127 σ.
Η διατριβή πραγματεύεται το θρησκευτικό τοπίο της παράκτιας Θράκης, νότια της οροσειράς της Ροδόπης, κυρίως κατά την κλασική και ελληνιστική περίοδο. Μια σύντομη περίληψη περιγράφει συνοπτικά την κατάσταση στην κεντρική Θράκη, μετά το κύμα
αστικοποίησης υπό τον Τραϊανό και τον Αδριανό στα τέλη του 1ου και στις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα. Η μελέτη ξεκινά με μια γενική αντιμετώπιση της Θράκης στους αρχαϊκούς, κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους, στόχος της οποίας είναι να τονιστούν οι διάφοροι παράγοντες που μπορεί να επηρέασαν την ανάπτυξη της θρησκείας στη Θράκη κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Στη συνέχεια, υπάρχει μια δεύτερη σύντομη ενότητα για τη ρωμαϊκή
αστικοποίηση της Θράκης και τις διοικητικές αλλαγές που αυτή συνεπαγόταν. Η τρίτη ενότητα εξετάζει εις βάθος την επιγραφική και τη γενικότερη παρουσία διαφόρων θεοτήτων που εμφανίζονται στην παράκτια Θράκη. Ελέγχονται με φθίνουσα σειρά του όγκου των επιγραφικών στοιχείων που αφορούν το καθένα. Έτσι, πρώτα αναφέρεται η θεότητα του Δία, για τον οποίο υπάρχουν τα περισσότερα στοιχεία. Λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψιν τα θεοφορικά ονόματα και το φως που μπορούν να ρίξουν στη δημοτικότητα της
εκάστοτε θεότητας. Μετά από αυτό, εξετάζονται διάφορες πιθανές πτυχές της θρακικής θρησκείας που δεν εμφανίζονται άμεσα στην ελληνορωμαϊκή επιγραφική ή λογοτεχνική καταγραφή.
Τέλος, όπως ήταν αναμενόμενο, η παρούσα μελέτη επιβεβαιώνει, ότι η θρησκεία αποτέλεσε ένα σημαντικό μέρος της θρακικής και της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Επιπλέον, με βάση τα επιγραφικά τεκμήρια, οι πιο δημοφιλείς θεότητες στη Θράκη του Αιγαίου είναι
ο Δίας, κατά τον 2ο π.Χ – 4ο αι. μ.Χ., ο οποίος συνεχίζει να λατρεύεται και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, ο Απόλλωνας, με έντονη την παρουσία του στην περιοχή της Ζώνης μεταξύ 4ου αι. π.Χ. και 3ου αι. μ.Χ., ο Διόνυσος, που είναι παρών ιδίως στην περιοχή της Μαρώνειας και
των Αβδήρων, η Δήμητρα, που, σύμφωνα με τις αφιερώσεις στην περιοχή της Ζώνης, ίσως, να είχε θεραπευτικές δυνάμεις, τις οποίες απέκτησε από τις πεποιθήσεις των κατοίκων της περιοχής, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να επεξηγεί τη γενική απουσία του Ασκληπιού
στη Θράκη του Αιγαίου. Επιπλέον, ο λεγόμενος «Θράκας Ιππέας», που παρά τη σχεδόν πλήρη απουσία του από τις ελληνορωμαϊκές λογοτεχνικές πηγές, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους. Η Βενδίς είναι, επίσης, παρούσα στην Ορθαγορία, την Τραϊανούπολη και το Βυζάντιο κατά τον 5ο π.Χ. και
ταυτίζεται από τους Έλληνες συγγραφείς με την Άρτεμη. Ακόμη, τα νομισματικά ευρήματα δείχνουν, ότι ο Ερμής εμφανίζεται στον Αίνο, τα Άβδηρα και τη Μαρώνεια κατά τον 6ο π.Χ., ενώ ο Ηρακλής στα Άβδηρα και τη Μαρώνεια και κατά τη ρωμαϊκή εποχή στην ενδοχώρα.
Αντίθετα, απουσιάζουν αισθητά από την επιγραφική και λογοτεχνική καταγραφή η Ήρα, η Αφροδίτη, η Αθηνά και ο Ποσειδώνας. Κάθε μία από τις ελληνικές θεότητες που υπάρχουν στη Θράκη εμφανίζεται συχνά με τις παραδοσιακές της ιδιότητες. Είναι τόσο συντριπτικός ο
εξελληνισμός της θρησκευτικής ζωής στη Θράκη του Αιγαίου, τουλάχιστον με βάση λογοτεχνικές, επιγραφικές και άλλες αρχαιολογικές μαρτυρίες, που είναι δύσκολο να εντοπιστεί οποιαδήποτε άμεση επιρροή από τους Θράκες, αν και τέτοια επιρροή μπορεί να υπάρχει έμμεσα, για παράδειγμα, η περίπτωση της Δήμητρας και του Απόλλωνα στη Ζώνη και, ίσως, μέσω της απουσίας ορισμένων εκ των σημαντικότερων θεοτήτων του ελληνικού Πανθέου.
Μεταπτυχιακή εργασία
The dissertation deals with the religious landscape of coastal Thrace, south of the Rhodope range, mainly during the Classical and Hellenistic period. A short summary is dealing briefly with the situation in central Thrace, after the wave of urbanization under Trajan and Hadrian in the late 1c and early 2c CE. The study opens with a general treatment of Thrace in Archaic, Classical and Hellenistic times, the aim of which is to emphasize the various factors that may have influenced the development of religion in Thrace over the period in question. There is then a second brief section on the Roman urbanization of Thrace and the administrative changes that this involved. The third section deals with the epigraphic and other presence of various deities that appear in coastal Thrace. They are examined in decreasing order of the amount of epigraphic evidence pertaining to each one. Thus the deity, Zeus, for
whom there is most evidence, is examined first. Particular account is taken of theophoric names and the light that they may shed on the popularity of the deity in question. After this, various possible aspects of Thracian religion that do not appear directly in the Greco-Roman inscriptional or literary record are examined.
As to be expected, the present study confirms that religion is a profoundly important part of Thracian and ancient Greek history. Furthermore, however, on the basis particularly of the epigraphical evidence, the most popular deities in Aegean Thrace are Zeus, over the 2nd – 4th c CE, who continues to be worshiped into the Roman
period, Apollo, who is particularly prominent at Zone between 4th c BCE and the 3rd c CE, Dionysus, who is particularly present in the area of Maroneia and Abdera, and Demeter, who, to judge from dedications, in the area of Zone perhaps had therapeutic powers, which perhaps she acquired from the Thracian deity or deities worshiped in the area, which in its turn may explain why Asclepius is generally so rare in Aegean Thrace. Furthermore, the so-called ‘Thracian Horseman’, despite his almost complete absence from Greco-Roman literary sources, is particularly common in Hellenistic and Roman times. Bendis, too, is present at Orthagoria,
Traianoupolis and Byzantion in 5c BCE and is identified by Greek writers with Artemis. Coin finds show that Hermes is present at Ainos, Abdera and Maroneia during 6c BCE and Heracles at Abdera and Maroneia at the same time. By contrast, noticeably absent from the epigraphic and literary record are Hera, Aphrodite, Athena and Poseidon. Each of the Greek deities that do appear in Thrace frequently appear with their traditional attributes. So overwhelming is the Hellenization of religious life in Aegean Thrace, at least on the basis of literary, inscriptional and other archaeological evidence, that it is difficult to pinpoint any direct influence from the Thracians, although such influence may be present indirectly in, for example, the case of Demeter and Apollo at Zone and perhaps in the absence of some of the major deities of the Greek pantheon.
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
