Η έκρηξη της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης του COVID-19 που κηρύχθηκε σε πανδημία, γέννησε σημαντικά ερωτήματα και ανησυχίες για τη δημόσια υγεία και ειδικά για την ψυχική υγεία. Η ραγδαία εξέλιξη και η ταχύτατη μετάδοση του ιού επέβαλαν την ανάληψη δραστικών και άκρως περιοριστικών μέτρων για την όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της έκτακτης αυτής κατάστασης, τα οποία, σε διαφορετική περίπτωση, θα θεωρούνταν ως καταφανής καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην παρούσα έρευνα έγινε προσπάθεια να διερευνηθούν οι απόψεις των ψυχικά πασχόντων, ως προς την επίδραση της πανδημίας στα δικαιώματα τους, όπως αυτά κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα και την Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ανθρώπων με Αναπηρίες, σε συσχέτιση με τις αντίστοιχες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, καθότι αποτελούν μια πληθυσμιακή ομάδα η οποία έχει μελετηθεί ελάχιστα. Σκοπός της παρούσας είναι να διερευνήσει την πιθανή επίδραση της πανδημίας στις συνθήκες νοσηλείας των ατόμων που εισήχθησαν στην Ψυχιατρική Κλινική του Π.Γ.Ν. «ΑΤΤΙΚΟ», όπως οι ίδιοι το βίωσαν, καθώς και να αναδείξει αδυναμίες του συστήματος. Επιπλέον, διερευνήθηκαν οι συνθήκες νοσηλείας και η καταλληλότητά τους κατά τις πρώτες φάσεις της πανδημίας (Μάρτιος 2020 – Μάιος 2021) σε σχέση με τον τελευταίο χρόνο (Ιούνιος 2021 – Σεπτέμβριος 2022) ότε και τα μέτρα είχαν «χαλαρώσει», δίχως όμως να έχουν αρθεί απολύτως. Οι υποθέσεις της παρούσας συνοψίζονται στα εξής: Τα άτομα που νοσηλεύτηκαν κατά τις κρίσιμες φάσεις της πανδημίας, όταν λήφθηκαν τα αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα (Μάρτιος 2020 – Ιούνιος 2020 και Οκτώβριος 2020 – Μάιος 2021) θα υποδείξουν περισσότερες παραβάσεις της υφιστάμενης νομοθεσίας, σχετικά με την προβλεπόμενη διαδικασία και τις προϋποθέσεις για την ακούσια νοσηλεία, παρατυπίες κατά τη διαδικασία εισαγωγής στο νοσηλευτικό ίδρυμα, καθώς και αδυναμία ή δυσκολία άσκησης των βασικών τους δικαιωμάτων, εάν συγκριθούν με τις απόψεις των ατόμων που νοσηλεύτηκαν μετά το τέλος της πανδημίας (Ιούνιος 2021 – Σεπτέμβριος 2022) ή κατά την περίοδο που τα περιοριστικά μέτρα ήταν λιγότερα αυστηρά (Ιούλιος 2020 – Σεπτέμβριος 2020) (Υπόθεση 1). Λόγω της ταχείας εξάπλωσης του ιού, δεν υπήρξε άμεσα η απαραίτητη και εμπεριστατωμένη ενημέρωση των ασθενών ως προς την ιό, ούτε υπήρχαν τα αναγκαία μέτρα αυτοπροστασίας εντός των δομών (Υπόθεση 2). Η έκτακτη ανάγκη και η πίεση που υπέστη το σύστημα υγείας λόγω της κρίσης αυτής ανάγκασε να ληφθούν έκτακτα μέτρα με το ελάχιστο δυνατό κόστος, δίχως να έχει προηγηθεί εκτίμηση του αντικτύπου τους (Υπόθεση 3). Το δείγμα της έρευνας είναι τυχαίο και προέρχεται από άτομα που εισήχθησαν για αναγκαστική ή εκούσια νοσηλεία κατά το διάστημα Μαρτίου 2020 έως τον Σεπτέμβριο 2022, και συνολικά 25 άτομα, των οποίων τα δεδομένα εξήχθησαν από τα αρχεία του ΠΓΝ «Αττικόν». Η έρευνα εκτείνεται σε όλα το φάσμα των ηλικιών, ανεξαρτήτως φύλου, επαγγέλματος ή ψυχικής διαταραχής. Από την στατιστική ανάλυση των δεδομένων, μέσω του προγράμματος SPSS, με τη χρήση μη παραμετρικών ελέγχων, δεδομένου του μικρού δείγματος και της μη κανονικής κατανομής αυτού, δεν βρέθηκαν στατιστικές σημαντικές διαφορές μεταξύ των διαφορετικών περιόδων νοσηλείας. Συμπεραίνεται πως οι ερευνητικές μας υποθέσεις δεν επαληθεύτηκαν στο σύνολό τους. Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η πανδημία αυτή καθαυτή επέδρασε αρνητικά στην άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές ασθένειες, ενώ δεν εντοπίστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων φάσεων της πανδημίας. Στο γεγονός αυτό συνέβαλε και η δυσκολία συλλογής μεγαλύτερου δείγματος. Αυτό που διαπιστώθηκε τόσο από τη βιβλιογραφία όσο και από την παρούσα έρευνα, ήταν αφενός η έλλειψη μέτρων αυτοπροστασίας και αφετέρου η καταστρατήγηση και παραβίαση των διατάξεων περί ακούσιας νοσηλείας, κυρίως όσον αφορά στην ενημερωμένη συγκατάθεση του ασθενή, την παράσταση και προηγούμενη ακρόασή του στο Δικαστήριο και εν γένει το στάδιο της προδικασίας της ακούσιας νοσηλείας και της μεταφοράς του ασθενή προς την Κλινική, ζητήματα, όμως, που εντοπίζονται διαχρονικά στη χώρα μας και αποτελούν σημαντικές αδυναμίες του συστήματος. Η πανδημία του COVID-19 σίγουρα ανέδειξε τα προβλήματα που ήδη ταλάνιζαν τα άτομα που πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή ήδη από το παρελθόν, όπως το στίγμα, το αίσθημα ντροπής, η αδυναμία ενσωμάτωσης και συμπερίληψης στην κοινότητα, μέσω της εργασίας και των διαπροσωπικών σχέσεων, δεν μπορούμε όμως με βεβαιότητα να πούμε ότι προκάλεσε τα ανωτέρω προβλήματα. Συνιστάται η περαιτέρω διερεύνηση του θέματος.
(EL)
