Οι Ευαισθησίες των καταναλωτών για την ασφάλεια των τροφίμων και η ανησυχία για το περιβάλλον συνέβαλαν στην ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας τα τελευταία χρόνια. Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και ευρωστία στις αγροτικές οικονομίες συμβάλλοντας επίσης στη συντήρηση και τη βελτίωση των αγροτικών περιοχών. Τι είναι όμως βιολογική γεωργία; Τι θα πρέπει να προσέχει ο καταναλωτής βιολογικών προϊόντων; Ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται; Είναι ερωτήματα που πρόκειται να απαντηθούν στα επόμενα κεφάλαια. Ως βιολογική ή οικολογική γεωργία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την ήπια και φιλική προς το περιβάλλον γεωργία, που υλοποιείται χωρίς τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, ορμονών, αντιβιοτικών και συντηρητικών στα φυτά, τα ζώα και τα μεταποιημένα προϊόντα. Επιδίωξη είναι ο σεβασμός του περιβάλλοντος με χρήση ανανεώσιμων πόρων παραγωγής και η τελική προσφορά στον καταναλωτή βιολογικών προϊόντων, τα οποία είναι φυσικά και υγιεινά, φρέσκα και γευστικά. Η βιολογική γεωργία απαγορεύει τα συνθετικά λιπάσματα και τις χημικές φυτοπροστατευτικές ουσίες, καθώς και τις αυξητικές ορμόνες και τα αντιβιοτικά στα ζώα (τα οποία δε χρησιμοποιούνται ούτως η άλλως στην Ε.Ε.) και συνεπώς δεν υπάρχει το ρίσκο διαφυγής τους στο αγρόκτημα και στη συνέχεια στους υδροφόρους ορίζοντες. Τα βιολογικά προϊόντα μπορούν από τη μια να ικανοποιούν την αναζήτηση του καταναλωτή για αυθεντικά, υψηλής ποιότητας και ασφαλή τρόφιμα και από την άλλη προσφέρουν μια προστιθέμενη αξία στον παραγωγό - βιοκαλλιεργητή. Η ετήσια ανάπτυξη της αγοράς των βιολογικών προϊόντων κυμαίνεται μεταξύ 10-15%. Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία ευρωπαϊκής μελέτης για τη βιολογική παραγωγή και κατανάλωση, με τη μελέτη η αγορά των βιολογικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 43% (25,5 δισεκατομμύρια ευρώ) μεταξύ των ετών 2002 και 2005. Η ίδια μελέτη, επίσης, παρουσιάζει πωλήσεις αξίας περίπου 32,9 δισεκατομμυρίων ευρώ για το 2008. Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και ευρωστία στις αγροτικές οικονομίες, συμβάλλοντας επίσης στη συντήρηση και τη βελτίωση των αγροτικών περιοχών Αποτελεί λοιπόν για τη χώρα μας μοναδική ευκαιρία να επανεξετάσει την αγροτική της πολιτική και να στρέψει τους παραγωγούς στην παραγωγή ποιοτικών προϊόντων με προστιθέμενη αξία για τον αγρότη, αλλά και το περιβάλλον και την υγεία του τελικού καταναλωτή. Η Βιολογική γεωργία σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. διέπεται από το ίδιο θεσμικό πλαίσιο. Η ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία ο κανονισμός (ΕΕ 2092/91) θα αντικατασταθεί με ένα νέο κανονισμό που αποτελείται από τα ακόλουθα τρία μέρη: Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 834/2007 - Τις αρχές της Βιολογικής Γεωργίας και του νομικού πλαισίου για τους κανόνες εφαρμογής Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 889/2008 - Εκτελεστικούς Κανόνες Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1235/2008 - Κανόνες Εισαγωγής Όλες οι επιχειρήσεις που θέλουν