Η παρούσα διπλωματική εργασία εκκινεί από την παραδοχή ότι το ζήτημα της αστικής διακυβέρνησης, ταυτίζεται με την συγκρότηση της έννοιας και των νοημάτων που φέρει η νεωτερική
πόλη. Οι αρχές του 20ου αιώνα αποτελούν μια ιστορική τομή για τις διαδικασίες και τους μηχανισμούς παραγωγής γνώσης για την συνύπαρξη των ατόμων, τόσο με κοινωνικούς όσο και με υλικούς όρους. Το γνωστικό αυτό πεδίο θα το προσεγγίσουμε μέσα από μια σημειωτική ανάλυση των
μορφών της γνώσης (ορατό, αποφάνσιμο) που αφορούν τον αστικό χώρο, βασισμένη στο θεωρητικό έργο Καπιταλισμός και Σχιζοφρένεια των Deleuze και Guattari. Στο πρώτο κεφάλαιο λοιπόν θα
ανασυγκροτήσουμε τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες του καθεστώτος σημείων ως το πλαίσιο συγκρότησης της έννοιας. Ο στόχος είναι να γίνει κατανοητό εντός ποιων συνθηκών μετασχηματίζονται τα εκάστοτε καθεστώτα, διαμορφώνοντας ένα διαγραμματικό επίπεδο συσχετίσεων, αναπροσαρμογών και τροποποιήσεων γύρω από τις παραμέτρους με βάση τις οποίες στοχάζεται το υποκείμενο για την αστικότητα, και μέσω αυτού προβάλλει ένα πεδίο συνειδητότητας αναφορικά με την ρύθμιση του κοινωνικού γίγνεσθαι.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, θα αναπτύξουμε τις απαραίτητες έννοιες ώστε να μπορεί η εν λόγω σημειωτική ανάλυση να εμβαθύνει στον τρόπο με τον οποίο η γνώση ενσωματώνει μέσω του χώρου
τις διαφορικές σχέσεις εξουσίας, συγκροτώντας μια διαδικασία κυβερνολογικοποίησης. Θα αξιοποιηθεί η φουκωϊκή προσέγγιση της σχέσης γνώση – εξουσία, με σκοπό να αναδείξουμε τον ρόλο της στρατηγικής, της τροπικότητας και της μικροφυσικής σύστασης της δεύτερης. Τις παραμέτρους αυτές διαπραγματεύονται οι Λόγοι για τις διαδικασίες αστικοποίησης στις αρχές του 20ου αιώνα. Θα αναδειχθεί λοιπόν μέσω του θεωρητικού πλαισίου και της επισκόπησης της βιβλιογραφίας, το αστικό διάγραμμα ως μια ενεργή ορθολογικότητα ικανή να αποτυπώσει τροχιές σκέψης και μηχανισμούς που επιδιώκουν να συνθέσουν μια νέα μορφή κοινωνικότητας και κατ' επέκταση μια νέα
μορφή υποκειμένου, διαμορφώνοντας μια συνθήκη δυνατότητας για τον νεωτερικό κόσμο.
Με βάση το παραπάνω θεωρητικό σχήμα, θα προχωρήσουμε στην ανάλυση του εμπειρικού
υλικού. Στο τρίτο κεφάλαιο θα εστιάσουμε αρχικά σε συγκροτητικά σημεία της μοντερνιστικής σκέψης στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομία. Εκεί αναδεικνύεται η σημασία της σχέσης ανάμεσα σε ορθολογισμό και καλλιτεχνική δημιουργία, ως δύο συνθήκες της σκέψης που εκφράζουν
Λόγους και δομές για την κοινωνική αλληλεπίδραση στις αρχές του 20ου αιώνα. Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά θα αναλυθούν διαδοχικά μέσα από την μοντέρνα αρχιτεκτονική, το Art Nouveau, τον ιταλικό φουτουρισμό και το Bauhaus, διαμορφώνοντας ένα μικτό καθεστώς σημείων, ένα διάγραμμα, το οποίο επιχειρεί μια διάνοιξη του εννοιολογικού ορίζοντα για την πόλη, για την τεχνολογία
της νεωτερικής αστικής κυβερνητικότητας.
