Η ναυτιλία για την χώρα μας,- αλλά και για τα παγκόσμια δεδομένα – έχει διαδραματίσει διαχρονικά αναμφισβήτητα πρωτεύοντα ρόλο. Τα επιχειρήματα που διασφαλίζουν την αρχική αυτή γνώμη είναι αναρίθμητα. Αρκεί να σταθούμε αναφορικά σε απόψεις που κατά καιρούς επιφανείς Έλληνες άνδρες με ιδιαίτερη ευστοχία διατύπωσαν περί του θέματος : Ο Ηρόδοτος: « Έχουμε γη και πατρίδα, όταν έχουμε πλοία και θάλασσα.» Ο Χαρίλαος Τρικούπης : «Κάθε ημέρα που παρέρχεται άνευ ναυτικής παρασκευής, αποτελεί καταστροφή για τον τόπο μας». Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής: « Η Ελλάδα πέρασε την πόρτα της ΕΟΚ με προίκα τη ναυτιλία της». Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, κάποιος, εύκολα αντιλαμβάνεται πως και για τα σημερινά δεδομένα είναι υψίστης σημασίας η διατήρηση της δύναμης του ρόλου της ναυτιλίας και των θαλασσίων μεταφορών. Επιλεκτικά θα αναφέρουμε ότι το 90% περίπου του παγκόσμιου εμπορίου μεταφέρεται δια θαλάσσης, υπάρχουν γύρω στις 50000 πλοία που εμπλέκονται σε διεθνής πλόες με περίπου 1.25 εκατομμύριο ναυτικούς να τα επανδρώνουν, και ο ετήσιος τζίρος της ναυτιλίας αγγίζει σε απόλυτο νούμερα τα 200 δις.δολλάρια. Επιπροσθέτως, για τα ελληνικά δεδομένα και σύμφωνα με πηγές του ΥΕΝ, ο ελληνόκτητος στόλος άνω των 100 grt καταλαμβάνει την πρώτη θέση παγκοσμίως με 3084 πλοία και το 14 % του παγκόσμιου στόλου και την πρώτη θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα πλοία με Ελληνική σημαία που καταλαμβάνουν το 24% του κοινοτικού στόλου. Οι δε εισροές του ναυτιλιακού συναλλάγματος άγγιξαν για το 2006 τα 14.6 εκ.€ συνεισφέροντας έτσι θετικά στην διαμόρφωση του ισοζυγίου των συναλλαγών της χώρας. Με αυτή τη λογική προσέγγισης, στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται η προσπάθεια κατανόησης του ρόλου της ναυτιλίας, βασισμένη στην διεθνή σχετική ναυτιλιακή βιβλιογραφία και σε αναφορές από τους αρμόδιους εμπλεκόμενους φορείς. Διαδοχικά αναλύονται η σπουδαιότητα του οικονομικού ρόλου τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο καθώς και η αναγκαιότητα της παγκόσμιας κοινότητας για δράση, που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια σχετικά με το περιβαλλοντικό ζήτημα και τις προοπτικές του. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται μια προσπάθεια ανάλυσης του ναυτικού επαγγέλματος, σχετικά με τους βασικούς παράγοντες που ορίζουν και χαρακτηρίζουν τη φύση του. Μελετώνται οι συνθήκες εργασίας πάνω στο πλοίο (εργασιακό άγχος, επικινδυνότητα, πολυεθνικότητα, ωράριο εργασίας, διάρκεια εργασίας, απομόνωση-κοινωνικότητα). Οι εργασιακές απαιτήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο σύγχρονος ναυτικός (τεχνολογικές, διαχειριστικές, επικοινωνιακές) που ταυτόχρονα δίνουν το πρώτο στίγμα σχετικά με τα αναγκαία εφόδια που πρέπει να τον συνοδεύουν. Μελετώνται παράλληλα οι βασικές τάσεις που διέπουν το ναυτεργατικό δυναμικό σε παγκόσμιο επίπεδο αναφορικά με την προσφορά και τη ζήτηση εργασίας, τις γεωγραφικές μετατοπίσεις και τις ηλικιακές διαρθρώσεις του δυναμικού αυτού καθώς και τις προοπτικές μέσα από τα στοιχεία που παρέχουν έγκυρες έρευνες σοβαρών ναυτιλιακών φορέων σε παγκόσμια κλίμακα. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύονται τα δεδομένα που υπάρχουν στη χώρα μας σε σχέση με το ναυτικό επάγγελμα. Παρατηρείται η υπάρχουσα κατάσταση του ναυτεργατικό δυναμικού, οι παράγοντες που διαμορφώνουν τις συνθήκες ζήτησης εργασίας, η ηλικιακή διάρθρωση, και η παραγωγικότητα – ανταγωνιστικότητα του έλληνα ναυτεργάτη σε σχέση με το υπόλοιπο ναυτεργατικό δυναμικό παγκοσμίως. Στην συνέχεια στο πέμπτο κεφάλαιο καταγράφονται οι προσπάθειες εκστρατείας ενημέρωσης του ναυτικού επαγγέλματος καθώς και οι ενέργειες-μέτρα που λαμβάνονται από τους διάφορους θεσμοθετημένους εμπλεκόμενους φορείς, τόσο σε ελληνικό, ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο, ώστε να καταστήσουν το ναυτικό επάγγελμα ελκυστικότερο. Στο έκτο κεφάλαιο μελετάται το ζωτικό θέμα της ναυτικής εκπαίδευσης και ο ρόλος που αυτή διαδραματίζει στο ναυτικό επάγγελμα. Γίνεται αναφορά στο επίπεδο της ναυτικής εκπαίδευσης στο επίπεδο των ΑΕΝ. Η εστίαση γίνεται στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού που είναι και ο μοναδικός θεωρητικός χώρος δημιουργίας των αξιωματικών του εμπορικού ναυτικού. Εξετάζεται το ισχύον καθεστώς των ΑΕΝ και πως αυτό εξελίχθηκε διαχρονικά, οι τρόποι εισαγωγής των υποψηφίων, το επίπεδο των μαθημάτων και το σύστημα λειτουργίας τους, το επίπεδο των καθηγητών και οι τεχνικές και υλικές υποδομές που υποστηρίζουν τις ακαδημίες. Παρουσιάζονται και συγκεκριμένες προτάσεις σχετικές με το θέμα. Στο έβδομο κεφάλαιο διεξάγεται έρευνα υπό μορφής ερωτηματολογίων σε δυνητικούς υποψήφιους – τελειόφοιτους λυκείου καθώς και σε σπουδαστές των ΑΕΝ, για την διαπίστωση της αντίληψης που ο νέος έλληνας διαθέτει για το ναυτικό επάγγελμα και τις παραμέτρους που ενδεχομένους θα καταστήσουν το ναυτικό επάγγελμα ελκυστικότερο. Εν κατακλείδι, με την συλλογή όλων αυτών των στοιχείων που θα προέλθουν από την διεθνή ναυτιλιακή βιβλιογραφία, τους φορείς που εμπλέκονται με την ναυτιλία, την ναυτική εκπαίδευση, την βιωματική εμπειρία, και τις τάσεις που διαγράφουν τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων, θα συμπεράνουμε κατά πόσο και κάτω από ποιες προϋποθέσεις, είναι εφικτή η αύξηση της ελκυστικότητας του ναυτικού επαγγέλματος στην Ελλάδα του 21ου αιώνα.
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
