Στην παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιήθηκε διερεύνηση του μηχανισμού έκλουσης φαρμακευτικών ενώσεων από χρωματογραφική στήλη αντίστροφης φάσης παρουσία μικυλλίων (μικυλλιακή υγροχρωματογραφία, micellar liquid chromatography, MLC) και συσχέτιση των συντελεστών κατακράτησης με φαρμακοκινητικά μεγέθη. Προσδιορίσθηκαν οι συντελεστές κατακράτησης 49 φαρμακευτικών ενώσεων ποικίλης δομής και φαρμακολογικής δράσης. Ως διαλύτης έκλουσης χρησιμοποιήθηκε ρυθμιστικό διάλυμα φωσφορικών, ρυθμισμένο σε δύο τιμές pH (7,40 και 5,50) με προσθήκη NaCl σε συγκέντρωση 9,2 g/L και μη ιοντικού επιφανειοδραστικού συστατικού Triton X-100 σε συγκέντρωση 5,75 mΜ. Για τη μείωση του χρόνου έκλουσης των λιπόφιλων ενώσεων, στην κινητή φάση που ρυθμίστηκε σε pH 5,50, προστέθηκε ποσότητα ακετονιτριλίου, σε περιεκτικότητες 5-15%. Η χρωματογραφική στήλη τοποθετήθηκε σε υδατόλουτρο στους 37 oC. Πραγματοποιήθηκε σύγκριση των συντελεστών κατακράτησης με τους συντελεστές λιποφιλίας∙ τον συντελεστή μερισμού, logP, και τον συντελεστή κατανομής, logD. Παρατηρήθηκε ότι ο συντελεστής κατακράτησης συσχετίζεται καλύτερα με τον συντελεστή logP (R2=0,678) σε σχέση με τον συντελεστή logD (R2=0,599). Η προσθήκη των κλασμάτων θετικού κι αρνητικού φορτίου βελτίωσε σημαντικά τη συσχέτιση με τον συντελεστή logD (R2=0,744) κι υπέδειξε την καταστολή του ιονισμού στο περιβάλλον της στήλης. Ακόμη, οι συντελεστές κατακράτησης της μικυλλιακής υγροχρωματογραφίας παρουσία Triton X-100 συγκρίθηκαν με τους αντίστοιχους συντελεστές άλλων βιομιμητικών χρωματογραφικών μεθόδων. Πιο συγκεκριμένα, στην MLC η συσχέτιση με τα μη ιοντικά τασιενεργά Brij-35 και Tween 20 ήταν εξαιρετικά ικανοποιητική (R2=0,902 και R2=0,965, αντίστοιχα), ενώ με το ανιοντικό SDS ήταν μη ικανοποιητική (R2=0,451). Στην περίπτωση του Tween 20, η προσθήκη του κλάσματος αρνητικού φορτίου βελτίωσε περαιτέρω τα στατιστικά στοιχεία (R2=0,974), ενώ στην περίπτωση του SDS η προσθήκη των κλασμάτων θετικού κι αρνητικού φορτίου οδήγησε σε καλύτερη συσχέτιση (R2=0,656). Η σύγκριση με τα αποτελέσματα της χρωματογραφίας ακινητοποιημένων μεμβρανών για τη στήλη IAM.PC.DD2 ήταν μέτρια ικανοποιητική (R2=0,574), αλλά η προσθήκη του κλάσματος Fzwit+ βελτίωσε τη συσχέτιση (R2=0,705). Η συσχέτιση με τους συντελεστές κατακράτησης της στήλης ακινητοποιημένης HSA ήταν επίσης μέτρια ικανοποιητική (R2=0,634) και βελτιώθηκε σημαντικά με την προσθήκη των κλασμάτων Fzwit+ και Fzwit- (R2=0,824). Στη συνέχεια, εξετάστηκε η συμπεριφορά κατακράτησης 23 από των 49 φαρμακευτικών ενώσεων (κυρίως οξέων, αμφολυτών κι ενδεικτικά κάποιων βάσεων κι ουδέτερων) σε pH 5,50, τιμή που μιμείται την οξύτητα σε περιοχές κοντά στο ανώτερο τμήμα του λεπτού εντέρου. Πράγματι, οι όξινες ενώσεις κυρίως κατακρατούνταν περισσότερο, ενώ οι βασικές λιγότερο στη στατική φάση. Οι αμφολύτες παρουσίασαν διττή συμπεριφορά, ενώ για τα ουδέτερα οι μικρές μεταβολές αποδόθηκαν σε πειραματικά σφάλματα. Στο τελευταίο μέρος, αναπτύχθηκαν μοντέλα πρόβλεψης φαρμακοκινητικών ιδιοτήτων με αξιοποίηση των συντελεστών κατακράτησης logkwTriton. Για την πρωτεϊνική σύνδεση αναπτύχθηκαν δύο μοντέλα, ένα σιγμοειδές κι ένα της μορφής logit. Το δεύτερο κρίθηκε προτιμότερο (επιτυχία 16/22 φαρμακευτικές ενώσεις με 3 από τις 16 να είναι οριακά εκτός ορίων) από το πρώτο (επιτυχία 15/22 με 2 από τις 15 να είναι οριακά εκτός ορίων). Η πρόβλεψη του όγκου κατανομής περιορίστηκε στις βάσεις κι οδήγησε σε καλή συμφωνία μεταξύ των 4 πειραματικών και προβλεπόμενων τιμών. Τέλος, διερευνήθηκε η δυνατότητα πρόβλεψης της διέλευσης από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και το μοντέλο που προέκυψε είχε επιτυχία στο μικρό δείγμα φαρμακευτικών ενώσεων (3/5).
(EL)
National Technical University of Athens
