Στην προσπάθεια κάθε επιστήμονα, ερευνητή ή πολιτικού να επιλέξει το κατάλληλο σύστημα διαχείρισης προς όφελος κάποιας περιοχής συμβάλλουν πολλές μελέτες, έρευνες, μετρήσεις, εκτιμήσεις. Εφόσον κύριο μέλημα των υπευθύνων είναι η ευημερία των κατοίκων της περιοχής αλλά και του γενικότερου κοινωνικού συνόλου –και όχι μόνο οικονομική άνθηση- οι μελέτες πρέπει να στοχεύουν στην χάραξη μιας πολιτικής που να λαμβάνει υπόψιν της το ανθρωπογενές περιβάλλον (κεφάλαιο), το φυσικό κεφάλαιο αλλά και το πολιτιστικό. Τα τρία αυτά είδη κεφαλαίων αλληλοσυνδέονται μέσω πολύμορφων μηχανισμών. Το φυσικό κεφάλαιο αποτελεί την βάση του πολιτιστικού κεφαλαίου το οποίο με την σειρά του καθορίζει πως η κοινωνία χρησιμοποιεί το φυσικό κεφάλαιο για την δημιουργία του ανθρωπογενούς κεφαλαίου. Η σπουδαιότητα του πολιτιστικού κεφαλαίου καθιστά μια ιδιαίτερη αναφορά στο περιεχόμενο και την λειτουργία του. Μέσα από αυτή την αναφορά θα προκύψει μια ενδιαφέρουσα διάσταση του κεφαλαίου αυτού, η οργάνωση δηλαδή των ανθρωπίνων κοινωνιών μέσω της εξέλιξης των διαφόρων θεσμών διαχείρισης των πόρων. Σύμφωνα με τους Gibbs and Bromley (1989) η διάστασξ αυτή προσδιορίζεται ως οι συνθήκες που θεμελιώνονται από τις κοινωνίες με σκοπό τον προσδιορισμό των σχέσεων ανάμεσα στα μέλη τους και τους πόρους, η ερμηνεία των ενδιαφερίντων-συμφερόντων για τους πόρους ως απαιτήσεις-διεκδίκησεις και των απαιτήσεων ως δικαιώματα ιδιοκτησίας. Τα περισσότερα περιβαλλοντικά προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν ως προβλήματα είτε ακατάλληλων είτε ανεφάρμοστων καθεστώτων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Τα καθεστώτα αυτά ρυθμίζουν, αποτελεσματικά, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους αντικατροπτίζοντας εξίσου τις γενικές αρχές και τα κοινωνικά και οικολογικά πλαίσια στα οποία επιβάλλονται. Το φυσικό κεφάλαιο του Κόλπου Καλλονής κινδυνεύει να υποβιβαστεί ανεπανόρθωτα εξαιτίας των αλληλεπιδράσεων με το ανθρωπογενές περιβάλλον. Λογικά, εφόσον η μοναδική οδός από το φυσικό περιβάλλον, σημαντικά προβλήματα αντιμετωπίζουν όλα τα τοπικά στοιχεία που το συνθέτουν. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα στγκρουόμενα «ενδιαφέροντα» των φορέων που έχουν κάποιο συμφέρον στην περιοχή και κατά συνέπεια το αποτυχημένο καθεστώς διακαιωμάτων ιδιοκτησίας το οποίο τελικά θα έπρεπε να ρυθμίζει τα «ενδιαφέροντα» αυτά. Για να προχωρήσει λοιπόν οποιοσδήποτε περιβαλλοντικός σχεδιασμός στον κόλπο πρέπει να συγκεκριμενοποιηθούν οι συγκρούσεις, σε όποια μορφή εμφανίζονται ώστε να επιτευχθεί στην πορεία η επίλυσή τους. Ο προσδιορισμός των συγκρούσεων, γενικά αλλά και ειδικότερα όσον αφορά τους υγροβιοτόπους του Κόλπου Καλλονής, αποτελεί το κυρίως θέμα της εργασίας αυτής. Στο 2ο κεφάλαιο αναπτύσσεται η θεωρία σχετικά με τις τρείς μορφές κεφαλαίου (φυσικό, ανθρωπογενές, πολιτιστικό) αλλά και τις αλληλεπιδράσεις που συνθέτουν τις σχέσεις ανάμεσά τους. Επιπλέον, γίνεται σύντομη παρουσίαση της έννοιας των Καθεστώτων Διακιωμάτων Ιδιοκτησία (ορισμοί, τύποι, σχεδιασμός). Το 3ο κεφάλαιο αποτελεί μια περιγραφή της περιοχής, γύρω από τον Κόλπο Καλλονής, στην οποία εντοπίζονται οι διάσπαρτοι υγροβιότοποι, το αντικείμενο μελέτης μας. Η παρουσίαση των κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών του κόλπου θα μας βοηθήσει στην ανάλυση που θα ακολουθήσει. Στο 4ο κεφάλαιο παρουσιάζονται δύο ενδιαφέρουσες και χρήσιμες μεθοδολογίες. Η πρώτη είναι η μεθοδολογία διεξαγωγής των Ομάδων Εστίασης. Με την βοήθειά της διενεργούνται συζητήσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς που εμπλλέκονται στην εκμετάλλεθσξ των πόρων του κόλπου. Αυτές οι ομαδικές συνεντεύξεις αποτελούν και την βασική πηγή πληροφοριών για το θέμα που μας ενδιαφέρει. Στη συνέχεια, χρησιμοποιούμε την δεύτερη μεθοδολογία του 4ου κεφαλαίου, την Ανάλυση Περιεχομένων, για να επεξεργαστούμε τα αποτελέσματα των παραπάων συζητήσεων. Ποσοτικοποιώντας την ποιοτική πληροφορία που μας παρέχουν οι ομάδες εστίασης θα καταλήξουμε σε περισσότερο έγκυρα και αξιόπιστα συμπεράσματα. Στο 5ο κεφάλαιο συναντάμε την αναφορά από την διεξαγωγή των ομάδων εστίασης στην περίπτωση των φορέων του Κόλπου της Καλλονής. Το 6ο κεφάλαιο είναι ολόκληρο αφιερωμένο στην εφαρμογή της Ανάλυσης Περιεχομένων στις προηγούμενες συνεντεύξεις. Στο 7ο και στο 8ο κεφάλαιο καταγράφονται τα αποτελέσματα της έρευνάς μας. Συγκεκριμένα στο 7ο κεφάλαιο περιγράφεται το Πλαίσιο Ανάπτυξης των Συγκρούσεων καθώε παρέχονται πληροφορίες για τις ενέργειες και την λειτουργία των ενδιαφερόμενβν φορέων στον κόλπο. Ενώ στο 8ο και τελευταίο κεφάλαιο αποκαλύπτονται οι παρατηρούμενες συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα με επίκεντρο τους υγροβιοτόπους της Καλλονής. Μια ακόμα κρίσιμη έννοια εισάγεται στο σημείο αυτό που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε περαιτέρω της προέλευση των συγκρούσεων. Αυτή είναι η έννοια των εξωτερικοτήτων.
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
