Η μαστίχα αποτελεί τη λευκή ρητίνη που εκχυλίζεται από το στέλεχος του αειθαλoύς θαμνώδους δέντρου Pistacia lentiscus var. Chia (Anacardiaceae), το οποίο καλλιεργείται στα «Μαστιχοχώρια» της Χίου. Γνωστή από τη χρήση της στη λαϊκή θεραπευτική λόγω των ευεργετικών της ιδιοτήτων, η μαστίχα έχει καταχωρηθεί πλέον στα προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και αναγνωρίζεται ως φυσικό φάρμακο από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ), με συγκεκριμένες θεραπευτικές ενδείξεις σε δυσπεπτικές διαταραχές και στη συμπτωματική θεραπεία φλεγμονών και τραυμάτων. Οι ιδιότητες αυτές έχουν συσχετιστεί με ποικίλα συστατικά της μαστίχας που κατατάσσονται στις 4 βασικές κατηγορίες χημικών συστατικών της: το φυσικό πολυμερές 1,4-πολυ-β-μυρκένιο, τριτερπένια, όπως το μαστιχαδιενονικό και ισομαστιχαδιενονικό οξύ, πτητικά συστατικά και φαινολικά παράγωγα.
Τα βιβλιογραφικά δεδομένα σχετικά με τη σύσταση και τις ιδιότητες της μαστίχας προέρχονται κατά κύριο λόγο από εργαστηριακά ευρήματα και πειραματικές διατάξεις, καθώς οι κλινικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί γύρω από αυτό το αντικείμενο είναι ελάχιστες. Για πρώτη φορά, λοιπόν, στη συγκεκριμένη εργασία πραγματοποιείται ανίχνευση και ποσοτικός προσδιορισμός του ισομαστιχαδιενονικού (ΙΜΝΑ) και μαστιχαδιενονικού οξέος (ΜΝΑ), δύο τριτερπενίων που συναντώνται στη μαστίχα Χίου, στο πλάσμα υγιών εθελοντών μετά την κατανάλωση συγκεκριμένης ποσότητας αυτής. Συγκεκριμένα, σε πρώτο στάδιο πραγματοποιήθηκε η ανάλυση της σύστασης του ολικού εκχυλίσματος της ρητίνης μαστίχας Χίου. Μέσω της χρήσης της τροχιακής παγίδας ιόντων LTQ-Orbitrap αναπτύχθηκε κατάλληλη μεθοδολογία UPLC-APCI(-)-HRMS για τον προσδιορισμό του ποιοτικού προφίλ της ρητίνης με έμφαση στα τριτερπενικά οξέα ΙΜΝΑ και ΜΝΑ και διαπιστώθηκε πως το εκχύλισμα είναι πλούσιο στα επιθυμητά συστατικά. Σε επόμενο στάδιο, κρίθηκε απαραίτητη η απομόνωση των τριτερπενίων ΙΜΝΑ και ΜΝΑ σε όσο το δυνατόν καθαρότερη μορφή, προκειμένου να λειτουργήσουν ως πρότυπα. Η απομόνωση αυτών έγινε από δείγματα εμπλουτισμένα σε τριτερπένια με τη χρήση SFC-UV/MS και στη συνέχεια η δομή τους επιβεβαιώθηκε με τη χρήση HRMS και ΝΜR. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε σύνθεση κατάλληλου εσωτερικού προτύπου (3-ακετυλιωμένος εστέρας του ουρσολικού οξέος), καθώς και ανάπτυξη μεθόδου προκατεργασίας των δειγμάτων πλάσματος που λήφθησαν από τους εθελοντές. Ακολούθησε ανάπτυξη και επικύρωση της μεθόδου UPLC-ESI(-)-MS, χρησιμοποιώντας τριπλό τετραπολικό αναλυτή μαζών (TQ) για την ανάλυση των υπό εξέταση δειγμάτων πλάσματος. Σε τελικό στάδιο έγινε μελέτη και προσδιορισμός των φαρμακοκινητικών παραμέτρων (Τmax και Cmax) των ΙΜΝΑ και ΜΝΑ στο πλάσμα των εθελοντών.
(EL)
Mastic is the white resin obtained from the mastic tree Pistacia lentiscus var. Chia (Anacardiaceae). The Pistacia lentiscus var. Chia is cultivated and grown only in Southern Chios Area of Mastichochoria. The resin of that plant is collected as an exudate after “hurting” its trunk and branches.Known for its use infolk-medicinein several countries all over the world due to its beneficial properties, mastic has been characterized as a Product of Protected Designation of Origin (PDO)and is recognized as anherbal medicine for human use by the European Medicines Agency (EMA), with specific therapeutic indications for dyspeptic disorders, symptomatic treatment of minor inflammations of the skin as well as an aid in healing of minor wounds. These properties have been associated with a variety of itscomponents that are classified in four main categories: the natural polymer (1,4-poly-β-myrcene), triterpenes such as masticadienonic acid and isomasticadienonic acid, volatile components and phenolic derivatives.
The scientific literature, as regards the composition and pharmacological properties of mastic, originates only from laboratory research and preclinical data based on in vitro and in vivo experiments, due to the lack of clinical studies, carried out on this subject. In the context of the present master thesis the two major triterpenes found in mastic, isomasticadienonic acid (IMNA) and masticadienonic acid (MNA), are detected and quantified in the plasma of healthy volunteers after consumption of 10gr of crude mastic resin. Specifically, in the first step, analysis of the total extract of Chios mastic gum was performed. Through the use of the UPLC-APCI (-) – HRMS technique connected with ion trap mass analyzer(Orbitrap), a suitable method was developed to determine the chemical profile of the resin with emphasis on the triterpene fraction and it was found that the extract is rich in the desirable ingredients. Following, it was considered necessary to isolate the triterpenes IMNA and MNA in the purest possible form so that they could be used as standards afterwards. For the isolation, fractions of mastic extract enriched in triterpenes were treated by the SFC-UV/MS technique and the structure of IMNA and MNA was confirmed using HRMS spectrometry and NMR spectroscopy. Afterwards, an appropriate internal standard (3-acetylursolic acid) was synthesized and a method for processing the plasma samples obtained from the volunteers was developed. Subsequently, a UPLC-ESI (-) - MS method connected with triple quadrupole mass analyzer (TQ) was developed and validated, in order to examine the plasma samples. In the final step, the pharmacokinetic parameters (Tmax and Cmax) of IMNA and MNA found in the plasma of the volunteers were determined. In conclusion, this is the first study of the main metabolites of Chios mastic resin in biological fluids of healthy volunteers (plasma).
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