να εμπλακούν στην παραγωγή των βιολογικών προϊόντων (από το χωράφι και τη φάρμα μέχρι το ράφι και τον πάγκο της λαϊκής αγοράς) θα πρέπει να ακολουθούν τους κανόνες παραγωγής και παρασκευής που απαιτεί η συγκεκριμένη νομοθεσία. Το αυστηρό θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει εγγυάται στους καταναλωτές ότι όλες οι επιχειρήσεις που παράγουν βιολογικά προϊόντα επιθεωρούνται τακτικά από τους Οργανισμούς Ελέγχου και Πιστοποίησης καθώς και τους αρμόδιους κρατικούς φορείς (υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ΟΠΕΓΕΠ, ΕΦΕΤ, ΕΣΥΔ). Ο κανονισμός 834/2007 είναι μια γενική ρύθμιση-πλαίσιο που καθορίζει τις κοινές αρχές και στόχους όσον αφορά τις εγκαταστάσεις, της κτηνοτροφίας, της υδατοκαλλιέργειας και της παραγωγής, η συλλογή άγριων φυτών και φυκιών, κανόνες για τη μετατροπή και επεξεργασία συμπληρωμάτων διατροφής, παραγωγή τροφίμων, οίνου, των ζωοτροφών και βιολογικής μαγιάς. Ωστόσο, η εναρμόνιση των κανόνων επεξεργασίας του οίνου και της υδατοκαλλιέργειας θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο, έτσι ώστε να καθοριστούν οι λεπτομέρειες εφαρμογής θα καθοριστεί σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Οι βασικές τεχνικές προδιαγραφές για τη βιολογική γεωργία και τη μεταποίηση θα παραμείνουν οι ίδιες, αλλά υπάρχουν διάφορες αλλαγές στη νέα νομοθεσία, σε σχέση με τον Καν. 2092/91 όπως: - Η περιγραφή των στόχων και των αρχών της βιολογική παραγωγή έχει συμπεριληφθεί στη νέα νομοθεσία για πρώτη φορά. - Το πεδίο εφαρμογής της βιολογικής παραγωγής έχει επεκταθεί ώστε να καλύψει την υδατοκαλλιέργεια, τον οίνο, τα φύκη και τη μαγιά. - Υπάρχει μια σειρά κριτηρίων για την έγκριση σε νέες εισροές (ο σημερινός κατάλογος των εγκεκριμένων φυτοφαρμάκων παραμένει, αλλά θα πρέπει να αναθεωρηθεί κατά τα νέα κριτήρια). - Περιλαμβάνονται για πρώτη φορά οι αρχές για τα τρόφιμα και την επεξεργασία των ζωοτροφών, η οποία θα οδηγήσει σε επανεξέταση κατά πόσο τα βιολογικά τρόφιμα και οι ζωοτροφές μπορούν να επεξεργαστούν ή δεν είναι δυνατή η επεξεργασία τους. Σύμφωνα με το νέο κανονισμό, η χρήση λογότυπου καθίσταται υποχρεωτική για τα προσυσκευασμένα βιολογικά τρόφιμα που παράγονται στην ΕΕ από Ιούλιο 2010 .Για οποιαδήποτε βιολογικά προϊόντα (προσυσκευασμένα και μη προσυσκευασμένα) που εισάγονται από τρίτες χώρες, η χρήση του λογότυπου της ΕΕ είναι προαιρετική. Για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας Καταρχάς πρέπει να μειωθεί η γραφειοκρατία τόσο στην εφαρμογή του κανονισμού 834/07, όσο και του 1257/99. α) Επιβάλλεται η βελτίωση του συστήματος επιτήρησης τόσο των βιοκαλλιεργητών όσο και των φορέων πιστοποίησης. β) Να δημιουργηθεί κατεύθυνση βιολογικής γεωργίας στις γεωπονικές σχολές της πατρίδας μας. γ) Να εφαρμοσθούν προγράμματα εκπαίδευσης τόσο των γεωτεχνικών όσο και των βιοκαλλιεργειών προκειμένου να μάθουν στη πράξη την τέχνη της καλλιέργειας βιολογικών προϊόντων. δ) Δημιουργία πειραματικών αγροκτημάτων (όπως στο Ισραήλ) με τις βασικές καλλιέργειες της χώρας. ε) Στήριξη και προώθηση των βιολογικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές. Οι Ευαισθησίες των καταναλωτών για την ασφάλεια των τροφίμων και η ανησυχία για το περιβάλλον συνέβαλαν στην ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας τα τελευταία χρόνια. Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και ευρωστία στις αγροτικές οικονομίες συμβάλλοντας επίσης στη συντήρηση και τη βελτίωση των αγροτικών περιοχών. Τι είναι όμως βιολογική γεωργία; Τι θα πρέπει να προσέχει ο καταναλωτής βιολογικών προϊόντων; Ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται; Είναι ερωτήματα που πρόκειται να απαντηθούν στα επόμενα κεφάλαια. Ως βιολογική ή οικολογική γεωργία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την ήπια και φιλική προς το περιβάλλον γεωργία, που υλοποιείται χωρίς τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, ορμονών, αντιβιοτικών και συντηρητικών στα φυτά, τα ζώα και τα μεταποιημένα προϊόντα. Επιδίωξη είναι ο σεβασμός του περιβάλλοντος με χρήση ανανεώσιμων πόρων παραγωγής και η τελική προσφορά στον καταναλωτή βιολογικών προϊόντων, τα οποία είναι φυσικά και υγιεινά, φρέσκα και γευστικά. Η βιολογική γεωργία απαγορεύει τα συνθετικά λιπάσματα και τις χημικές φυτοπροστατευτικές ουσίες, καθώς και τις αυξητικές ορμόνες και τα αντιβιοτικά στα ζώα (τα οποία δε χρησιμοποιούνται ούτως η άλλως στην Ε.Ε.) και συνεπώς δεν υπάρχει το ρίσκο διαφυγής τους στο αγρόκτημα και στη συνέχεια στους υδροφόρους ορίζοντες. Τα βιολογικά προϊόντα μπορούν από τη μια να ικανοποιούν την αναζήτηση του καταναλωτή για αυθεντικά, υψηλής ποιότητας και ασφαλή τρόφιμα και από την άλλη προσφέρουν μια προστιθέμενη αξία στον παραγωγό - βιοκαλλιεργητή. Η ετήσια ανάπτυξη της αγοράς των βιολογικών προϊόντων κυμαίνεται μεταξύ 10-15%. Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία ευρωπαϊκής μελέτης για τη βιολογική παραγωγή και κατανάλωση, με τη μελέτη η αγορά των βιολογικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 43% (25,5 δισεκατομμύρια ευρώ) μεταξύ των ετών 2002 και 2005. Η ίδια μελέτη, επίσης, παρουσιάζει πωλήσεις αξίας περίπου 32,9 δισεκατομμυρίων ευρώ για το 2008. Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και ευρωστία στις αγροτικές οικονομίες, συμβάλλοντας επίσης στη συντήρηση και τη βελτίωση των αγροτικών περιοχών Αποτελεί λοιπόν για τη χώρα μας μοναδική ευκαιρία να επανεξετάσει την αγροτική της πολιτική και να στρέψει τους παραγωγούς στην παραγωγή ποιοτικών προϊόντων με προστιθέμενη αξία για τον αγρότη, αλλά και το περιβάλλον και την υγεία του τελικού καταναλωτή. Η Βιολογική γεωργία σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. διέπεται από το ίδιο θεσμικό πλαίσιο. Η ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία ο κανονισμός (ΕΕ 2092/91) θα αντικατασταθεί με ένα νέο κανονισμό που αποτελείται από τα ακόλουθα τρία μέρη: Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 834/2007 - Τις αρχές της Βιολογικής Γεωργίας και του νομικού πλαισίου για τους κανόνες εφαρμογής Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 889/2008 - Εκτελεστικούς Κανόνες Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1235/2008 - Κανόνες Εισαγωγής Όλες οι επιχειρήσεις που θέλουν να εμπλακούν στην παραγωγή