Η εστίαση στην ευρωπαϊκή σκέψη για την πόλη θα δημιουργήσει έναν περιορισμό για την πορεία της διερεύνησης, με αποτέλεσμα την διεύρυνση του πεδίου ανάλυσης στο τέταρτο και πέμπτο
κεφάλαιο, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες των αμερικανικών μητροπόλεων. Η διεύρυνση αυτή
θα επιτευχθεί με την αντιπαραβολή της σκέψης του Le Corbusier και μετέπειτα των CIAM με τους
Αμερικανούς κοινωνιολόγους της Σχολής του Σικάγο, αναδεικνύοντας μηχανισμούς και διαδικασίες που συντελούν στην συγκρότηση ενός επιστημονικού κλάδου, συστηματικού και ικανού να επιτελέσει με συνολικότερο τρόπο, το καθεστώς εννοιολόγησης της νεωτερικής ζωής στην πόλη. Η διαδικασία ανάλυσης σημείων από τα δύο πεδία γνώσης που αναφέρθηκαν, θα φέρει στην επιφάνεια μια κοινή παράμετρο: την αστική κατατμητικότητα. Η εν λόγω παράμετρος θα προβληθεί
υπό το εννοιολογικό φίλτρο των Deleuze και Guattari σχετικά με την χωρική και κοινωνική κατάτμηση του βιώματος, την μικροπολιτική και κυρίως την σχέση αυτών με την φουκωϊκή σύλληψη
της εξουσίας. Συνεπώς η χαρτογράφηση των διαδικασιών της γνώσης γύρω από την αστικότητα, θα
σχηματοποιηθεί ως μια τροχιά της σκέψης από κάτι αφηρημένο (τρίτο κεφάλαιο) σε κάτι συγκεκριμένο (τέταρτο και πέμπτο κεφάλαιο), που ως συνέπεια έχει την παραγωγή μηχανισμών αποπολιτικοποίησης του χώρου της πόλης.
(EL)
The starting point for this Thesis is the assumption that the issue of urban governance
coincides with the formulation of meanings and concepts, which attach to the city of modernity.
The beginning of the 20th century signals a historical breakthrough in mechanisms and processes of
knowledge production, as far as it concerns the human coexistence, both in social and material
terms. This field of knowledge will be assessed through a semiotic analysis of knowledge forms
(discursive and non-discursive formations), which refer to the urban space, based on the Deleuze
and Guattari theoretical work Capitalism and Schizophrenia. The first section seeks to reconstruct
the characteristics and properties of the regime of signs as the field of meaning construction. The
goal of this effort is to elucidate under which circumstances a given regime is transformed, forming
a diagrammatic level of correlations, readjustments, and modifications over which the subject
cogitates the urban field, and projects from within it a field of apperception of social becoming.
Ιn the second chapter, we develop the appropriate concepts, in order to show the way
knowledge integrates relations of power and constitute a process of governmentalization. The
Foucauldian knowledge - power perspective will help us to designate the role of strategy, modality
and microphysics of the latter. These parameters become a field of negotiation in the discourse about urbanism during the first decades of the 20th century. The theoretical framework and the
bibliographical research reveal the concept of the urban diagram as an operative rationality capable
of capturing lines of thought and mechanisms that aim to compose a new form of sociality. In a
more general sense, this diagram constitutes a new subjectivity, forming a condition of possibility
for the governance of modernity.
The empirical material is analyzed in light of the aforementioned theoretical schema. Thus, the
third chapter focuses on constitutive signs of modernism in architecture and town planning, so as to
underscore the importance of the relation between rationality and artistic creation, while these are
designated as two conditions of thought which expressed by rationalities and structures of social
interaction in the beginning of t h e 20th century. These two characteristics are investigated
successively through modern architecture, Art Nouveau, Italian Futurism and Bauhaus. The whole
process represents a diagram, a mixed regime of signs, which attempt a broadening of the
conceptual horizon concerning the city, or in other words, the technology of modernity’s urban
governmentality.
Consequently, the analysis in the forth and fifth chapter addresses specific discourses about urbanization
processes, notwithstanding a research limitation as a result of a one-dimensional focus
on European urbanism. A comparative analysis of Le Corbusier and CIAM with American sociologists
of the Chicago School is chosen so as to overcome this limitation, thus disclosing processes
and mechanisms that constitute a scientific discipline. This research area expands in a systematic
way and constructs a broad signifying regime for modern life in the city. The analysis of different
signs from the field of town planning and urban sociology, leads to the emergence of a common parameter:
urban segmentarity. This aspect becomes projected under the conceptual framework of
Deleuze and Guattari, in relation to the spatial and social segmentation of life, the micropolitics, and
more importantly the interconnections with the Foucauldian conception of power. Therefore, the
mapping of knowledge processes about urbanism is schematized as a trajectory of thought from
something abstract (chapter 3) to something concrete (chapters 4 and 5) and describes the production
of different mechanisms for the depoliticization of urban space.
(EN)