The outbreak of the global health crisis of COVID-19, which was soon declared as a pandemic, raised important questions and concerns about public health and especially mental health. The rapid spread and evolution of the virus urged the necessity for adoption of drastic and highly restrictive measures in order to deal as effectively as possible with the emergency, measure which otherwise would be considered as flagrant violation of human rights. In the present research, we attempt to explore the opinions of persons suffering from a mental illness as to the impact of the pandemic on their rights, as these are enriched in the Greek Constitution and the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, in relation to the respective legislative reforms, since these people constitute a group that little has been studied. The aim of this study is to investigate the possible impact of the pandemic on the hospitalization conditions of the people admitted in the Psychiatric Clinic of the General University Hospital “ATTIKO”, as these were experienced by themselves, as well as to highlight any weaknesses of the medical system. In addition, were studied the conditions of hospitalization and their suitability during the first phases of the pandemic (March 2020 – May 2021), compared to the last period of the pandemic (June 2021 – September 2022) when measures were more “relaxed”, but not completely withdrawn. The hypotheses of the study could be summarized as follows: people hospitalized during the crucial phases of the pandemic, when the most restrictive measures were adopted (March 2020 – June 2020 and October 2020 – May 2021) will indicate more breaches of the legislation regarding the procedure and conditions for involuntary hospitalization, irregularities during the admission procedure, as well as the inability or difficulty in exercising their basic rights, when compared to the opinion of people who were hospitalized after the end of the pandemic (June 2021 – September 2022) or during the period when the restrictive measures were not so strict (July 2020 – September 2020) (Case 1). Due to the rapid spread of the virus, there was not available a necessary and thorough information of the patients, nor were there disposable the necessary measures for self-protection within the facilities (Case 2). The emergency and the pressure on the health system caused by the pandemic crisis forced the adoption of emergency measure at the lowest cost possible without any prior impact assessment (Case 3). The sample of the survey was randomly selected from people who were admitted for involuntary or voluntary hospitalization in “ATTIKO” hospital between March 2020 and September 2022, 25 people in total, whose data were extracted from the records of the Hospital above. There was no limitation of the age (however, refers only to adult patients), gender, occupation or mental disorder. From the statistical analysis of the data, through the SPSS program, with the use of non-parametric tests, given the small sample and its non-normal distribution, there were not found any statistically significant differences between the different periods of hospitalization. It can be concluded that our research cases were not verified as a whole. It cannot certainly be said that the pandemic per se had a negative impact on the exercise of the rights of people with mental illness, as there were not found any statistically significant differences between the phases of the pandemic. The difficulty of collecting a larger sample contributed to this fact. However, a significant conclusion both from the relevant literature and the present research was on one hand the lack of self-protective means (masks, gloves, e.tc.) and on the other hand, the circumvention and violation of the provisions for the involuntary hospitalization, especially as far as the informed consent of the patient and his/her appearance prior hearing before the Court are concerned, and in general concerning the conditions of the transfer of the patient to the hospital and the pre-trial procedure of involuntary hospitalization, issues, which – however – have been identified over time and consist major weaknesses of the mental health system in Greece. The COVID-19 pandemic certainly highlighted the problems that were already plaguing people suffering from a mental disorder, such as was the stigma, the shame, the inability to integrate and be actively included in the community through same chances for work and interpersonal relationships but we cannot say with certainty that the pandemic itself was responsible for the rise of this issues. Further investigation of the matter is recommended.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
