Η συγκεκριμένη εργασία επιχειρεί μια αφηγηματολογική προσέγγιση έξι επιλεγμένων πρωτοπρόσωπων μυθιστορημάτων που απευθύνονται σε εφήβους αξιοποιώντας θεωρητικές έννοιες και πρακτικά εργαλεία από τη σύγχρονη θεωρία της αφήγησης. Σε όλα τα επιλεγμένα μυθιστορήματα οι ήρωες-πρωταγωνιστές είναι έφηβοι αυτοδιηγητικοί αφηγητές και η ανάλυση καταρχήν αποσκοπεί να αποτυπώσει σε ποιο βαθμό και με ποιες συγκεκριμένες τεχνικές οι συγγραφείς των μυθιστορημάτων έχουν επιλέξει να αναπαραστήσουν τη συνείδηση των αφηγητών-ηρώων τους. Έπειτα, η ανάλυση στοχεύει να παρουσιάσει τα αποτελέσματα των συγκεκριμένων τεχνικών αναπαράστασης της εφηβικής συνείδησης στη συνείδηση του αναγνώστη, με άλλα λόγια να σχολιάσει την απήχηση της πρωτοπρόσωπης αφήγησης, η οποία σχετίζεται από την μία πλευρά με το βαθμό εμπλοκής του αναγνώστη στην ιστορία και, από την άλλη, με τη - συνειδητή ή μη- ιδεολογική χειραγώγηση που του ασκείται. Το θεωρητικό υπόβαθρο της ανάλυσής μου εντάσσεται στο ευρύτερο πεδίο της αφηγηματολογίας και, πιο συγκεκριμένα, στηρίζεται κυρίως στο θεωρητικό σχήμα του Gérard Genette για την αφηγηματική προοπτική, αλλά επιπλέον αξιοποιεί θέσεις της Mieke Bal για την ενθετική εστίαση, ενώ παράλληλα εφαρμόζει κατηγορίες από την τυπολογία της Dorrit Cohn για την αναπαράσταση της συνείδησης στη μυθοπλασία. Τέλος, αντλούνται βασικά σημεία από την προσέγγιση της Andrea Schwenke-Wyile στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση στην παιδική λογοτεχνία και τις θέσεις της Maria Nikolajeva για την αναπαράσταση της συνείδησης στην παιδική λογοτεχνία. Σε πρακτικό επίπεδο η συμβολή της παρούσας έρευνας εντοπίζεται στην ανάδειξη των ενδεικτικών κριτηρίων με βάση τα οποία μπορεί να αποτιμηθεί «εργαλειακά» η μέθοδος παρουσίασης της αφηγηματικής πληροφορίας σε ένα πρωτοπρόσωπο μυθιστόρημα. Με άλλα λόγια, προτείνονται συγκεκριμένοι δείκτες για να ανιχνευτεί ο βαθμός ταύτισης ή αποστασιοποίησης αφηγητή και χαρακτήρα σε μια αναδρομική αυτοαφήγηση και, συνακόλουθα, ο βαθμός τονισμένης ή διακριτικής παρουσίας της συγγραφικής φωνής που αποτυπώνεται στη φωνή του αυτοδιηγητικού αφηγητή. Εξετάζονται παράμετροι που σχετίζονται με τις επιλογές του συγγραφέα σε σχέση με την αφηγηματική φωνή, απόσταση και προοπτική (είδος αφηγητή, τύποι εστίασης, άμεσες ή έμμεσες τεχνικές αναπαράστασης της συνείδησης και τονισμένη ή διακριτική παρουσία αφηγητή). Με βάση τα παραπάνω στοιχεία διαπιστώνεται και τεκμηριώνεται η κυριαρχία του αφηγούμενου ή του βιωματικού εαυτού στις έξι επιλεγμένες αναδρομικές αυτοδιηγήσεις. Εν τέλει, η συγκεκριμένη εργασία επιχειρεί να συνδέσει την κυριαρχία του βιωματικού «εγώ» και τον υψηλό βαθμό συνοχής αφηγητή και χαρακτήρα σε μια αυτοδιηγητική αφήγηση με την «δεσμευτική» εμπλοκή του αναγνώστη στην ιστορία. Επιχειρηματολογείται ότι η παρουσία άμεσων τεχνικών αναπαράστασης της συνείδησης του «εγώ» της δράσης και η ευκαιριακή ή σταθερή ταύτιση του αφηγηματικού με το βιωματικό «εγώ» ενισχύει την απήχηση της ιστορίας στη συνείδηση του αναγνώστη. Ειδικά στις πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις που χαρακτηρίζονται στα πλαίσια της εργασίας, με τους όρους της Schwenke-Wyile, ως «άμεσες-δεσμευτικές» έχει σχεδόν εξαλειφθεί