Τα αρδευτικά δίκτυα αποτελούν πόρους κοινής δεξαμενής καθώς χαρακτηρίζονται από διαιρετότητα και από δυσκολία αποκλεισμού. Σύμφωνα με την παραδοσιακή οικονομική θεωρία, η απουσία ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων σε συνδυασμό με την εγωιστική φύση του ανθρώπου μπορούν να οδηγήσουν στην εξάντληση των πόρων κοινής δεξαμενής, μια κατάσταση που ο Hardin το 1968 χαρακτήρισε ως «τραγωδία των κοινών». Παρόλα αυτά, ένας σημαντικός αριθμός μελετών στη διεθνή βιβλιογραφία, αμφισβητεί αυτές τις δυσοίωνες προβλέψεις και υποστηρίζει πως ομάδες με κοινό συμφέρον, αντιλαμβάνονται την αλληλεξάρτηση των μελών τους και επενδύουν στη θέσπιση κανόνων που αντέχουν στο χρόνο που διασφαλίζουν υψηλή απόδοση και τη βιώσιμη διαχείριση του πόρου. Το θεωρητικό πλαίσιο της Θεσμικής Ανάλυσης και Ανάπτυξης, που χρησιμοποιείται ευρέως στη μελέτη πόρων κοινής δεξαμενής, έπαιξε καθοδηγητικό ρόλο στην οργάνωση της παρούσας μελέτης. Αρχικά παρουσιάζεται η εμπειρική ανάλυση που διεξήχθηκε σε χωριά της Ευρυτανίας. Τα αποτελέσματα δείχνουν πως οι τοπικές κοινότητες είχαν καταφέρει να διαχειρίζονται από μόνες τους τον πόρο δημιουργώντας μακροχρόνιους θεσμούς που απέτρεπαν την υπεράντληση του πόρου και εσωτερικές προστριβές. Επίσης διεξήχθηκε οικονομικό πείραμα που είχε στόχο να προσομοιώσει την αλληλεπίδραση και την πιθανότητα συνεργασίας μεταξύ των χρηστών ενός αρδευτικού συστήματος υπόγειου υδροφορέα. Στο πείραμα μια κανονικοποιημένη εξίσωση προσδιορίζει το κέρδος κάθε ιδιοκτήτη γεώτρησης συναρτήσει της δικής του ενέργειας, των ενεργειών των υπολοίπων και των υδρολογικών συνθηκών. Η προσπάθεια των χρηστών για μεγιστοποίησή του κέρδους τους προκαλεί ισχυρό ανταγωνισμό μεταξύ τους. Παρόλα αυτά η εισαγωγή των στοιχείων της επικοινωνίας και της τιμωρίας μεταξύ των χρηστών οδηγεί σε συνεργατική συμπεριφορά και στην επίτευξη χαμηλότερων επιπέδων άντλησης κοντά στη βέλτιστη κοινωνικά άντληση.Στο τέλος παρουσιάζονται μοντέλα βασισμένα σε πράκτορες. Τα μοντέλα που προσομοίωναν τη βασική αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών ενός υπόγειου υδροφορέα ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στη σύγκριση με το οικονομικό πείραμα σε μια σειρά μεταβλητών. Με πολυ-πληθυσμιακό γενετικό αλγόριθμο και τη χρησιμοποίηση στοιχείων της γνωστικής ψυχολογίας επιτεύχθηκε επίσης η προσομοίωση της συμπεριφοράς των χρηστών του υπόγειου υδροφορέα μετά από επικοινωνία. Με τη χρησιμοποίηση μονο-πληθυσμιακού γενετικού αλγορίθμου ένας αριθμός πρακτόρων θεωρήθηκε πως πραγματοποιεί αλτρουιστικές ενέργειες πραγματοποιώντας αντλήσεις ίσες με τη βέλτιστη κοινωνικά λύση. Αποδεικνύεται πως η επίδραση αλτρουιστικών ενεργειών στη συμπεριφορά των άλλων στο συνολικό οικονομικό κέρδος είναι σημαντική.
Irrigation systems are common pool resources since they are characterized by both difficulty of exclusion and high subtractability. Traditional economic theory argues that the absence of property rights and the selfish nature of mankind can lead to the exhaustion of common pool resources, which Hardin in 1968 defined as the “tragedy of the commons”. However, a significant number of publications found in bibliography, challenges these ominous predictions. These studies demonstrate that people with common interest, perceive the degree of their interdependence and contract durable agreements that ensure both high performance and sustainable management of the resource. The Institutional Analysis and Development framework which is widely used for studying common pool resources played a leading role in the organization of this study. At first a case study research which was conducted in villages of Euritania is presented. The results of the research indicate that local communities managed to self-govern irrigation systems by creating long lasting institutions, which successfully avoided water resources overexploitation and internal conflicts.An economic experiment, which aimed at the modeling of the interaction between users of an underground aquifer and the possibility of collaboration among them, also took place. In the experiment a normalized equation defined the outcome for the user of a single well, as a function of his and the other users’ pumping rate as well as the hydrological conditions. A highly competitive attitude is assumed to guide the behavior of each user in the perspective of maximizing one’s profit. Nevertheless the results showed that introducing the components of communication and sanctions among the users lead to a cooperative attitude and to the achievement of lower pumping rates, close to the optimal social solution. Finally, agent-based models are presented. The models simulating the baseline interaction between the users of an underground aquifer responded successfully to a comparison with the economic experiment at a set of variables. The simulation of the users’ behaviour after a communication session, using elements of cognitive psychology, was also accomplished by a multi-population genetic algorithm. Using a single-population algorithm a number of agents were assumed to follow an altruistic behaviour i.e. with pumping rates equal to the optimal social solution. It is demonstrated that the influence of the altruist actions on the behavior of others as well as the total economic benefit is quite important.
National Documentation Centre (EKT)
