Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, ως τραύμα ορίζεται ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά κανείς συναισθηματικά απέναντι σε μία υπερβολικά δυσάρεστη ε-μπειρία. Το φαινόμενο αυτό όμως, μπορεί να λάβει και συλλογικές διαστάσεις, καθώς και μία ομάδα μπορεί να βιώσει ένα κοινό τραύμα. Με την έλευση του Μαύρου Θανά-του το 1347, οι κοινότητες της Ευρώπης που υπέστησαν τα απανωτά πλήγματά της, ανταποκρίθηκαν με ποικίλους τρόπους στην τραυματική εμπειρία της καταστροφής που προκάλεσε. Οι πηγές περιγράφουν μία ανείπωτη και πολύνεκρη καταστροφή, που κατέστησε την ζωή πιο εύθραυστη και αβέβαιη από ποτέ. Παράλληλα, το βίωμα της πανώλης και οι συνέπειές της αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για νέες ταφικές πρακτικές, καλλιτεχνικές θεματικές και νέες θεωρήσεις για την ζωή και τον θάνατο. Η πανώλη ωστόσο, είχε ήδη πλήξει αιώνες νωρίτερα το Βυζάντιο και πιο συγκεκριμένα, το 541. Ο Προκόπιος και ο Ιωάννης Εφέσου, μας παρέχουν τις πιο δραματικές περιγραφές της πανωλεθρίας που έφερε η πανώλη στην Βασιλεία των Ρωμαίων. Η Κωνσταντινούπο-λη είχε γεμίσει με τόσους νεκρούς που δεν έφταναν οι τάφοι, ενώ παράλληλα η ύπαι-θρος ήταν γεμάτη με άδεια χωριά, οι κάτοικοι των οποίων κείτονταν νεκροί, πρησμέ-νοι από την αποσύνθεση. Επιπλέον, ο Ιωάννης Εφέσου περιγράφει πως κάθε βράδυ φοβόταν ότι το επόμενο πρωί δεν θα ξυπνούσε, διότι η πανώλη θα του είχε πάρει τη ζωή. Όταν όμως ο Μαύρος Θάνατος έπληξε το Βυζάντιο το 1347, οι Ρωμαίοι δεν α-ντέδρασαν με τρόπο όμοιο με αυτόν των συγχρόνων τους, αλλά ούτε και με αυτόν των προγόνων τους. Αντίθετα, το στίγμα της πανώλης φαίνεται να απουσιάζει παντελώς και οι πηγές επιδεικνύουν πλήρη αδιαφορία στην εξιστόρηση των επιδημικών ξεσπα-σμάτων. Η αδιαφορία αυτή μάλιστα, φτάνει σε τέτοια επίπεδα, που η παράλειψη των επιδημικών ξεσπασμάτων από τις πηγές αποτελεί συχνό φαινόμενο. Συνεπώς, σχημα-τίζεται μία εντύπωση που θέλει την δράση της πανώλης να ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Στόχος της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας, είναι η απόδειξη της ύ-παρξης του τραύματος της πανώλης στο ύστερο Βυζάντιο. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω του εντοπισμού όσο το δυνατόν περισσότερων στοιχείων στις πηγές της εποχής, που θα μαρτυρούν το στίγμα της πανώλης στον ψυχισμό της βυζαντινής κοινωνίας. Πέραν του εντοπισμού των ενδείξεων αυτών, κύριος στόχος της εργασίας αποτελεί η σύγκρι-ση των διαφόρων εκδηλώσεων του φαινομένου, με αντίστοιχα παραδείγματα από την δυτική Ευρώπη του 14ου και 15ου αιώνα, αλλά και από το πρώιμο Βυζάντιο.
(EL)
According to the American Psychological Association, trauma is an emotional re-sponse to a terrible event. This phenomenon however may exist to a collective level, a collective of people as well can experience a shared trauma. When the Black Death arrived in Europe in 1347, the various societies that got afflicted repeatedly, reacted in a variety of ways to the traumatic experience of the calamities it caused. Sources of that era, give us descriptions of an unspeakable and deadly disaster which rendered life frailer and more uncertain than ever. Meanwhile, living in the time of plague and the various consequences that the disease caused, worked as a source of inspiration for new burial practices, creative themes and views on life and death. The plague made its first appearance in the Byzantine Empire centuries earlier, in the year 541. Procopius and John of Ephesus give us the most dramatic accounts on the disaster the plague caused to the Byzantine Empire. The death toll was so high in Constantinople, that there was not enough space to bury the dead, while at the same time the countryside included many deserted villages, whose inhabitants were lying dead on the streets, bloated and in a partial state of decomposition. Furthermore, John of Ephesus narrates that every night, he was scared to fall asleep for he feared that the plague would kill him. However, when the Black Death struck Byzantium in 1347, the people acted in a manner dissimilar to that of both their contemporaries and their ancestors. The scars left by the plague are absent and the sources of the era show a total lack of interest into recording the various plague outbreaks. This lack of motivation goes to such ex-tremes, that the exclusion of the plague outbreaks is a common theme in the sources of that era. As a result, an impression is given according to which the plague’s conse-quences were nonexistent. The main goal of the current thesis is to prove the existence of plague trauma in the late Byzantine Empire. That goal shall be achieved through the tracking of as much evidence in the sources as possible, that indicate the existence of any consequences of the plague to the byzantine psyche. In addition to that, this thesis aims to compare examples of the phenomenon to similar ones from Western Europe of the 14th and 15th centuries and from the early Byzantine period.
(EN)
/aggregator-openarchives/portal/institutions/uoa
