δείτε την πρωτότυπη σελίδα τεκμηρίου στον ιστότοπο του αποθετηρίου του φορέα για περισσότερες πληροφορίες και για να δείτε όλα τα ψηφιακά αρχεία του τεκμηρίου*
Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Σχολή Κοινωνικών Επιστημών. Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας.
(EL)
Το θέμα της εργασίας διαπραγματεύεται την θεωρία ότι το σώμα αποτελεί μια πολιτισμικά κατασκευασμένη έννοια μέσα από τις χρήσεις, τις σημασίες και τους συμβολισμούς της πρακτικής του τατουάζ στις δυτικές κοινωνίες και ειδικότερα στην Ελλάδα. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, αφορά ανθρωπολογικές έρευνες που αποβλέπουν στην πρακτική του τατουάζ σε δυτικές κοινωνίες και μη, σε συνδυασμό με την επιτόπια έρευνα και τη μέθοδο των συνεντεύξεων σε δύο στούντιο δερματοστιξίας. Η τεχνική του τατουάζ εμφανίζεται σε διαφορετικούς πολιτισμούς, σε διάφορα μέρη του κόσμου εδώ και πολλά χρόνια και παρόλο που οι τεχνικές διαφοροποιήθηκαν, η δερματοστιξία ήταν και παραμένει άμεσα συνδεμένη με κοινωνικές διεργασίες και συμβολισμούς. Οι πιο γνωστοί πολιτισμοί είναι αυτοί της Πολυνησίας από όπου προήλθε η λέξη τατουάζ, της Σαμόα και οι Μαορί της Ν. Ζηλανδίας. Η τεχνική έφτασε στη Δύση με τους θαλασσοπόρους. Το τατουάζ λαμβάνει διαφορετικούς συμβολισμούς στις μη δυτικές και δυτικές κοινωνίες. Τα φυλετικά τατουάζ παίρνουν περισσότερο τιμητική σημασία και η πρακτική συνδέεται με την κοινωνική οργάνωση και την ιεραρχία. Οι Δυτικές πρακτικές τατουάζ λαμβάνουν στιγματική σημασία και αφορούν περισσότερο τον ψυχισμό του ατόμου. Η μετάβαση απ’ την χρήση της ως στίγμα, στην πολιτισμική της αναγνώριση ως μορφή τέχνης ήταν δύσκολη λόγω των κοινωνικών συνθηκών που επικρατούσαν κάθε φορά. Για τους ανθρωπολόγους, το χαραγμένο σώμα αποτελεί σημάδι ταυτότητας εμπεριέχοντας συμβολισμούς που αφορούν τη σεξουαλικότητα, το φύλο, την κοινωνική θέση και την διαμόρφωση της ταυτότητας τόσο στις μη δυτικές όσο και δυτικές κοινωνίες. Η συζήτηση για το τατουάζ παραπέμπει στη θεωρητική επανεξέταση του σώματος. Το σώμα γίνεται αντιληπτό ως μια κοινωνικά και ιστορικά συγκροτημένη οντότητα και προσεγγίζεται ως μέσο με το οποίο το υποκείμενο μπορεί να διερευνήσει την ταυτότητά του, ν’ αμφισβητήσει τα κυρίαρχα πρότυπα ταυτότητας, καθώς μετατρέπεται σε ενεργό δρώντα εαυτό ικανό να παρέμβει στο σώμα του σύμφωνα με τις δικές του επιλογές, υπερβαίνοντας τις προδιαγραφές ως προς την κοινωνική τάξη, το φύλο και τα κριτήρια αισθητικής. Έτσι, η αναγνώριση της ενεργητικής συμμετοχής του υποκειμένου, συνδεδεμένη με ζητήματα ενδυνάμωσης και ελέγχου, θέτει υπό αμφισβήτηση την προσέγγιση των εναλλακτικών πρακτικών τροποποίησης όπως το τατουάζ και συμβάλλει στην ανασυγκρότηση υποκειμενικοτήτων, υπογραμμίζοντας το ρευστό και μεταβαλλόμενο χαρακτήρα του σώματος και του εαυτού μαρτυρώντας τη σωματοποίηση εναλλακτικών αξιών και κοινωνικών προτύπων. Μολονότι πολλές φορές είναι αποτέλεσμα προσωπικής επιλογής, όμως συσχετίζεται και με τα κοινωνικά συμφραζόμενα. Κάθε μορφή τροποποίησης ακόμα και από προσωπική επιλογή, θέτει το άτομο και το σώμα του σε νέες σχέσεις εξουσίας με βάση τη σεξουαλικότητα, το φύλο και την κοινωνική τάξη με αποτέλεσμα ο έλεγχος πάνω στο σώμα και η νέα ταυτότητα να δείχνει απαλλαγμένη απ’ τα κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα αλλά η ανάκτηση του ελέγχου πάνω στο σώμα επιτελείται ξανά μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά και κοινωνικά όρια. Το τατουάζ φαίνεται να είναι μέρος της διαδικασίας του στολισμού του σώματος που χρησιμεύει στο να αποκαλύψει ή ν’ αποκρύψει μέρη του σώματος και έτσι ο εαυτός εκτίθεται σε κοινή θέα χωρίς να συμπίπτει πάντοτε με τις προθέσεις του ατόμου που καταφεύγει σε πρακτικές τροποποίησης του σώματος. Η εθνογραφική έρευνα συμπεριλαμβάνει την επιτόπια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε στούντιο δερματοστιξίας στη Μυτιλήνη και τη Ρόδο και τις συνεντεύξεις από 16 άτομα διαφορετικής ηλικίας και φύλου. Οι συνεντεύξεις περιλαμβάνουν τις αφηγήσεις των ιδιοκτητών για την απόφασή τους ν’ ασχοληθούν με την τεχνική τατουάζ και ν’ ανοίξουν τέτοιο μαγαζί, τους λόγους που οδήγησαν τα συγκεκριμένα άτομα να κάνουν τατουάζ, με ποια κριτήρια οι συνομιλητές/ήτριες μου επέλεξαν το σχέδιο που θα χαράξουν και ποιους συμβολισμούς έπαιρνε το συγκεκριμένο σχέδιο γι’ αυτούς. Εν κατακλείδι, το τατουάζ ως μορφή τροποποίησης του σώματος διακρίνεται από ποικίλες αμφισημίες. Το δέρμα φαίνεται να λειτουργεί ατομικά αλλά και κοινωνικά αφού γίνεται ένα σημείο το οποίο φέρνει σε επαφή το ατομικό σώμα με τον κόσμο. Γι’ αυτό το τατουάζ αποτελεί μια ακόμα πρακτική που δεν προσλαμβάνει νόημα από μόνη της αλλά πρέπει να προσεγγίζεται και ν’ αναλύεται μέσα στο πλαίσιο των διαφορετικών κοινωνικό-πολιτικών συνθηκών που ισχύουν κάθε φορά.
*Η εύρυθμη και αδιάλειπτη λειτουργία των διαδικτυακών διευθύνσεων των συλλογών (ψηφιακό αρχείο, καρτέλα τεκμηρίου στο αποθετήριο) είναι αποκλειστική ευθύνη των αντίστοιχων Φορέων περιεχομένου.
Βοηθείστε μας να κάνουμε καλύτερο το OpenArchives.gr.
