Οι διάφορες βιοτεχνολογικές εφαρμογές που είναι διαθέσιμες σήμερα κατά την άσκηση της αναπαραγωγής καθιστούν την απόκτηση ενός παιδιού ένα ζήτημα επιλογής αλλά και ελέγχου, στα πλαίσια της αναπαραγωγικής ελευθερίας και του δικαιώματος στην αναπαραγωγή. Η εφαρμογή της νέας γενετικής γνώσης συνεισφέρει σημαντικά στην εδραίωση μιας ισχυρής ιδεολογίας της γονεϊκότητας ως μια βιολογικά επιβεβλημένη παρά μια κοινωνική σχέση, μέσα από τις επιλογές που προσφέρει, θέτοντας τη βάση για προβληματισμό ως προς τα όρια και το περιεχόμενο της αναπαραγωγικής ελευθερίας, ή αλλιώς του δικαιώματος στην αναπαραγωγή, όχι μόνο υπό τη στενή νομική του έννοια αλλά από ηθικής και ειδικότερα βιοηθικής προβληματικής.
Λίγες αποφάσεις είναι μόνο προσωπικές και η απόφαση για την γονεϊκότητα ή τη μητρότητα έχουν αιτιακές επιρροές – οικογενειακές, θρησκευτικές και κοινωνικές- οι οποίες μπορεί να είναι δυσδιάκριτες μερικές φορές αλλά είναι πραγματικές και καθόλου απλές, γι αυτό η αναπαραγωγή ως απόφαση δεν αντιπροσωπεύεται μόνο από μια επιλογή θετική ή αρνητική η οποία προστατεύεται από το νόμο ως δικαίωμα, ενώ οι αρχές που θα πρέπει να τη διέπουν αφορούν άμεσα τη βιοηθική καθώς η αποτίμηση τους θα δώσει και ένα συμπέρασμα για τη ηθική βαρύτητα μιας κατά τα άλλα φυσιολογικής/βιολογικής δυνατότητας του ανθρώπου. Η παρούσα εργασία σκοπό έχει να θέσει ένα προβληματισμό ως προς την επικρατούσα αντίληψη της αναπαραγωγής ως δικαίωμα και θα προσπαθήσει να ερευνήσει κατά πόσο αυτή η αντίληψη αποδίδει την πραγματικότητα της αναπαραγωγής ως κοινωνικής πρακτικής σήμερα. Αρχικά γίνεται μια προσπάθεια προσέγγισης του θέματος της εργασίας και του πεδίου στο οποίο πρέπει να πραγματευθεί. Αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους η αναπαραγωγή ενδιαφέρει την βιοηθική, οι οποίοι σχετίζονται άμεσα με τις εξελίξεις στην βιοτεχνολογία.
4
Στη συνέχεια, το πρώτο μέρος πραγματεύεται την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από φιλοσοφική σκοπιά και ποια είναι η λειτουργία τους αναφορικά με την ανθρώπινη αναπαραγωγή. Η ανάλυση αυτή θα αφορά την λειτουργία τους με βάση το βουλητικό στοιχείο του δρώντα και τις αρχές που καθίστανται το καθοριστικό στοιχείο για την τεκμηρίωση τους σε σχέση με την αναπαραγωγή. Θα ακολουθήσει η ανάλυση της έννοιας του δικαιώματος στην αναπαραγωγή με το σκεπτικό της νομοθετικής οπτικής και πως αυτό εμφανίζεται στα διεθνή κείμενα στα οποία αναφέρεται αλλά και στο ελληνικό σύνταγμα επίσης, το οποίο και οριοθετεί το θετικό από το αρνητικό δικαίωμα στην αναπαραγωγή.
Στο δεύτερο μέρος ερευνάται η ηθική της αναπαραγωγής με βάση την αρχή της αυτονομίας, και των αξιών που χρησιμοποιούνται για τη διεκδίκηση ενός τέτοιου δικαιώματος και αν η αναπαραγωγή ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα θα μπορούσε να δικαιολογήσει οποιεσδήποτε επιλογές των υποψήφιων γονέων σε σχέση με τις ηθικές αρχές που θα πρέπει να καθοδηγούν κάθε αναπαραγωγική επιλογή.
