. It is widely known that climate changes periodically and that the main reasons for this periodicity are astronomical (Milankowitch theory). Thus, during Quaternary, several successive glacial and interglacial periods have been observed due to the increasing and decreasing of the solar radiation that earth receives. The last glacial period ends approximately 18,000 years BP, since, for the same astronomical reasons, earth's mean temperature abruptly increased. Due to this increase, huge volume of glaciers started to melt resulting to the release of large water quantities, which until that time were trapped within the glaciers, resulting in the gradual rise of the global sea level that, around 18,000 years BP, was about 125 m. lower than today. This rise caused successively transgression of all areas that nowadays constitutes the seafloor of Aegean Sea until a depth around 125 m. This transgression happened within a few thousands of years, namely between 18,000 and 6,000 years BP approximately. Therefore, prehistoric man who inhabited the area of the Aegean Sea, though until 18,000 years BP was living for tens of thousands of years in a geoenvironment unfavourable but more or less stable, following 18,000 BP and due to the increase of the mean temperature of the earth's atmosphere, he witnessed cosmogony changes. These especially concern the change of the coastal scene, since year after year, slowly but steadily, coastal areas are being submerged, featuring high mean velocities that under certain conditions should exceed 5 m per year. Together with these shoreline displacements if one takes also into account seismicity, volcanic activity and the related phenomena (tsunamis, abrupt uplift or subsidence of the coastal areas caused by earthquakes, landslides, rockfalls, etc.), the physicogeological scenery should have been a nightmare. The third generation of the Gods must have been originated during this period. This generation is the result of the union of Gaia (Earth), the Big Mother of all, and Ouranos (Heaven), namely Titans, Ekatoncheires, Cyclops and Giants, who might represent the destructive natural powers that terrify man and move the earth under his feet. What else than volcanoes might Giants represent, when, according to the Hellenic Mythology ".... they (the giants) breathed fire from their mouth ...." "...they were crying out wildly....", "they were shooting rocks and blazing trees in the sky "! ? Yet, Paleolithic and Mesolithic man needs to create more gods who will protect him from all these natural disasters. So, he originates the fourth generation that comes out of the union of the Titan Kronos and the Titanide Rhea. In this generation belong some of the great gods, such as Hera, Demeter, Estia, Hades, Poseidon and Zeus. The favorable climate ensures the basic nutrition species that man needs, either he is a food collector or he is a food producer, and especially without any particular effort. This means that it allows prehistoric man to have enough free time. Especially after his inhabitance in towns, he may be continuously mobile in the open space and he may communicate with other men having free time as well. In order to attitude within his small society, he has to learn to discuss, to argue, to oppose, to agree or to disagree with his co-speakers. Yet, all these constitute the basic substantial features of Democracy. All these physicogeographical and geological changes of the mythological and the prehistorical, in general, era, that have determined directly or indirectly all partial settings and the evolution of the civilization itself, should be promoted in such a way that the relationship between physicogeographical environment and civilization should be primarily introduced.
(EN)
