Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί τον τρίτο σε συχνότητα καρκίνο καθώς και την τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Το 90% των περιπτώσεων αφορά άτομα άνω των 50 ετών , ενώ παρατηρείται μία αύξηση της επίπτωσης της νόσου στο μεσοδιάστημα 40-50 ετών. Τα βασικά μοριακά μονοπάτια που έχουν μελετηθεί στην καρκινογένεση στο παχύ έντερο είναι το TGF-β, που διαδραματίζεται κυρίως μέσω των πρωτεϊνών SMAD, το WNT, το λεγόμενο μονοπάτι της β-κατενίνης και σχετίζεται με το γονίδιο KRAS, το NOTCH που συμμετέχει στη διατήρηση της ομοιόστασης στον φυσιολογικό εντερικό βλεννογόνο και το MSI που ευθύνεται για >15% των περιπτώσεων σποραδικού καρκίνου. Αρκετά κληρονομικά σύνδρομα μπορεί να εμφανίσουν καρκινική μετατροπή, με τα πιο συχνά να είναι η Οικογενής Πολυποδίαση, το σύνδρομο AFAP (Atenuated Familiar Adenomatous Polyposis), το σύνδρομο Peutz-Jehger, η νόσος MAP (MYH Associated Polyposis), η Νεανική Πολυποδίαση και η Κληρονομική Πολυπδίαση. Τα βασικά μοντέλα καρκινογένεσης είναι το στοχαστικό μοντέλο, όπου κάθε καρκινικό κύτταρο μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ενός όγκου και το μοντέλο των καρκινικών αρχέγονων κυττάρων. Τα αρχέγονα καρκινικά κύτταρα χαρακτηρίζονται από την ικανότητα αυτοανανέωσης, τη χημειοανθεκτικότητα και την ικανότητα διαφοροποίησης τους προς διαφόρους κυτταρικούς τύπους. Υπάρχουν ορισμένοι επιφανειακοί δείκτες που τα προσδιορίζουν, όπως τα CD133, CD166, CD44, η κερατίνη 20, το μόριο προσκόλλησης ΕpCAM, ενώ μελετώνται και οι μεταγραφικοί παράγοντες Oct-4 και Sox-2, καθώς και τα γονίδια τα Nanog, Lin-28, Klf-4 και C-myc. Το μικροπεριβάλλον του εντέρου επηρεάζει τον κύκλο ζωής των αρχέγονων κυττάρων, ενισχύοντας ή καταστέλλοντας τη διαδικασία της καρκινογένεσης σε σημαντικό μάλιστα βαθμό. Τα αρχέγονα καρκινικά κύτταρα, επίσης, μέσω της διαδικασίας της επιθηλιομεσεγχυματικής μετατροπής, αυξάνουν την ικανότητα διείσδυσης και κατά συνέπεια το μεταστατικό τους δυναμικό καθιστώντας τη νόσο γενικευμένη. Αρκετές θεραπείες που βρίσκουν σήμερα εφαρμογή καταφέρνουν να μειώσουν το μέγεθος του όγκου χωρίς να έχουν επιτύχει αναστολή της υποτροπής, αφού δεν δρουν στην αρχική πηγή των αρχέγονων καρκινικών κυττάρων. Η πλαστικότητα των αρχέγονων κυττάρων περιπλέκει τις μεθόδους θεραπευτικής παρέμβασης, ενώ μια στοχευμένη θεραπεία για τα καρκινικά αρχέγονα κύτταρα δεν θα επιτύγχανε πλήρη ίαση, καθώς ο όγκος δεν αποτελείται μονομερώς από αυτά. Μονοκλωνικά αντισώματα κατά μορίων επιφανείας, ίσως να έχουν τριπλή δράση, αρχικά εμποδίζοντας την ανάπτυξη του όγκου, εν συνεχεία μειώνοντας το μεταστατικό δυναμικό και τέλος παρέχοντας στα αρχέγονα καρκινικά κύτταρα χημειοευαισθησία. Ένα ακόμα σημείο με ιδιαίτερη σημασία είναι η διακοπή της επικοινωνίας του μικροπεριβάλλοντος και των αρχέγονων καρκινικών κυττάρων. Το πεδίο της νανοτεχνολογίας γνωρίζει συνεχή πρόοδο αφού ένα επιθυμητό αποτέλεσμα είναι η υποβοήθηση της μεταφοράς του φαρμάκου στον συγκεκριμένο στόχο αποφεύγοντας τις ανεπιθύμητες ενέργειες στους φυσιολογικούς ιστούς.
(EL)
Colon cancer is on the third place in frequency of all cancers and the fourth cause of death globally. 90% of patients are above 50 years old, while it becomes more frequent between 40-50 years. The most important molecular pathways are TGF-β, through SMAD proteins, WNT, the b-catenin pathway in correlation with KRAS gene, NOTCH, which regulates the normal mucosal and MSI, which is responsible for more than 15% of sporadic cancer. Some hereditary syndromes may lead to cancer. These are AFAP (attenuated familiar adenomatous polyposis), Peutz-Jegher syndrome, MYH polyposis, the young and hereditary polyposis. The stochastic model and the model of cancer stem cells are the basic models of carcinogenesis. Cancer stem cells are self renewal, chemo resistant and have the ability to differentiate to many different cell types. Some biomarkers help their identification, for example CD133, CD166, CD44, keratin 20, EpCAM, the transcriptional factors Oct-4, Sox-2 and the genes Nanog, Lin-28, Klf-4 and C-myc. The colon microenvironment can help or prevent carcinogenesis. Through epithelium-mesenchymal transmutation cancer stem cells obtain stronger metastatic dynamic. Today treatments can kill cancer cells, but does not reduce the relapse possibility, because of stem cell pool. Monoclinic antibodies may prevent tumor extension, reduce the possibility of metastasis and make stem cells chemo sensitive. Some other try to destroy the communication between cancer cells and microenvironment. Finally, we believe that nanotechnology, through a better drug transportation, could lead to more accurate results.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