των βιολογικών προϊόντων (από το χωράφι και τη φάρμα μέχρι το ράφι και τον πάγκο της λαϊκής αγοράς) θα πρέπει να ακολουθούν τους κανόνες παραγωγής και παρασκευής που απαιτεί η συγκεκριμένη νομοθεσία. Το αυστηρό θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει εγγυάται στους καταναλωτές ότι όλες οι επιχειρήσεις που παράγουν βιολογικά προϊόντα επιθεωρούνται τακτικά από τους Οργανισμούς Ελέγχου και Πιστοποίησης καθώς και τους αρμόδιους κρατικούς φορείς (υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ΟΠΕΓΕΠ, ΕΦΕΤ, ΕΣΥΔ). Ο κανονισμός 834/2007 είναι μια γενική ρύθμιση-πλαίσιο που καθορίζει τις κοινές αρχές και στόχους όσον αφορά τις εγκαταστάσεις, της κτηνοτροφίας, της υδατοκαλλιέργειας και της παραγωγής, η συλλογή άγριων φυτών και φυκιών, κανόνες για τη μετατροπή και επεξεργασία συμπληρωμάτων διατροφής, παραγωγή τροφίμων, οίνου, των ζωοτροφών και βιολογικής μαγιάς. Ωστόσο, η εναρμόνιση των κανόνων επεξεργασίας του οίνου και της υδατοκαλλιέργειας θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο, έτσι ώστε να καθοριστούν οι λεπτομέρειες εφαρμογής θα καθοριστεί σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Οι βασικές τεχνικές προδιαγραφές για τη βιολογική γεωργία και τη μεταποίηση θα παραμείνουν οι ίδιες, αλλά υπάρχουν διάφορες αλλαγές στη νέα νομοθεσία, σε σχέση με τον Καν. 2092/91 όπως: - Η περιγραφή των στόχων και των αρχών της βιολογική παραγωγή έχει συμπεριληφθεί στη νέα νομοθεσία για πρώτη φορά. - Το πεδίο εφαρμογής της βιολογικής παραγωγής έχει επεκταθεί ώστε να καλύψει την υδατοκαλλιέργεια, τον οίνο, τα φύκη και τη μαγιά. - Υπάρχει μια σειρά κριτηρίων για την έγκριση σε νέες εισροές (ο σημερινός κατάλογος των εγκεκριμένων φυτοφαρμάκων παραμένει, αλλά θα πρέπει να αναθεωρηθεί κατά τα νέα κριτήρια). - Περιλαμβάνονται για πρώτη φορά οι αρχές για τα τρόφιμα και την επεξεργασία των ζωοτροφών, η οποία θα οδηγήσει σε επανεξέταση κατά πόσο τα βιολογικά τρόφιμα και οι ζωοτροφές μπορούν να επεξεργαστούν ή δεν είναι δυνατή η επεξεργασία τους. Σύμφωνα με το νέο κανονισμό, η χρήση λογότυπου καθίσταται υποχρεωτική για τα προσυσκευασμένα βιολογικά τρόφιμα που παράγονται στην ΕΕ από Ιούλιο 2010 .Για οποιαδήποτε βιολογικά προϊόντα (προσυσκευασμένα και μη προσυσκευασμένα) που εισάγονται από τρίτες χώρες, η χρήση του λογότυπου της ΕΕ είναι προαιρετική . Για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας Καταρχάς πρέπει να μειωθεί η γραφειοκρατία τόσο στην εφαρμογή του κανονισμού 834/07, όσο και του 1257/99. α) Επιβάλλεται η βελτίωση του συστήματος επιτήρησης τόσο των βιοκαλλιεργητών όσο και των φορέων πιστοποίησης. β) Να δημιουργηθεί κατεύθυνση βιολογικής γεωργίας στις γεωπονικές σχολές της πατρίδας μας. γ) Να εφαρμοσθούν προγράμματα εκπαίδευσης τόσο των γεωτεχνικών όσο και των βιοκαλλιεργειών προκειμένου να μάθουν στη πράξη την τέχνη της καλλιέργειας βιολογικών προϊόντων. δ) Δημιουργία πειραματικών αγροκτημάτων (όπως στο Ισραήλ) με τις βασικές καλλιέργειες της χώρας. ε) Στήριξη και προώθηση των βιολογικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές.
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
