The thesis examines the Eurocommunism in a comparative perspective. Drawing from the field of history it aims to trace those elements that bear a conceptual, political and historical coherence to this political phenomenon that has proved to be extremely important for the European left in the long run. The scope of the thesis is to study the policy strategy, the ideological positioning and shifting, the discourse and the sociology of the communist parties of Italy (PCI), France (PCF), Spain (PCE) and Greece (KKE esoterikou) in an historical period extending from the rupture of 1968 up to shortly before the collapse of the communist world in 1989. The main hypothesis is that Eurocommunism was a “moment” of transformation connecting the past with the present of the European Left. The Eurocommunist project attempted to restore a political strategy initiative for the communist parties of Europe through a “window of opportunity” that has been the parallel crisis of both the Soviet and the Western model. The Eurocommunist project attempted a radical renewal of the historical communist identity: on the one hand drawing from the dynamics of social radicalism and offering a channel of political representation, on the other fully adhering to the liberal democracy. Eurocommunism’s original political composition –codified as “parties of combat, parties of governance”– was the political tool par excellence that reinvented a political agenda for the European Left, challenged the hegemony of social-democracy but also had to deal with unforeseen questions and limitations in a new era of shifting from national to supranational, of European integration and global economic crisis. The legacy of this great transformation is still valid for the contemporary European radical left.
Η παρούσα διατριβή εξετάζει το ευρωκομμουνιστικό πολιτικό ρεύμα σε μια οπτική συγκριτικής πολιτικής που αντλεί από το πεδίο της ιστορίας, ανιχνεύοντας τα στοιχεία εκείνα που ενοποιούν και αποδίδουν εννοιολογική, πολιτική και ιστορική συνοχή σε ένα σημαντικό πολιτικό φαινόμενο μέσα στη μεγάλη διάρκεια της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Αντικείμενο της μελέτης είναι η πολιτική στρατηγική, οι ιδεολογικές θέσεις και μετατοπίσεις, ο λόγος και η κοινωνική απεύθυνση των κομμουνιστικών κομμάτων της Ιταλίας (PCI), της Γαλλίας (PCF), της Ισπανίας (PCE) καθώς και το ελληνικό ΚΚΕ εσωτερικού σε μια σχετικά εκτεταμένη ιστορική περίοδο η οποία ξεκινά ουσιαστικά με τη διπλή κρίση του Ανατολικού και του Δυτικού κόσμου το 1968 και εκτείνεται μέχρι λίγο πριν την κατάρρευση του υπαρκτού κομμουνιστικού κόσμου το 1989. Η βασική υπόθεση εργασίας της διατριβής είναι ότι ο ευρωκομμουνισμός αποτελεί εκείνη τη «στιγμή» μετασχηματισμού που συνδέει το παρελθόν με το παρόν της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Σε μια εποχή κρίσης, το ευρωκομμουνιστικό εγχείρημα επιχειρούσε να ξαναδώσει συνοχή και πρωτοβουλία στο κομμουνιστικό πρόγραμμα στον ευρωπαϊκό χώρο βρίσκοντας ένα «παράθυρο ευκαιρίας» στο έδαφος της παράλληλης κρίσης και του σοβιετικού και του δυτικού μοντέλου. Ήταν ένα εγχείρημα που ανανέωνε διπλά την ιστορική κομμουνιστική ταυτότητα: από τη μια αντλούσε δυναμική από τον κοινωνικό ριζοσπαστισμό της εποχής, προσφέροντάς του διαύλους πολιτικής εκπροσώπησης, κι από την άλλη προσχωρούσε στο πεδίο της προγραμματικής μετριοπάθειας, της φιλελεύθερης δημοκρατίας, της διαπραγμάτευσης. Ο ευρωκομμουνισμός ύφαινε μια πρωτότυπη πολιτική σύνθεση, «κόμμα αγώνα - κόμμα διακυβέρνησης», χάρις στην οποία ανανέωσε βαθιά την ατζέντα της ευρωπαϊκής Αριστεράς, διεκδίκησε την πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία από τη σοσιαλδημοκρατία, τουλάχιστον στις χώρες του Νότου, αλλά και αντιμετώπισε νέα ζητήματα και όρια που έθετε η μετατόπιση από το εθνικό στο υπερεθνικό, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η παγκόσμια οικονομική κρίση. Τα ίχνη αυτής της κληρονομιάς είναι εμφανή και στη σημερινή ριζοσπαστική Αριστερά της Ευρώπης.