Τίθεται το ζήτημα της αναπαραγωγικής ελευθερίας σε αντιπαράθεση με τις αρχές της ωφέλειας και της μη βλάβης, καθώς η σημασία της αρχής της μη βλάβης είναι καθοριστική ως προς την θεμελίωση της αναπαραγωγικής ελευθερίας, καθώς θέτει τα όρια δράσης του κάθε ατόμου στην απόκτηση παιδιών, φέρνοντας στο προσκήνιο το ζήτημα της γονικής υπευθυνότητας, ως τον καταλυτικό παράγοντα που προσδίδει στην αναπαραγωγή την απαραίτητη νομιμοποίηση σε κάθε περίπτωση.
Συμπερασματικά όταν αναφερόμαστε σε ένα ηθικό δικαίωμα στην αναπαραγωγή, ουσιαστικά αναφερόμαστε στην επιθυμία και την ανάγκη των ανθρώπων να συνεχίσουν να ζουν μέσω των απογόνων τους. Η αξίωση να ικανοποιηθεί μια τέτοια ανάγκη ως δικαίωμα ή ως απεριόριστη ελευθερία θέτει ζητήματα ηθικής νομιμοποίησης ως προς τα αποτελέσματα που μπορεί να φέρει μια τέτοια αντιμετώπιση, καθώς η ελαχιστοποίηση του τυχαίου στη ζωή μας καθιστά περισσότερο αναγκαία και επιτακτική την αξιολόγηση της έννοιας της επιλογής ως προς τις αποφάσεις μας.
(EL)
Nowadays Reprogenetics using the latest technological advancements and making them available to be used by everyone, in the context of the procreative liberty and the right to procreate, has transformed procreation into a matter of choice for those who wish to have a child, offering at the same time the sense of the power to do so.
The use and application of this new genetic knowledge has contributed substantially to the establishment of new and influential ideology of parenthood, rather as a biologically imposed relationship than a social one. Through the technologies it offers, it brings about the foundation for questioning not only the limits, but the context as well, of the procreative liberty or the right to procreate, not only in a narrow legal sense, but from an ethical and especially a bioethical perspective.
Only a few of the decisions that we make, are deeply personal, and to decide to have a child carries family, religious and social weight, which most of the times is subtle and difficult to notice but nevertheless real and complicated. Thus the decision for procreation doesn’t only consist of a negative and a positive component that the law protects as a right, but it also consists of principles used to give ethical weight and foundation to that decision, as it is evaluated in the bioethical context.
Aim of this paper is to set a questioning regarding the prevailing understanding of procreation as a right, and will try to explore whether this notion renders the fact of procreation as a social practice nowadays.
First we try to set the context that this paper will discuss, and then we mention the reasons that make procreation a bioethical issue and are related to bio techonological advancements and reprogenetics.
In the first chapter we discuss the human rights concept from a philosophical perspective and their relation to the human procreation.
6
This analysis discusses their function based on the will of the agent and the principles that render them as the basic element for their documentation regarding procreation. Then follows the analysis of the notion of the right to procreate from the legislative perspective, and how this is presented in the international charts that are mentioned and the national legislature, which sets limits between the positive and the negative right to procreate.
The second part of this paper, explores the bioethical weight of autonomy and other principles that are used as the ground for asserting a right to procreate, and the possibility for any decision that can be made to be justified in this context, along with other values. The importance of the non maleficience principle is fundamental to the justification of the procreational liberty, and it is discussed as it poses the limits for the action of procreation using this kind of liberty, as it brings about the factor of parental responsibility, as the catalytic factor which gives procreation the necessary legitimacy in any case.
In conclusion whenever we refer to a moral right in procreation, the fact is that we refer to the desire and the need of man to continue to exist through his descendants. The claim to satisfy such a need as a right or as an unlimited freedom, poses issues of ethical justification regarding the results it can produce, as the minimizing of chance in our life renders the evaluation of the notion of choice more necessary and an imperative, in our decision making process.
(EN)
Πανεπιστήμιο Κρήτης
