Περίληψη Στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται για την οικογενειακή ζωή στην Ελλάδα οι μονογονεϊκές οικογένειες καταλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερο εύρος, γεγονός που θέτει νέες προκλήσεις για την κοινωνική πολιτική. Θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο ξεχωριστής μέριμνας κατά τη χάραξη και εφαρμογή στρατηγικών και πολιτικών. Οι μονογονεϊκές οικογένειες κινδυνεύουν περισσότερο από τις συνέπειες της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Ο κίνδυνος παιδικής φτώχειας είναι σχεδόν διπλάσιος για τα παιδιά που ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες από ότι ο μέσος όρος για όλα τα παιδιά μαζί. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός, ότι χρειαζόμαστε επειγόντως μια κοινωνική πολιτική που να διασφαλίζει ένα ελάχιστο εισόδημα στις μονογονεϊκές οικογένειες για μια αξιοπρεπή διαβίωση. Χρειάζονται άμεσες νομοθετικές ρυθμίσεις, δημιουργία υποδομών και στήριξη κυρίως στο θέμα της εργασίας. Τα μέτρα για τις μονογονεϊκές οικογένειες δεν εντάσσονται σε μια διακριτή και ολοκληρωμένη στρατηγική και τα περισσότερα είναι αποσπασματικά. Επιπλέον, δεν υπάρχει ένας θεσμός που να είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό και τη διάχυση των πολιτικών καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και ιδιαίτερα των πολιτικών για την ευημερία των παιδιών. Γίνεται λοιπόν, αντιληπτό ότι χρειάζονται αναλυτικά στοιχεία και πληροφορίες για τις μονογονεϊκές οικογένειες, τα οποία θα αποτελέσουν πολύτιμο βοήθημα στη θεσμοθέτηση νομοθετικών πλαισίων, και έτσι στην παρούσα εργασία αποφασίσθηκε να γίνει η μελέτη της μονογονεϊκής οικογένειας και συγκεκριμένα της ύπαρξή της μέσα στην ελληνική κοινωνία: πόσες μονογονεϊκές οικογένειες υπάρχουν περίπου στην Ελλάδα, προσδιορισμός του φύλου του αρχηγού της μονογονεϊκής οικογένειας, πόσα παιδιά υπάρχουν σε αυτήν κατά μέσο όρο ιδιομορφίες καθώς και προβλήματα που συσχετίζονται μόνο με μονογονεϊκές οικογένειες, και παρόμοιες τέτοιες ερωτήσεις που αν μη τι άλλο θα υποστηρίξουν ή θα διορθώσουν τα μέχρι τώρα υπάρχοντα στοιχεία. Επίσης, πολύ σημαντική ερώτηση με την οποία ασχολείται η παρούσα μελέτη είναι η σκιαγράφηση της νοοτροπίας των αρχηγών των μονογονεϊκών οικογενειών: γνωρίζουν τις υπάρχουσες κοινωνικές παροχές και βοήθεια, τα διεκδικούν και κατά πόσο αυτές οι παροχές πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να παρέχουν ποιότητα και ασφάλεια ζωής; Επιπρόσθετα, κάτι που συνδέεται με τα προηγούμενα είναι αν διερευνηθεί αν στην Ελλάδα υπάρχει κοινωνικός αποκλεισμός των προσώπων που ανήκουν σε μονογονεϊκές οικογένειες ή απλά ο κόσμος συνειδητοποιεί τις αιτίες που αναγκάζουν κάποια πρόσωπα να επωμισθούν το ρόλο του μόνου γονέα, φυσικά με δεδομένο πάντα τον ορισμό του μόνου γονέα που δίνεται από τους νόμιμους φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιλαμβάνει και τους χήρους/ρες και τους διαζευγμένους/νες. Η μελέτη μας, που πραγματοποιήθηκε σε αστική περιοχή του δήμου Νέας Αλικαρνασσού στο νομό Ηρακλείου Κρήτης, και περιέλαβε 100 αρχηγούς μονογονεϊκών οικογενειών, αναδεικνύει πολλά νέα στοιχεία, συμφωνεί κατά πολύ με τα μέχρι τώρα δημοσιεύματα αλλά και καταρρίπτει κάποια. Συγκεκριμένα, όντως ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών είναι ανησυχητικά μεγάλος, όχι όμως με σαφήνεια και στατιστική εγκυρότητα καθορισμένος διότι η καταμέτρηση γίνεται εσφαλμένα πολύ συχνά αφού οι Δήμοι και οι Κοινότητες στις απογραφές δεν ακολουθούν πιστά τον ορισμό της μονογονεϊκής οικογένειας με αποτέλεσμα να προσθέτουν ή να μην υπολογίζουν περιπτώσεις. Ισχύει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό μόνων γονέων είναι γυναίκες, όμως ο λόγος που τις αναγκάζει να δημιουργήσουν μια οικογένεια μόνες, δεν είναι προφανής και αποτελεί μια καλή ερώτηση για μια προσεχή έρευνα. Οι περισσότεροι γονείς εκδηλώνουν καχυποψία στο να απαντήσουν απλές ερωτήσεις. Όμως βρέθηκε ότι ένα ανησυχητικά μεγάλο ποσοστό των μόνων γονέων δεν διεκδικούν τα επιδόματα και τις διευκολύνσεις που τους προσφέρονται, δεν κάνουν χρήση διευκολύνσεων και προνομίων. Πάρα πολλοί από αυτούς δεν γνωρίζουν για κάποια επιδόματα και προνόμια, και ένα επίσης μεγάλο ποσοστό δηλώνουν ότι δεν τα έχουν διεκδικήσει ποτέ, δυστυχώς ο λόγος δε διευκρινίσθηκε. Σχεδόν, όλοι οι μόνοι γονείς οι οποίοι δε στηρίζονται από τους συγγενείς τους, οικονομικά και ηθικά, νιώθουν ανασφάλεια και αβεβαιότητα για το μέλλον, ακόμα και αν είναι ασφαλισμένοι και αν δουλεύουν. Μάλιστα οι άνδρες βιώνουν περισσότερη ανασφάλεια, πράγμα που δηλώνει ότι στην Ελλάδα ο άνδρας αισθάνεται, πάντα, «προστάτης» της οικογένειας. Διαφορετικό αποτέλεσμα από τις μέχρι τώρα δημοσιεύσεις είναι ότι οι μόνοι γονείς δε βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό, και αν τον βιώνουν είναι με τη μορφή μη ευρέσεως εργασίας ή μη εργασιακής προαγωγής, πράγματα που όμως κάθε πολίτης βιώνει ο κάθε Έλληνας πολίτης. Ανησυχητικό, και όχι γνωστό σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δημοσιευμένα άρθρα, ήταν το ότι βρέθηκε ότι οι περισσότεροι μόνοι γονείς προτιμούν να συνταξιοδοτούνται πολύ νέοι, νεότεροι από ότι πρόβλεπε ο νόμος, παρά να διεκδικούν επιδόματα.
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
