Ένα από τα πολυτιμότερα αγαθά, αναπόσπαστα συνδεδεμένο με την ιστορία και την παράδοση της Ελλάδας είναι το ελαιόλαδο, που έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα τόσο στη διατροφή όσο και στη λαϊκή θεραπευτική. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο έχει βρεθεί στο επίκεντρο της επιστημονικής μελέτης λόγω των καταγεγραμμένων ευεργετικών ιδιοτήτων των περιεχομένων σε αυτό βιοφαινολών. Η μελέτη αυτή περιστρέφεται κυρίως γύρω από την ανάλυση των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών των βιοφαινολών αυτών καθώς και στην εκτίμηση των βιολογικών ιδιοτήτων των συστατικών του.
Πρόσφατα μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EuropeanFoodSafetyAuthority, EFSA) αναγνωρίζοντας πρόσφατα ερευνητικά αποτελέσματα μελετών ανακοίνωσε επίσημα συγκεκριμένο ισχυρισμό Υγείας (ΕΚ 432/2012). Σύμφωνα με τον ισχυρισμό αυτό ελαιόλαδα με καθορισμένη σύσταση βιοφαινολών (5 mg υδροξυτυροσόλης και παράγωγα της σε 20 g ελαιολάδου) δρουν προστατευτικά στην οξείδωση των λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας (LDL) από οξειδωτικές βλάβες. Ωστόσο, παρά το προφανές επιστημονικό ενδιαφέρον των βιοφαινολών οι διαθέσιμες μέθοδοι χαρακτηρισμού και ανάλυσής τους δεν είναι ικανοποιητικές. Το γεγονός αυτό οδήγησε τόσο την επιστημονική κοινότητα όσο και το ίδιο το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου (ΙΟC) να στρέψουν την προσοχή τους στην εξεύρεση νέων, αξιόπιστων, γρήγορων και οικονομικών μεθοδολογιών για την ανάλυση των βιοφαινολών του ελαιολάδου.
Ακολουθώντας αυτή την κατεύθυνση, στην παρούσα μελέτη αναπτύχθηκε μία νέα προσέγγιση για τον προσδιορισμό των βιοφαινολών βασιζόμενοι στην τεχνική της Υγρής Χρωματογραφίας Υψηλής Απόδοσης με Ανιχνευτή Υπεριώδους Συστοιχίας Φωτοδιόδων (HPLC-DAD) για τον προσδιορισμό των βιοφαινολών. Η βασική ιδέα της μεθόδου αυτή είναι η υδρόλυση των βιοφαινολών στο σύνολό τους και υπολογισμός τους σε ισοδύναμα υδροξυτυροσόλης και τυροσόλης. Βασικά πλεονεκτήματα της προτεινόμενης μεθοδολογίας είναι η αξιοπιστία, η ταχύτητα, η ευκολία και το χαμηλό κόστος. Μετά την ανάπτυξη και επικύρωση της μεθόδου, εφαρμόστηκε σε δείγματα ελληνικών ελαιολάδων. Συγκεκριμένα, συλλέχθηκαν 320 δείγματα ελαιολάδου κατά την ελαιοκομική περίοδο 2015-2016, από 10 περιοχές της Ελλάδας τα οποία και αναλύθηκαν.
8
Ταυτόχρονα και βάσει των αποτελεσμάτων που προέκυψαν, επιχειρήθηκε η χαρτογράφηση των δειγμάτων με κριτήριο τις περιεχόμενες βιοφαινόλες και τον ισχυρισμό Υγείας της EFSA βάσει της γεωγραφικής προέλευσης, του εφαρμοζόμενου τρόπου καλλιέργειας των ελαιόδεντρων και του τρόπου παραγωγής του ελαιολάδου.
Επιπρόσθετα, πραγματοποιήθηκε σύγκριση της προτεινόμενης προσέγγισης με πιο κλασσικές μεθόδους και συγκεκριμένα με τη α) Φωτομετρική Ανάλυση Folin-Ciocalteu για τον προσδιορισμό του συνολικού φαινολικού περιεχομένου και β) με ποσοτικοποίηση των κύριων βιοφαινολών μεμονωμένα χωρίς καμία προηγούμενη κατεργασία και χρήση της τεχνικής HPLC-DAD.
