Διαστάσεις χωρικού συλλογισμού στα προγράμματα σπουδών μαθηματικών και φυσικών επιστημών
(EL)
Γκουγκουμάτη, Μαρία
aegean
Από τις αρχές του 20ου αιώνα, πολλοί ψυχολόγοι και αργότερα ερευνητές της Διδακτικής των Μαθηματικών, προσπάθησαν να ορίσουν τον χωρικό συλλογισμό και να ονομάσουν παράγοντες που τον αποτελούν. Η ανάλυση των χωρικών παραγόντων από τον εκάστοτε ερευνητή εμφανίζει μια ποικιλομορφία η οποία υποδηλώνει την πολυδιάστατη φύση του. Τα τελευταία χρόνια, η έννοια του χωρικού συλλογισμού βρίσκεται στο επίκεντρο των ερευνητικών εργασιών. Έχει διαπιστωθεί πως βοηθά τους μαθητές στην κατανόηση πολλών μαθηματικών εννοιών και αποτελεί βασική δεξιότητα που καλούνται να διαθέτουν οι μαθητές για τον 21ο αιώνα (χωρικός εγραμματισμός). Μέσα από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση διαπιστώθηκε η ποικιλία ορισμών καθώς και ανάλυσης παραγόντων για τον χωρικό συλλογισμό. Τα αποτελέσματα της βιβλιογραφικής ανασκόπησης εικονοποιήθηκαν σε ένα συγκεντρωτικό πίνακα προκειμένου να φανεί το εύρος της ανάλυσης των χωρικών παραγόντων. Ωστόσο έγινε φανερό πως πολύ συχνή είναι η ύπαρξη χωρικών παραγόντων σε πληθώρα ορισμών, αυτών της χωρικής οπτικοποίησης (spatial visualization), του χωρικού προσανατολισμού (spatial orientation) και της αντίληψης του χώρου (spatial perception). Διαπιστώθηκαν και καταγράφηκαν ακόμη, ερευνητικά δεδομένα για τις ικανότητες των παιδιών σε έργα που απαιτούν χωρικό συλλογισμό. Δεδομένης λοιπόν της αυξανόμενης σημασίας που δίνεται, σκοπό της παρούσας εργασίας αποτελεί η ανάδειξη των διαστάσεων του χωρικού συλλογισμού στα ισχύοντα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ, 2003) καθώς και στα προτεινόμενα Προγράμματα Σπουδών (ΠΣ, 2011) για τα γνωστικά αντικείμενα των Μαθηματικών, της Μελέτης Περιβάλλοντος και της Γεωγραφίας στο οποία ενυπάρχουν διδακτικοί στόχοι που αφορούν τον χωρικό συλλογισμό. Διαπιστώθηκε πως στα ισχύοντα ΑΠΣ οι στόχοι αυτοί είναι πολύ λίγοι, χωρίς οργανωμένη προσέγγιση. Συγκεκριμένα, ο χωρικός προσανατολισμός εμφανίζεται στα δύο από τα τρία γνωστικά αντικείμενα, η αντίληψη του χώρου προσεγγίζεται στο μάθημμάθημα της Μελέτης του Περιβάλλοντος και για τη χωρική οπτικοποίηση δε γίνεται καμία αναφορά. Αντίθετα στα προτεινόμενα ΠΣ φαίνεται να λαμβάνονται υπόψη σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα για τον χωρικό συλλογισμό. Έτσι, ο χωρικός προσανατολισμός και η αντίληψη του χώρου εμφανίζονται και στα τρια γνωστικά αντικείμενα και η χωρική οπτικοποίηση προσεγγίζεται συστηματικά στο μάθημα των Μαθηματικών, σε όλες τις τάξεις του δημοτικού.
