Προς το τέλος του προηγούμενου αιώνα εμφανίστηκαν πλήθος μελετών οι οποίες προσπαθούσαν άλλοτε να παραλληλίσουν και άλλοτε να βρουν τομείς εφαρμογής των θεωριών των μεγαλύτερων φιλοσόφων του 20ου αιώνα στη Λογιστική. Συγκεκριμένα, στις τελευταίες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, πολλές έρευνες και μελέτες έγιναν από οικονομολόγους και λογιστές αναφορικά με τις θεωρίες του διασημότερου ίσως φιλόσοφου του 20ου αιώνα, Michel Foucault, σχετικά με την εξουσία, την αλήθεια και την ηθική και κατά πόσο είναι εφικτό αυτές η θεωρίες να βρουν πρακτική εφαρμογή στη λογιστική.
Αφορμώντας λοιπόν από τους παραπάνω προβληματισμούς η παρούσα εργασία έχει ως στόχο να παραθέσει τις απόψεις και τους προβληματισμούς που διατυπώθηκαν από τους μελετητές και εν τέλει να φωτίσει και να προσπαθήσει να επαληθεύσει τη σχέση ανάμεσα στο δίπολο Αλήθεια – Ηθική από τη μια πλευρά, μέσα από την επίδραση της Εξουσίας/Γνώσης, και Λογιστική από την άλλη, με επίκεντρο τις θέσεις του Foucault.
Έτσι λοιπόν, στο πρώτο κεφάλαιο θα ασχοληθούμε με τη φύση και την εξέλιξη της λογιστικής που τις τελευταίες δεκαετίες γεννά αρκετά ηθικά ερωτήματα και τα οποία έρχεται με την σειρά της να θεραπεύσει, σε θεσμικό επίπεδο, η λογιστική δεοντολογία με την καθιέρωση δεοντολογικών προτύπων και αρχών. Έπειτα θα αναφερθούμε εν συντομία στους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες που απειλούν την αντικειμενικότητα του λογιστή πριν περάσουμε στα θεσμοθετημένα δικαιώματα, υποχρεώσεις αλλά και ποινές που προβλέπονται εκ του νόμου σε περίπτωση ηθικής «παρέκκλισης».
Στη συνέχεια θα θίξουμε το ζήτημα δύο επιμέρους εξωτερικών παραγόντων που φαίνεται να επιδρούν σημαντικά στην ηθική συγκρότηση των λογιστών: του φύλου αλλά και της διδασκαλίας της ηθικής στα πλαίσια της λογιστικής εκπαίδευσης. Τέλος, θα επικεντρωθούμε στην ηθική νόηση που θα πρέπει να διέπει τους επαγγελματίες λογιστές για την τήρηση της ηθικής πράξης, όπως αυτή κατηγοριοποιείται στο περίφημο «μοντέλο του Kohlberg».
Στο δεύτερο κεφάλαιο θα ασχοληθούμε κυρίως με τον θεωρητικό πυρήνα της παρούσας εργασίας που δεν είναι άλλος από τις θέσεις του Γάλλου φιλόσοφου Michel Foucault για την «αλήθεια» και την «εξουσία/γνώση», έννοιες που τόσο πολύ επηρέασαν τους θεωρητικούς της λογιστικής έρευνας. Στο σημείο αυτό θα επικεντρωθούμε ιδιαίτερα στο εάν τα λεγόμενα «πειθαρχικά καθεστώτα» με τις «αλήθειες» που πρεσβεύουν, θα μπορούσαν να ταυτιστούν με και να λειτουργήσουν για τα λογιστικά συστήματα, ενώ, επεκτείνοντας την σκέψη μας θα εξετάσουμε και την δυνατότητα της «αντίστασης» από πλευράς των υποκειμένων (Λογιστών) της πειθαρχικής εξουσίας (Διοίκησης) σε αυτήν. Στη συνέχεια, θα προσπαθήσουμε να αποϋλοποιήσουμε την έννοια της εξουσίας, όπως την διατύπωσε ο Foucault, στα πλαίσια των πολλών εναλλακτικών μορφών που αυτή λαμβάνει και ασκείται μέσα από τις οργανωτικές ρυθμίσεις των επιχειρήσεων. Παράλληλα, θα εντάξουμε την έννοια της «αλήθειας» του Foucault στα πλαίσια της λογιστικής επιστήμης, όπου οι πολλές εναλλακτικές «αλήθειες» έχουν με εσωτερικά ή εξωτερικά κίνητρα οδηγήσει στη λεγόμενη «διαχείριση των κερδών». Στο σημείο αυτό θα αναφερθούμε εν συντομία στο τι ορίζεται ως διαχείριση κερδών, αλλά και στα αίτια, καθώς και τα κίνητρα που οδηγούν τις διοικητικές «εξουσίες» των επιχειρήσεων στο να χειραγωγούν τα κέρδη και τις λογιστικές καταστάσεις. Στο τέλος του κεφαλαίου, θα επισημάνουμε τις μεθόδους χειραγώγησης των κερδών και πώς επιδρά θετικά ο έλεγχος των «ελεγκτών υψηλής ποιότητας» σε αυτές.
Στο τρίτο κεφάλαιο, θα παραθέσουμε αρχικά τον καθαρό λόγο του φιλοσόφου για την έννοια της ηθικής και τα βασικά χαρακτηριστικά της, εξετάζοντας περαιτέρω πώς αυτά αλληλεπιδρούν με την ψυχοσύνθεση των φοιτητών της λογιστικής εκπαίδευσης. Τέλος, με αφορμή την επιβολή ενός ορθολογικού τρόπου υποκειμενοποίησης των σπουδαστών της λογιστικής θα εξετάσουμε πολύπλευρα την δυνατότητα της αντίστασης σε αυτό το είδος της κατά Foucault «εξουσίας» με στόχο την ανάδειξη του συναισθήματος των σπουδαστών στα πλαίσια της λογιστικής εκπαίδευσης.
University of the Aegena