Παράλληλα, προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία της ανάλυσης αλλά και να αυξηθεί η ευαισθησία των μετρήσεων έλαβε χώρα προσαρμογή των παραμέτρων HPLC σε UPLC και χρησιμοποιήθηκε σε σειρά ανιχνευτής φθορισμού (Υγρή Χρωματογραφία Υπερύψηλης
Απόδοσης με Ανιχνευτή Υπεριώδους Συστοιχίας Φωτοδιόδων- Φθορισμού (UPLCDAD – Fluorescence ).
Τέλος, πραγματοποιήθηκε μια διεργαστηριακή δοκιμή ανάμεσα σε τρία εργαστήρια (ADSI
– Austrian Drug Screening Institute, Innsbruck και National Research Council, Institute of Chemical Methologies, Rome) σε 10 δείγματα ελαιολάδου για τη σύγκριση και την εξακρίβωση της αναλυτικής μεθόδου. Η αποτίμηση των αποτελεσμάτων των τριών εργαστηρίων κατέδειξε ότι η αναλυτική μέθοδος μπορεί να πραγματοποιηθεί διεργαστηριακά και να αναπαραχθεί εύκολα σε αναλυτικά εργαστήρια.
Βάσει των αποτελεσμάτων, φαίνεται ότι οι βιοφαινόλες, ποιοτικά και ποσοτικά συσχετίζονται με τη γεωγραφική προέλευση, την ποικιλία καθώς επίσης και με τον εφαρμοζόμενο τρόπο καλλιέργειας των ελαιόδεντρων και τον τρόπο παραγωγής του ελαιολάδου. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα δεδομένα της χαρτογράφησης σημαντικό ποσοστό ελληνικών εξαιρετικά παρθένων ελαιολάδων περιέχει περισσότερο από 5 mg/20 gελαιολάδου υδροξυτυροσόλης και παραγώγων της ικανοποιώντας τον ισχυρισμό υγείας.
(EL)
Virgin Olive oil (VOO) is one of the most valuable products, strongly associated with the Greek history and tradition and widely used both in nutrition and in traditional medicine. However, in recent years the scientific interest has focused on its analysis due to the documented beneficial properties of the contained on it biophenols. Specifically, the focal point was the analysis of the qualitative and the quantitative characteristics of these biophenols. The aforementioned beneficial properties of olive biophenols was the reason of the recently introduced Health claim EC 432/2012 by the European Food Safety Authority-EFSA, in which stated that olive oil polyphenols contribute to the protection of blood lipids from oxidative stress. The claim may be used only for olive oil, containing at least 5 mg of hydroxytyrosol and its derivatives (e.g. oleuropein complex and tyrosol) per 20 g of olive oil. In order to bear the claim information shall be given to the consumer that the beneficial effect is obtained with a daily intake of 20 g of olive oil.
Thereby, since there was a need to shed light to the Greek VOOs response to the above claim as well as to find characteristics and conditions that contribute to the satisfaction of these requirements we led to the accomplishment of this particular study.
Το reach our goal, 320 samples from 10 different parts of theGreek territory were collected, accompanied by the data that characterize and distinguished them and an attempt took place in order to associate them based on the the contained biophenols, the fulfillment of the EFSA limit considering the geographical origin, the cultivation type of olive trees and the production of each VOO.
VOO samples were extracted and their polyphenolic amount was calculated. Acid hydrolysis procedure was followed for the sake of evaluating the total amount of hydroxytyrosol, tyrosol and bound forms on them. The analytical techniques that developed during this study were; a) Photometric Folin-Ciocalteu analysis for determing the total polyphenolic content, b) High Performance Liquid Chromatography with UV Diode Array detector so as to quantify all forms of Hydroxytyrosol and Tyrosol as well as Oleacein and Oleocanthal, c) Ultra Performance Liquid Chromatography (UPLC DAD-Fluorescence) for the determination of Hydroxytyrosol and Tyrosol.
10
In order to to accelerate the process of analysis and to increase the sensitivity of the measurements, an adaptation of HPLC to UPLC-DAD-Fluorescence (Ultra Performance) parameters occurred.
At the same time, an interlaboratory test between three laboratories was also performed, in which 10 VOO samples were tested for the comparison and verification of the analytical method. The quantitative assessment of the results of the three laboratories considered comparable, so the analytical method can be interlaboratory performed and easily reproduced in analytical laboratories.
The results revealed that biophenols are associated with the preferred cultivation type of olive trees and the production of VOO, while it is also considered important the mapping of the amount of the Greek VOOs having more than 5mg/20g VOO of Hydroxytyrosol, Tyrosol and their derivatives.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
