Το παρόν άρθρο παρουσιάζει μια συστηματική διδακτική πορεία μύησης μικρών μαθητών Δημοτικού Σχολείου στην ανάγνωση εικόνων. Η εν λόγω προσέγγιση, η οποία συνιστά έρευνα δράσης, έλαβε χώρα στο πλαίσιο πολιτιστικών προγραμμάτων, που υλοποιήθηκαν κατά τις ώρες Ευέλικτης Ζώνης, στην Α΄ και Β΄ τάξη Δημοτικού Σχολείου Δυτικής Θεσσαλονίκης. Επισημαίνεται ότι η ομάδα των μαθητών που συμμετείχε στην εν λόγω έρευνα είναι σταθερή, καθώς η δράση-παρέμβαση εξελίχθηκε από το ένα σχολικό έτος στο άλλο. Το κειμενικό υλικό που αξιοποιήθηκε αντλήθηκε, αφενός, από την εικονογράφηση των δημοφιλέστερων παραμυθιών των μαθητών της Α΄ τάξης Δημοτικού και, αφετέρου, από αγαπημένους πίνακες ζωγραφικής των μαθητών της Β΄ τάξης Δημοτικού. Η δημοτικότητα του κειμενικού υλικού αναδείχθηκε μέσα από σύντομες συνεντεύξεις με τα παιδιά. Η προσέγγιση των εικόνων βασίστηκε στο μοντέλο των Kress & van Leeuwen, το οποίο η εκπαιδευτικός-ερευνήτρια μετασχημάτισε σε μοντέλο ανάλυσης εικόνων για παιδιά, ώστε να είναι προσιτό στους μικρούς μαθητές της. Επίσης, κατά την ανάλυση των εικόνων, η ερευνήτρια έλαβε υπόψη της στοιχεία κοινωνικής σημειωτικής, ώστε η ανάγνωσή τους να λάβει κριτικό χαρακτήρα. Τέλος, για μια πιο αποτελεσματική μελέτη των εικόνων, η ερευνήτρια δημιούργησε έναν κατάλογο σχημάτων οπτικού λόγου. Η προσέγγιση ήταν δραστηριοκεντρική, εκκινώντας πάντα από μια εικόνα, η οποία αποτελούσε τη βάση για προφορικές διεπιδράσεις κριτικής εμβάθυνσης, ενώ στη συνέχεια η διδασκαλία εμπλουτιζόταν με θεατρικά παιχνίδια και εικαστικές δημιουργίες. Η αξιολόγηση των παρεμβάσεων απέδειξε ότι η προσέγγιση που υιοθετήθηκε στάθηκε αποτελεσματική για τους μικρούς μαθητές, καθώς πλέον ήταν σε θέση να αποκωδικοποιούν τις εικόνες και να εμβαθύνουν σε αυτές. Βασικό συμπέρασμα της εν λόγω έρευνας ήταν ότι η εικόνα που αντιστοιχεί είτε σε εικονογράφηση παραμυθιού είτε σε πίνακα ζωγραφικής συνιστά πολύτιμο και πολύπλευρο διδακτικό και εποπτικό εργαλείο, καθώς, μέσα από την κατάλληλη αξιοποίησή της, συντελεί πρωτίστως στην προώθηση του οπτικού γραμματισμού και της κριτικής οπτικής επίγνωσης, καθώς επίσης στην όξυνση της κριτικής σκέψης και στην παραγωγή πλούσιου προφορικού λόγου σε διάφορες μορφές (περιγραφή, αφήγηση, επιχειρηματολογία, επεξήγηση). Παράλληλα δε, αποτελεί μοναδική πηγή έμπνευσης για θεατρικά δρώμενα και εικαστικές δημιουργίες, σε ένα πλαίσιο δόμησης και αναδόμησης του αρχικού οπτικού κειμένου.
(EL)
This article presents a systematic teaching intervention to introduce young primary school students to reading pictures. This approach, which is an action research, took place in the context of cultural programs, implemented during Flexible Zone sessions, in the 1st and 2nd grade at a primary school in Western Thessaloniki. The group of students who participated in this research is stable, as the action-intervention evolved from one school year to another. The textual material used was drawn on the one hand, from the illustrations of the most popular fairy tales of the first graders and, on the other hand, from the favorite paintings of the second graders. The popularity of the text material emerged through short interviews with children. Immersion in images was based on the model of Kress & van Leeuwen, which the teacher-researcher transformed into a model of image analysis for children, in order to make it accessible to her young students. Also, during the visual analysis, the researcher took into account social semiotics, so that image reading could take on a critical character. Finally, for a more effective image study, the researcher created a list of visual speech patterns. The approach was activity-oriented, always using as a departure point an image, which was the basis for oral critical interactions, while the teaching was further enriched with theatrical games and pictorial work/artwork (drawings). The evaluation of the interventions proved that the approach adopted was effective for the young students, as they were able to decode the images and gain insights into them. The main conclusion of this research was that the image that corresponds to either a book illustration or a painting serves as a valuable and multifaceted teaching visual tool, as its proper use contributes primarily to the promotion of visual literacy and critical visual awareness, as well as it sharpens critical thinking and helps students produce rich oral speech in various forms (description, narration, argumentation, explanation). Furthermore, it is a unique source of inspiration for theatrical events and artistic creations, in a context of constructing and reconstructing the original visual text.
(EN)
Εργαστήριο Παιδαγωγικής Έρευνας και Εκπαιδευτικών Πρακτικών (Ε.Π.Ε.Ε.Π.) / Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
