Στάσεις των εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της κατανόησης και παραγωγής λόγου στο δημοτικό υπό το πρίσμα του κριτικού γραμματισμού και διδακτικές προτάσεις με βάση τους πολυγραμματισμούς
Στάσεις των εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της κατανόησης και παραγωγής λόγου στο δημοτικό υπό το πρίσμα του κριτικού γραμματισμού και διδακτικές προτάσεις με βάση τους πολυγραμματισμούς
Εισαγωγή 9
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ 11
1. Διδακτικές προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της γλώσσας στο δημοτικό 12
1.1 Επικοινωνιακή-κειμενοκεντρική προσέγγιση 12
1.2 Κριτικός Γραμματισμός 13
1.3 Πολυγραμματισμοί 17
2. Η Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση 21
2.1 Τα Προγράμματα Σπουδών της Νεοελληνικής Γλώσσας στο δημοτικό 21
2.2 Ο Κριτικός Γραμματισμός και οι Πολυγραμματισμοί στα Προγράμματα Σπουδών 24
3. Η ανάπτυξη των παραγωγικών και προσληπτικών δεξιοτήτων των μαθητών/τριών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση 26
3.1. Η αναγνωστική ικανότητα και η κατανόηση λόγου 26
3.2 Η παραγωγή γραπτού λόγου 30
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ 32
4. Η υλοποίηση της έρευνας 32
4.1 Σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα 32
4.2 Μεθοδολογία έρευνας 34
4.2.1 Είδος ερευνητικής μεθόδου 34
4.2.2 Τεχνική συλλογής δεδομένων 34
4.2.2.1 Δομημένη συνέντευξη 35
4.2.2.2 Πρωτόκολλο συνέντευξης 35
4.3 Δείγμα 39
4.4 Εφαρμογή της έρευνας 41
4.5 Ανάλυση ερευνητικών δεδομένων 41
5. Διδακτική πρόταση 65
5.1 Σχεδιασμός δραστηριοτήτων σύμφωνα με το μοντέλο των Πολυγραμματισμών 65
Συμπεράσματα 78
Περιορισμοί και προτάσεις για μελλοντική έρευνα 88
Βιβλιογραφικές αναφορές 91
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι 105
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ 170
Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται σε μια από τις πιο καινοτόμους κατευθύνσεις στη διδακτική του γλωσσικού μαθήματος, τον κριτικό γραμματισμό. Σκοπός της έρευνας είναι η διερεύνηση των απόψεων των εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά με την εφαρμογή του κριτικού γραμματισμού κατά τη διδασκαλία τόσο της κατανόησης όσο και της παραγωγής γραπτού λόγου στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας. Για την υλοποίηση της έρευνας θα εφαρμοστεί η ποιοτική μέθοδος και ως καταλληλότερο ερευνητικό εργαλείο συλλογής των δεδομένων θα αξιοποιηθεί η προσωπική ημιδομημένη συνέντευξη με τη χορήγηση ερωτηματολογίου. Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων/ουσών επικεντρώνονται στον εντοπισμό των διδακτικών πρακτικών που βασίζονται στις αρχές του κριτικού γραμματισμού κατά τη διδασκαλία της αναγνωστικής κατανόησης και της παραγωγής γραπτού λόγου στα πλαίσια του γλωσσικού μαθήματος, στα χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου των μαθητών/τριών που έχουν εξασκηθεί στον κριτικό αναστοχασμό κειμένων και στις προτάσεις εφαρμογής του κριτικού γραμματισμού στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας των δυο τελευταίων τάξεων του δημοτικού σχολείου. Η ανάλυση και ο σχολιασμός των απαντήσεων έγινε σε συνάρτηση με τη σύγχρονη βιβλιογραφία και τα νέα Προγράμματα Σπουδών (2021). Οι συμμετέχοντες/ουσες έδειξαν πρόθυμοι/ες να εφαρμόσουν αρχές του κριτικού γραμματισμού στο γλωσσικό μάθημα, όμως, ο χρόνος και ο όγκος της ύλης δεν είναι με το μέρος τους. Φάνηκε ότι δύσκολα εντάσσουν υλικό στη διδασκαλία τους πέρα από αυτό των σχολικών εγχειριδίων, ενώ η χρήση τεχνολογιών και οπτικοακουστικών μέσων υιοθετείται κυρίως από τους/τις νεότερους/ες εκπαιδευτικούς. Στη συνέχεια, λαμβάνοντας υπόψιν τις προτάσεις των συμμετεχόντων/ουσών, παρατίθεται διδακτική πρόταση για την παιδική παχυσαρκία και τον επίκαιρο όρο body-shaming η οποία σχεδιάζεται με βάση τους στόχους του νέου Προγράμματος Σπουδών για τη Νεοελληνική Γλώσσα και είναι διατυπωμένη στο πλαίσιο του μοντέλου των πολυγραμματισμών με σκοπό την παρουσίαση τρόπων αξιοποίησης της παιδαγωγικής των πολυγραμματισμών στις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού και την κοινωνική ευαισθητοποίηση πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Η διδασκαλία δομήθηκε με βάση τα τέσσερα στάδια του μοντέλου των πολυγραμματισμών (Τοποθετημένη πρακτική, Ανοικτή διδασκαλία, Κριτική πλαισίωση, Μετασχηματισμένη μάθηση) και αξιοποιήθηκαν δυο ειδησεογραφικά άρθρα, -ένα ελληνικό κι ένα ιταλικό μεταφρασμένο στα ελληνικά-, καθώς και πολυτροπικά κείμενα: αφίσες, σκίτσα και βίντεο. Συμπερασματικά, οι ευκαιρίες καλλιέργειας κριτικού γραμματισμού των μαθητών/τριών εντός της σχολικής τάξης εξαρτώνται από την προσωπικότητα και τις προθέσεις των εκπαιδευτικών. Η εφαρμογή του κριτικού γραμματισμού και των πολυγραμματισμών στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας του δημοτικού κατέστη εφικτή τόσο σύμφωνα με τις απαντήσεις των εκπαιδευτικών όσο και με βάση τη διδακτική πρόταση που δημιουργήθηκε.
University of the Aegena
