BACKGROUND: Assessment of liver fibrosis is a significant parameter for the overall clinical assessment of liver diseases given that the development of histologically proven liver fibrosis determines prognosis in diseases concerned. AIM: The assessment of liver fibrosis in chronic inflammatory liver diseases through non invasive serological markers and imaging techniques of liver fibrosis and the comparison of the results with the histological evaluation of liver biopsy specimens in order to find the most accurate non invasive method or the most efficient combination of them.PATIENTS-METHODS: 80 patients with chronic liver diseases were included in this study. In all patients blood serum was obtained, body and demographic characteristics were recorded, transient elastography (TE) was performed and finally liver specimen was obtained through liver biopsy. In addition, in 77 patients FΤ was done and 18 NAFLD patients underwent DWI.RESULTS: The diagnostic accuracy of TE, APRI and FT in patients with CHB for fibrosis stage F≥2 was 0,75, 0,69 and 0,83 respectively and for fibrosis stage F≥3 was 0,84, 0,74 and 0,6 respectively. The diagnostic accuracy of TE, APRI and FT in patients with NAFLDΗ for fibrosis stage F≥2 was 0,95, 0,90 and 0,86 respectively and for fibrosis stage F≥3 was 0,94, 0,86 και 0,89 respectively. The diagnostic accuracy of DWI at b value 0-1000 s/mm2 in NAFLD patients for fibrosis stage F≥2 και F≥3 was 0,88 and 0,93 respectively. Liver biopsy could be avoided in 90% of NAFLD patients when TE and FT were combined and both methods agreed (49% of patients). In all methods overlap was observed in intermediate fibrosis stages. Also in 11,4% of NAFLD patients and 12,5% of CHB patients, TE measurement could not be acquired due to technical restrictions. Especially for NAFLD patients no valid measurement could be achieved in 9,1% mainly in patients with severe fibrosis and cirrhosis. Finally, ALT levels more than 1,5x UNL seem to affect the diagnostic accuracy of TE.CONCLUSIONS: The diagnostic accuracy of all non invasive methods analyzed was overall superior in NAFLD patients compared to CHB patients. In all methods significant overlap was observed in intermediate fibrosis stages. TE in patients with CHB should possibly be performed after antiviral treatment because of its affection by necroinflammatory activity. IQR/M >30% was the main reason of TE invalid measurements in CHB patients whereas inability to obtain at least one valid measurement was the main reason of TE invalid measurements in NAFLD patients, especially in patients with severe fibrosis and cirrhosis. In 90% of NAFLD patients liver biopsy could be avoided when TE and FT were combined and both methods agreed. DWI performed in 3 Tesla scanners seems to provide superior diagnostic accuracy for liver fibrosis evaluation compared to 1,5 Tesla scanners especially when it is performed at b value 0-1000 s/mm2.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η εκτίμηση της ηπατικής ινώσεως αποτελεί σημαντική παράμετρο στην κλινική αξιολόγηση των ηπατικών παθήσεων, καθώς η ανάπτυξη ιστολογικά τεκμηριωμένης ινώσεως σε βιοψία ήπατος καθορίζει την πρόγνωση του εκάστοτε νοσήματος.