John Cyparissiotes was one of the most important scholars and one of the protagonists of the hesychast controversy during the second half of the fourteen century. The present study aims to present a critical edition of the Third book of his treatise against the palamite heresy and to examine his work in relation to other antipalamite and palamite works. Through his Third book, Cyparissiotes attempts to refute step by step the teaching of Gregory Palamas. According to Palamas, the light that shone on Mount Tabor during the Transfiguration was uncreated and was one of the uncreated energies of God in which man can participate. Cyparissiotes, however, argues that the palamite light is neither the true light, nor the light of Tabor, as it is only darkness and falsehood. According to Cyparissiotes, the light of Tabor belonged to the human nature of Christ and it was that same glory that man possessed from his creation, but lost after he disregarded the commandments of God. Therefore, according to Cyparissiotes, the light of Tabor was the created symbol of divinity, which made the students realize that the man standing before them is God. Through the light of Tabor Christ provided a glimpse of both the glory of Christ’s body after his Resurrection and the glory the righteous will gain in the future after their resurrection. The systematic and detailed attempt to refute the teaching of Palamas reveals the writer's ability, and demonstrates the way he combines the patristic tradition with philosophical thought, which is influenced by Western Scholastic Theology.
Ο λόγιος Ιωάννης Κυπαρισσιώτης ήταν ένας από τους πιο αντιπροσωπευτικούς και επιφανείς λογίους του ΙΔ΄ αιώνα. Μέσα από την παρούσα διατριβή επιχειρείται η κριτική έκδοση του Τρίτου Βιβλίου του Κατὰ τῆς τῶν Παλαμιτῶν Αἱρέσεως με τίτλο «Αἱ ἐν τοῖς περὶ τοῦ φωτὸς ζητήμασιν ἀπολογίαι» και η εξέταση του έργου ως προς τη δομή και το περιεχόμενο, αλλά και σε σχέση με άλλες παλαμικές και αντιπαλαμικές πραγματείες. Ο Ιωάννης Κυπαρισσιώτης μέσα από το Τρίτο Βιβλίο του προσπαθεί να ανατρέψει βήμα προς βήμα τη διδασκαλία του Γρηγορίου Παλαμά για το φως, βάσει της οποίας το φως που έλαμψε στο όρος Θαβώρ κατά τη Μεταμόρφωση ήταν άκτιστο και ήταν μία από τις άκτιστες και μεθεκτές ενέργειες του Θεού,στις οποίες μπορεί να μετέχει ο άνθρωπος. Ο Κυπαρισσιώτης, αντίθετα, υποστηρίζει ότι το παλαμικό φως δεν είναι ούτε το αληθινό Φως, ούτε το φως που έλαμψε στο Θαβώρ, αλλά είναι μόνο σκότος και ψεύδος, αφού κατ’ εκείνον το Θαβώριο φως ανήκε στην ανθρώπινη φύση του Κυρίου και είναι το ίδιο το κάλλος που κατείχε εξαρχής ο άνθρωπος από τη δημιουργία του, αλλά έχασε αφού παρέκουσε τις εντολές του Κυρίου. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Κυπαρισσιώτη, το Θαβώριο φως ήταν το κτιστό σύμβολο της θεότητας, η λάμψη του οποίου οδήγησε νοητά τους μαθητές στη γνώση της θεότητας, προμηνύοντας συγχρόνως τόσο τη δόξα του σώματος του Κυρίου μετά την Ανάσταση όσο και τη λάμψη που θα αποκτήσουν στο μέλλον οι δίκαιοι, όταν μετά τη δική τους ανάσταση γίνουν όμοιοι ως προς τη μορφή με το σώμα της δόξας του Κυρίου. Η συστηματική και λεπτομερής προσπάθεια ανατροπής της παλαμικής διδασκαλίας για το φως αναδεικνύουν την συγγραφική ικανότητα του Κυπαρισσιώτη και καταδεικνύουν το τρόπο με τον οποίο συνδυάζει την πατερική παράδοση με τη φιλοσοφική σκέψη, η οποία είναι επηρεασμένη από τα δυτικά σχολαστικά πρότυπα. Καθίστανται έτσι περαιτέρω γνωστές οι απόψεις του σημαντικού αυτού λογίου, που υπήρξε πρωταγωνιστής της ησυχαστικής έριδας κατά το δεύτερο μισό του ΙΔ’ αιώνα, οι οποίες συντελούν στον σχηματισμό μιας πιο ολοκληρωμένης γνώσης της θεολογίας του Κυπαρισσιώτη αλλά και στην ευρύτερη μελέτη και έρευνα της ησυχαστικής διαμάχης.
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ)
