Με την παρούσα διπλωματική εργασία επιχειρείται η ένταξη του μυθιστορήματος Ο Ανήφορος στην εργογραφία του Νίκου Καζαντζάκη. Ο υβριδικός χαρακτήρας του πεζογραφήματος και οι διακειμενικές σχέσεις που το τελευταίο αναπτύσσει με έργα που προηγούνται και έπονται αυτού, διαμόρφωσαν αφενός το κυρίαρχο ερευνητικό ερώτημα που συνοψίζεται στον τίτλο, αφετέρου τους άξονες γύρω από τους οποίους έγινε η ερμηνευτική προσέγγιση του νεοεκδοθέντος λογοτεχνήματος. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο μιας εισαγωγής στη θεματολογία και τις μεθόδους του συγγραφέα –προκειμένου να διαφανεί εάν και σε ποιον βαθμό αυτές αφορούν και στην περίπτωση του Ανήφορου– αναδεικνύεται, καταρχάς, η ισχυρή επίδραση του Πλάτωνα στον Νίκο Καζαντζάκη. Η τελευταία τεκμηριώνεται τόσο από την ευρεία εφαρμογή της διαλεκτικής μεθόδου για την απόδοση των αντιθέσεων, που, διαχρονικώς, ταλανίζουν τον συγγραφέα όσο και από τις γενικότερες απηχήσεις της πολιτικής σκέψης του φιλοσόφου στο έργο του• διαπιστώσεις που χρησιμεύουν ως θεωρητικό πλαίσιο για την ανάπτυξη τμήματος της επιχειρηματολογίας. Εν συνεχεία, μετά από μία σύντομη αναφορά στην ‘‘προέλευση’’ και τα γνωρίσματα των καζαντζακικών ηρώων, λαμβάνει χώρα μία συγκριτική συνεξέταση του πρωταγωνιστή στον Ανήφορο, Κοσμά, και του αντίστοιχου χαρακτήρα στον μεταγενέστερο Καπετάν Μιχάλη, με την επιστράτευση και του μοτίβου των «διπλών ηρώων». Ακολουθεί η εκτενής πραγμάτευση του αυτοβιογραφικού υποστρώματος του μυθιστορήματος, όπου αντικείμενο ερμηνείας αποτελούν, αρχικά, ο ομιλών τίτλος (δεδομένου ότι Ο Ανήφορος αποδίδει τη θεωρία της «ζωτικής ορμής») και το, ως εκ τούτου, οφειλόμενο, κατά κύριο λόγο, στη μπερξονική φιλοσοφία, θεολογικό και πολιτικό υπόβαθρο της πλοκής• με άλλα λόγια, διερευνάται ο τρόπος με τον οποίο η κοσμοθεωρία του συγγραφέα διοχετεύεται στην πνευματική του παραγωγή. Εν προκειμένω αυτό φαίνεται να πραγματώνεται μέσω της προφανούς ταύτισης Κοσμά-Καζαντζάκη, η οποία και αναλύεται διεξοδικά, αλλά και με τη βοήθεια των λογοτεχνικών προσωπείων που ενίοτε συνιστούν (και) τα τρία γυναικεία πρόσωπα του μυθιστορήματος, στα οποία αμέσως έπειτα στρέφεται η προσοχή. Η μελέτη ολοκληρώνεται με την ανίχνευση όψεων της ποιητικής του Νίκου Καζαντζάκη στον Ανήφορο. Έτσι, μετά την ανάδειξη του πρωτεύοντα ρόλου του μύθου, του χορού και των συμβόλων, στο επίκεντρο τίθεται η σημασία που αποδίδεται στον Λόγο, ενώ, τέλος, εξετάζεται η εκφραστική λειτουργία του ονειρικού στοιχείου.
(EL)
The present thesis attempts to include the novel O Aniforos (The Ascent) in Nikos Kazantzakis' oeuvre. The hybrid character of the prose novel and the intertextual relations that the latter develops with literary works that precede and follow it, formed on the one hand the dominant research question summarised in the title, and on the other hand the axes around which the hermeneutical approach to this newly published literary work was based. More specifically, in the context of an introduction to the author's themes and methods -in order to show whether and to what extent they are relevant to the case of Aniforos- the strong influence of Plato on Nikos Kazantzakis is highlighted. The latter is documented both by the wide application of the dialectical method for the attribution of the oppositions that, throughout time, plague the author and by the more general echoes of the philosopher's political thought in his work; findings that provide a theoretical framework for the development of a part of the argumentation. Subsequently, after a brief reference to the 'origins' and traits of the Kazantzakian heroes, a comparative co-examination of the protagonist in Aniforos, Cosmas, and the corresponding character in the later Capetan Michalis takes place, using the motif of the "double heroes" as well. This is followed by an extensive discussion of the novel’s autobiographical elements, where, initially, the talking title (as O Aniforos/The Ascent reflects the "vital force theory") and the theological and political background of the plot, which is therefore mainly due to Bergon’s philosophy, are the object of interpretation; in other words, the way in which the author's worldview is channelled into his intellectual production is investigated. In this case this seems to be achieved through the obvious identification between Cosmas and Kazantzakis, which is analysed in detail, but also with the help of the literary masks that sometimes (also) constitute the three female characters in the novel to which attention is then immediately turned. The study is being completed by tracing aspects of Nikos Kazantzakis' poetics in Aniforos. Thus, after highlighting the primary role of myth, dance, and symbols, the focus is on the importance attached to the Word, while, finally, the expressive function of the dream element is examined.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