η συγγραφική φωνή, ώστε να φαίνεται ότι η εφηβική φωνή φτάνει στον αναγνώστη χωρίς την αναμενόμενη διαμεσολάβηση του ενήλικου συγγραφέα. Η υψηλή συνεκτικότητα μεταξύ αφηγητή και χαρακτήρα που οδηγεί σε αυστηρή εφαρμογή της εσωτερικής εστίασης, η οποία τηρείται με συνέπεια σε όλη την έκταση μιας αναδρομικής αυτό-διηγητικής αφήγησης, θεωρείται γενικότερα φαινόμενο σπάνιο στη λογοτεχνία των ενηλίκων. Αντιθέτως, οι σύγχρονες εφηβικές αυτό-αφηγήσεις φαίνεται να αποτελούν πρόσφορο έδαφος για να δημιουργηθούν αφηγηματικές συνθήκες αποκλειστικής εστίασης στο «εγώ» της δράσης στα όρια της πρωτοπρόσωπης αφήγησης, οι οποίες μάλιστα, με τους όρους της Schwenke-Wyile, είναι ιδιαίτερα «δεσμευτικές» για τους αναγνώστες. Έτσι, η παρούσα μελέτη αναδεικνύει ότι η διεύρυνση του πεδίου της θεωρίας της αφήγησης, ώστε να περιλαμβάνει και δείγματα από την παιδική και εφηβική λογοτεχνία μπορεί να εμπλουτίσει τις θέσεις της και να αποδώσει ενδιαφέρουσες προσθήκες και αναθεωρήσεις στα καθιερωμένα τυπολογικά σχήματα.
The present study undertakes a narratological approach of six first-person novels for young adults by using analytical tools from modern narrative theory. In all the selected novels the character-narrator technique is the primary narrative device, as they all involve autodiegetic young narrator-protagonists narrating events in their immediate past. My aim in this study is twofold: first to investigate systematically the narrative techniques which depict the consciousness of the teenager character-narrator in all six novels and then to discuss the effect of the narrative techniques on the reader’s understanding and engagement in the story. As regards the theoretical framework, my basic sources are the works of Gerard Genette, Mieke Bal and Dorrit Cohn. This study also draws on Andrea Schwenke-Wyile’s and Maria Nikolajeva’s ideas of applying narrative theory to children’s fiction. My study raises the obvious question of how the narrator’s telling of the story is related to the character‘s perception as well as reader’s understanding. In the light of the present analysis I argue that specific forms of retrospective narration which are called “engaging narration” –in Schwenke Wyile’s terms- share the desire to bring readers back to the feelings of the character-focalizer at the moment of narrated experience, rather than to provide them with an analysis of the narrator’s current views on the situation. Thus, because the focus is entirely on the character, reader’s awareness of the narrator is usually overshadowed. Topics such as narrative modes for presenting consciousness in fiction, various forms of focalization and types of presence (covert or overt) of the narrator are discussed and explored throughout all six selected novels. By way of conclusion, the high level of coherence between the narrating “I” and the experiencing “I” is associated with the consistent presence of the limited vision of the character-focalizer, which is a rare phenomenon in mainstream literature. Therefore, the present study also suggests that applying narrative theory to children’s literature can expand and refine notions and schemes of modern narratology.
