Η μελέτη εξετάζει την αυξανόμενη καλλιέργεια του αφηγηματικού πεζού λόγου
κατά τη διάρκεια του ελληνικού 18ου αιώνα σε συνάρτηση με την υποδοχή της
νεωτερικότητας. Υπενθυμίζεται ότι το αίτημα της στροφής προς τον πεζό λόγο
ως έκφραση της εποχής της πολιτισμικής ωριμότητας, διατυπώνεται με
μαχητικό τρόπο από τους τυραννοκτόνους της ρίμας και υποστηρικτές των
νεοτέρων (Houdar de la Motte) στο πλαίσιο της γνωστής ποιητολογικής
διαμάχης. Διευκρινίζεται ότι η ρητή, αλλά αργοπορημένη κατά έναν αιώνα,
διατύπωση του αιτήματος αυτού από τον Αδαμάντιο Κοραή (1809) έρχεται να
στηρίξει με θεωρητικά επιχειρήματα προγενέστερες απόπειρες και δοκιμές στην
περιοχή του πεζού λόγου. Υποστηρίζεται ότι το αίτημα αυτό επιχειρήθηκε να
εφαρμοστεί στην πράξη ήδη από το πρώτο μισό του 18ου αιώνα κ.ε. όπως
πιστοποιεί η συγγραφή του νεωτερικού, ως προς τη μορφή και το περιεχόμενο,
αλλά όχι και ως προς τη γλωσσική του εκφορά, μυθιστορήματος Φιλοθέου
Πάρεργα (1719), καθώς και οι νεοελληνικές, χειρόγραφες και έντυπες
μεταφράσεις ευρωπαϊκών κειμένων (Τύχαι Τηλεμάχου, κ.ά.). Ιδιαίτερη έμφαση
δίνεται στις συστηματικές προσπάθειες της τελευταίας δεκαετίας του 18ου αιώνα
που εκδηλώνονται στον κύκλο του Ρήγα και της ελληνικής διασποράς της
Βιέννης (Σχολείον των ντελικάτων εραστών, Έρωτος Αποτελέσματα, Γαλάτεια,
«Πρώτος ναύτης», κ.ά.). Διευκρινίζεται ότι στην προσπάθεια αυτή συνέβαλαν
οι απόψεις του Ιώσηπου Μοισιόδακα και του Δημήτριου Καταρτζή, που
ενθάρρυναν την εκμετάλλευση της ευρωπαϊκής, νεωτερικής ετερότητας, τη
μεταφραστική πρακτική και την καλλιέργεια της ομιλουμένης. Τονίζεται, όμως,
ότι η ενθάρρυνση αυτή δεν συνεπαγόταν την καλλιέργεια της πλασματικής
πεζογραφίας. Υποστηρίζεται ότι οι μεταφραστές, αισθανόμενοι το πολιτισμικό
έλλειμμα –την απουσία νεωτερικών πεζογραφικών ειδών– χρειάστηκε να παρακάμψουν τις συμβουλές του Καταρτζή για το ανώφελο της μετάφρασης
των «γλυκών» βιβλίων (σε αντιδιαστολή με τα «πικρά» βιβλία γνώσης), και,
ταυτόχρονα, να κάνουν παραχωρήσεις προς τη μακρόχρονη έμμετρη
αφηγηματική παράδοση. Τα διλήμματα επιχείρησαν να τα επιλύσουν μέσα από
τη σύμμειξη (διαθέσιμου στη γηγενή παράδοση) στίχου και (εισαγόμενης)
πρόζας, καθώς και μέσα από τη μετάφραση πλασματικών έργων με
εγκυκλοπαιδική διάσταση.
(EL)
Humanities and the Arts ▶ Languages and literature Philology
(EN)
University of Patras