ΣΚΟΠΟΣ: Η εκτίμηση της ηπατικής ίνωσης σε χρόνιες φλεγμονώδεις ηπατοπάθειες μέσω μη επεμβατικών ορολογικών δοκιμασιών και απεικονιστικών τεχνικών καθώς και η σύγκριση των αποτελεσμάτων με την ιστολογική εξέταση βιοψίας ήπατος με τελικό στόχο την ανεύρεση της ακριβέστερης μη επεμβατικής μεθοδολογίας ή του αποδοτικότερου συνδυασμού τους.ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΙ: Στη μελέτη εντάχθηκαν συνολικά 80 ασθενείς πάσχοντες από χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα του ήπατος. Από όλους τους ασθενείς ελήφθη ορός, καταγράφηκαν τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά και τα δημογραφικά δεδομένα, διενεργήθηκε ΕΗ, και τέλος ελήφθη ιστός ήπατος με ΒΗ. Επιπλέον, σε 18 ασθενείς με ΜΑΛΝΗ διενεργήθηκε μαγνητική τομογραφία ήπατος (DWI) και σε 77 ασθενείς διενεργήθηκε FΤ.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Η διαγνωστική ακρίβεια της ΕΗ, του APRI και του FT σε ασθενείς με ΧΗΒ για ίνωση σταδίου F≥2 ήταν 0,75, 0,69 και 0,83 αντίστοιχα και για ίνωση σταδίου F≥3 ήταν 0,84, 0,74 και 0,6 αντίστοιχα. Η διαγνωστική ακρίβεια της ΕΗ, του APRI και του FT σε ασθενείς με ΜΑΛΝΗ για ίνωση σταδίου F≥2 ήταν 0,95, 0,90 και 0,86 αντίστοιχα και για ίνωση σταδίου F≥3 ήταν 0,94, 0,86 και 0,89 αντίστοιχα. Η διαγνωστική ακρίβεια του DWI σε b value 0-1000 s/mm2 σε ασθενείς με ΜΑΛΝΗ για ίνωση σταδίου F≥2 και F≥3 ήταν 0,88 και 0,93 αντίστοιχα. Ο συνδυασμός ΕΗ και FT επέτρεψε την αποφυγή διενέργειας βιοψίας ήπατος σε 90% των ασθενών με ΜΑΛΝΗ όπου οι δύο μέθοδοι συμφωνούσαν (49% των ασθενών). Σε όλες τις μεθόδους παρατηρήθηκε αλληλεπικάλυψη των τιμών στα ενδιάμεσα στάδια ίνωσης. Επίσης, σε ποσοστό 11,4% σε ασθενείς με ΜΑΛΝΗ και 12,5% σε ασθενείς με ΧΗΒ δεν κατέστη δυνατή η λήψη τεχνικώς αποδεκτού αποτελέσματος ΕΗ. Ιδιαίτερα στους ασθενείς με ΜΑΛΝΗ δεν κατέστη δυνατή η λήψη καμίας έγκυρης μέτρησης σε ποσοστό 9,1% κυρίως σε ασθενείς με σοβαρή ίνωση και κίρρωση. Τέλος η διαγνωστική ακρίβεια της ΕΗ φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά από τιμές ALT μεγαλύτερες από 1,5xΑΦΤ.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η διαγνωστική ακρίβεια των μεθόδων που μελετήθηκαν ήταν γενικώς ανώτερη στην ομάδα των ασθενών με ΜΑΛΝΗ σε σχέση με την ομάδα των ασθενών με ΧΗΒ. Σε όλες τις μεθόδους εμφανίζεται αλληλεπικάλυψη των τιμών στα ενδιάμεσα στάδια ίνωσης. Η ΕΗ σε ασθενείς με ΧΗΒ έχει πιθανώς εφαρμογή μόνο μετά τη χορήγηση αντιικής θεραπείας λόγω του επηρεασμού της από τη νεκροφλεγμονώδη δραστηριότητα. Κύριο αίτιο μη έγκυρης ΕΗ είναι ο λόγος IQR/M >30% σε ασθενείς με ΧΗΒ και η αδυναμία λήψης έγκυρων μετρήσεων σε ασθενείς με ΜΑΛΝΗ, ιδιαίτερα σε ασθενείς με σοβαρή ίνωση και κίρρωση. Ο συνδυασμός ΕΗ και FT επέτρεψε την αποφυγή διενέργειας βιοψίας ήπατος σε 90% των ασθενών με ΜΑΛΝΗ όπου οι δύο μέθοδοι συμφωνούσαν. Η διενέργεια DWI σε μαγνητικό τομογράφο 3 Tesla φαίνεται να προσφέρει ανώτερη διαγνωστική ακρίβεια όσον αφορά την ηπατική ίνωση από τα αντίστοιχα αποτελέσματα σε μαγνητικό τομογράφο 1,5 Tesla ειδικά όταν εφαρμόζεται σε b value 0-1000 s/mm2.
