Παρακολουθούμε τα εκπαιδευτικά στάδια που ίσχυσαν στο βυζαντινό κράτος, οι ρίζες των οποίων διασυνδέονται ουσιαστικά σε μεγάλο βαθμό με το ειδωλολατρικό ελληνικό πνευματικό και διανοητικό απόθεμα της εγκυκλίου παιδείας. Αυτό το απόθεμα και η μετοχή σε αυτό απαρτίζει την έννοια του ελληνισμού. Τη διασύνδεση αυτή τη συναντούμε και στο έργο του Μιχαήλ Ψελλού, αφού το πρόγραμμα που εφάρμοσε στην φιλοσοφική σχολή της Κωνσταντινουπόλεως, προπαιδεύει τους μαθητές του στα ελληνικά μαθήματα. Το πρόγραμμα του Ψελλού κορυφώνεται στην πρώτη φιλοσοφία, δηλαδή την θεολογία την οποία θεραπεύει θαρραλέα χρησιμοποιώντας το νεοπλατωνικό φιλοσοφικό «οπλοστάσιο». Αν και ο Ψελλός δεν αρνείται την ανωτερότητα της χαρισματικής θεοπτίας, εντούτοις προκρίνει τον κοινωνικό άνθρωπο του επίγειου βίου που μπορεί να φανεί χρήσιμος στην πολιτική, κοινωνική και θρησκευτική ζωή της αυτοκρατορίας, μία όψη που άλλωστε διακρίνουμε και στη ροή της αρχαίας φιλοσοφικής σκέψης. Η μετριοπάθεια ως αρετή στην οποία καταλήγει ο Ψελλός είναι η απάντηση στην υπέρμετρη κατ’αυτόν μοναστική, ασκητική απομόνωση, στις υπέρμετρες επίγειες απολαύσεις, αλλά και στην καταφυγή στην δεισιδαιμονία. Η μετριοπάθεια αυτή φαίνεται να είναι αποτέλεσμα παίδευσης. Στην παιδευμένη του προσωπικότητα του Ψελλού συνυπάρχουν τα πολιτισμικά έτερα με έναν τρόπο που κάνει τις ανθρωπιστικές επιστήμες να βρίσκουν κοινό τόπο κριτικού διαλόγου σε μια εποχή που το μαθηματικό επιστητό ήταν οργανικά θα λέγαμε συνδεδεμένο με το φιλολογικό, σε αντίθεση με τους αρνητικούς διαχωρισμούς της νεώτερης και της σύγχρονης εποχής και επιστήμης που οδηγούν στον «εαυτοκεντρισμό».
(EL)
We observe the educational stages that prevailed in the Byzantine state, the roots of which are to a large extent, essentially interconnected with the idolatrous Greek spiritual and intellectual educational reserve, that of “Paideia” (παιδεία). This reserve and the share in it constitute the concept of Hellenism (ελληνισμός). This connection is also found in the work of Michael Psellos, since the program he implemented at the philosophical school of Constantinople trains his students in the Greek courses. Psellos' program culminates in the first philosophy, i.e. theology, which he courageously treats using the neoplatonic philosophical "arsenal". Although Psellos does not deny the superiority of charismatic “theoptia” (θεοπτία), he nevertheless prefers the social man of earthly life who can be useful in the political, social and religious life of the empire, an aspect that we can also discern in the flow of ancient philosophical thought, especially the Platonic. "Moderation" (μετριοπάθεια) as a virtue that Psellos concludes is the answer to his excessive monastic, ascetic isolation, to excessive earthly pleasures, but also the answer to superstition. This moderation seems to be the result of education. In Psellos' educated personality, cultural “others” coexist in a way that makes the humanities find common ground for critical dialogue at a time when mathematical science was organically linked to philology, in contrast to the negative divisions of modern and contemporary times and science that lead to "self-centeredness".
(EN)
/aggregator-openarchives/portal/institutions/uoa
